Για παράδειγμα, οι συναλλαγές που γίνονται με μετρητά στα σούπερ μάρκετ, δεν αποτελούν ποτέ αντικείμενο φοροδιαφυγής διότι τα σούπερ μάρκετ περνούν τις συναλλαγές στην ταμειακή μηχανή και κόβουν απόδειξη. Το ίδιο και τα πολυκαταστήματα και ένα πλήθος επιχειρήσεων. Και εφόσον επιτρέπονται οι συναλλαγές με μετρητά μέχρι τα 500 ευρώ ανά συναλλαγή, είναι εύκολο να ξοδέψει κανείς μαύρο χρήμα στα “κανονικά” καταστήματα και στα σούπερ μάρκετ. Οι λιανικές αγορές με μετρητά μπορούν να καλύψουν άνετα, μαύρα εισοδήματα μέχρι μερικές χιλιάδες ευρώ μηνιαίως. Εκεί που έχει μεγάλο όφελος ο καταναλωτής να πληρώσει “μαύρα” δηλαδή μετρητά χωρίς απόδειξη και χωρίς ΦΠΑ, είναι σε διάφορους τεχνικούς της οικοδομής, πχ υδραυλικούς, ηλεκτρολόγους, ελαιοχρωματιστές κλπ.

 

Οι τιμές είναι σαφώς χαμηλότερες αν πληρωθούν μετρητά χωρίς ΦΠΑ και οι περισσότεροι καταναλωτές θα συνεχίσουν να πληρώνουν με αυτόν τον τρόπο δεδομένου ότι - εκτός του ότι έχουν σημαντική οικονομία - δεν είναι και εύκολο να εντοπιστούν από την εφορία. Μπαίνει ο υδραυλικός, κάνει τη δουλειά, φεύγει και κανείς δεν έχει πάρει είδηση τίποτα. Όσον αφορά στα εισοδήματα αυτών των τεχνιτών, πράγματι θα αναγκαστούν να δηλώσουν κάποια μικρά ποσά για να φτάσουν τις 10.000 ευρώ τον χρόνο που εκτιμά η εφορία ότι είναι το χαμηλότερο εισόδημα τους. Και θα το κάνουν, διότι ούτως ή άλλως τα μαύρα εισοδήματα τους είναι πολύ μεγαλύτερα από αυτό το ποσό. Από αυτό το μέτρο θα υπάρχει κάποιο όφελος, αλλά θα αφορά πολύ μικρό μέρος της φοροδιαφυγής. Όσον αφορά στα ακίνητα, η απαγόρευση αγοράς ακινήτων με μετρητά είναι σημαντικό μέτρο αλλά και εδώ υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα του.

 

Για παράδειγμα, αν η αντικειμενική αξία ενός ακινήτου είναι διακόσιες χιλιάδες ευρώ, ο αγοραστής και ο πωλητής μπορούν να δηλώσουν ότι έγινε σε χαμηλότερη αξία, να πληρωθεί ο φόρος στην αντικειμενική και τελικά ένα μέρος του ποσού να πληρωθεί με “μαύρα”. Αυτό ευνοεί μόνο τους αγοραστές που δεν έχουν πόθεν έσχες και δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την αγορά από τα επίσημα εισοδήματα τους, αλλά διαθέτουν μετρητά από παράνομες δραστηριότητες. Ο πωλητής δεν έχει όφελος, αλλά μπορεί να δεχτεί μια τέτοια συναλλαγή αν εισπράξει περισσότερα μαύρα από όσα θα εισέπραττε αν γινόταν νόμιμα η συναλλαγή. Ο συμβολαιογράφος μπορεί να μην έχει πληροφόρηση για το μέρος του τιμήματος που θα είναι σε μετρητά. Συνεπώς η δουλειά πάλι γίνεται - με μεγαλύτερο κόστος για τον αγοραστή που πληρώνει μαύρα. Πάντως αν το μέτρο αυτό πετύχει, θα δούμε ότι θα υπάρξει μείωση και των αγοραπωλησιών ακινήτων και των τιμών σε ορισμένες περιπτώσεις. 

 

Για καινούργια αυτοκίνητα κλπ η απαγόρευση των μετρητών στις συναλλαγές μπορεί να φέρει κάποιο αποτέλεσμα. 

 

Όλα αυτά, στη σωστή κατεύθυνση είναι, όμως η σύλληψη της μεγάλης φοροδιαφυγής, δεν μπορεί να γίνει μέσω των περιορισμών στις συναλλαγές, πρέπει να γίνει με ελέγχους και κριτήρια διαβίωσης. Δεν μπορεί για παράδειγμα κάποιος που δηλώνει εισόδημα 10.000 ευρώ ετησίως να ζει σε βίλα, ούτε να έχει πολυτελή αυτοκίνητα. Αν συμβαίνει αυτό η εφορία πρέπει να του ζητήσει να δικαιολογήσει το επίπεδο ζωής του. 

 

Η μέθοδος των αντικειμενικών κριτηρίων δεν έχει συμπάθειες στην Ελλάδα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι αποτελεσματική, το αντίθετο μάλιστα. Στην προσπάθεια σύλληψης της φοροδιαφυγής θα πρέπει το κράτος να αξιοποιήσει την κοινή λογική των αντικειμενικών κριτηρίων με κάποιο τρόπο, τουλάχιστον για να περιορίσει τις σκανδαλώδεις, εξόφθαλμες και ακραίες περιπτώσεις φοροδιαφυγής που συχνά συνδέονται και με παράνομες συναλλαγές.