Οι εκθέσεις αξιολογούν την πρόοδο που σημειώθηκε όσον αφορά το σύστημα των κέντρων πρώτης υποδοχής (hotspot) στην Ιταλία και την Ελλάδα και την υιοθέτηση των μέτρων που προβλέπονται στη δήλωση των ηγετών που εκδόθηκε μετά τη Σύνοδο για τη μεταναστευτική διαδρομή στα Δυτικά Βαλκάνια στις 25 Οκτωβρίου.

Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δράσης για τη Μετανάστευση προβλέπει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη διαχείριση της μετανάστευσης, περιλαμβανομένης και μιας σειράς άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης στη Μεσόγειο. Η Επιτροπή πρότεινε ένα σύστημα κέντρων πρώτης υποδοχής (hotspot) για να στηριχθούν η Ιταλία και η Ελλάδα στο έργο της καταχώρισης και διεκπεραίωσης αιτήσεων ασύλου. Το πρόγραμμα μετεγκατάστασης προβλέπει τη μετεγκατάσταση 160.000 ατόμων που χρήζουν σαφώς διεθνούς προστασίας, από την Ιταλία και την Ελλάδα σε άλλα κράτη μέλη.

Τον Οκτώβριο, η Επιτροπή έλαβε πρόσθετα μέτρα για να αντιμετωπίσει τη μετατόπιση των μεταναστευτικών ροών προς τη διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων. Στις 25 Οκτωβρίου, η Επιτροπή συγκάλεσε Σύνοδο ηγετών, η οποία ολοκληρώθηκε με μια κοινή δήλωση για 17 μέτραπου πρέπει να ληφθούν άμεσα για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στους μετανάστες και για την καλύτερη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών στη διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων. Στη Σύνοδο αυτή έλαβαν μέρος οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Αλβανίας, της Αυστρίας, της Βουλγαρίας, της Κροατίας, της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, της Γερμανίας, της Ελλάδας, της Ουγγαρίας, της Ρουμανίας, της Σερβίας και της Σλοβενίας.

Πρόοδος που έχει επιτευχθεί στην Ελλάδα

Ειδική ομάδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που εργάζεται υπό την εποπτεία του Γενικού Διευθυντή της Υπηρεσίας Στήριξης των Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων και επικουρείται από τη Γενική Διεύθυνση Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων, βρίσκεται επί τόπου εδώ και λίγο καιρό συνεργαζόμενη στενά με τις ελληνικές αρχές προκειμένου να επισπευσθεί η πρόσβαση σε χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης, να βελτιωθεί ο συντονισμός μεταξύ των διαφόρων παραγόντων, να αρθούν τα διοικητικά εμπόδια και να διευκολυνθεί η ανταλλαγή γνώσεωνσχετικά τη διαχείριση των συνόρων και τη μετεγκατάσταση. Η ομάδα αυτή διαδραμάτισε καίριο ρόλο στην έναρξη εφαρμογής, στις 14 Δεκεμβρίου, του προγράμματος επιδότησης ενοικίου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), με στόχο την παροχή 20.000 θέσεων υποδοχής για αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα. Συνέβαλε επίσης ουσιαστικά στην επανεκκίνηση των ελληνικών προγραμμάτων για αναγκαστικές και υποστηριζόμενες οικειοθελείς επιστροφές. Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί χάρη στη στήριξη που παρέχει η Επιτροπή,απομένουν ακόμη να γίνουν πολλά.

Οι ελληνικές αρχές έχουν επιλέξει τα πέντε κέντρα πρώτης υποδοχής (hotspots) στη Λέσβο, τη Λέρο, την Κω, τη Χίo και τη Σάμο. Μέχρι σήμερα, όμως, λειτουργεί μόνο το κέντρο πρώτης υποδοχής στη Λέσβο. Η Ελλάδα όρισε επίσης συντονιστές των εν λόγω κέντρων και συνέστησε μια κεντρική συντονιστική επιτροπή. Πρέπει όμως να ολοκληρώσει την κατασκευή των κέντρων πρώτης υποδοχής σύμφωνα με το προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα και να βελτιώσει την οργάνωσή τους. Τα κράτη μέλη οφείλουν να συνεχίσουν να στηρίζουν την Ελλάδα, θέτοντας στη διάθεσή της την αναγκαία τεχνική εμπειρία ώστε να αρχίσουν να λειτουργούν πλήρως τα κέντρα πρώτης υποδοχής. Η Frontex, από την πλευρά της, θα βοηθήσει την Ελλάδα στην καταγραφή μεταναστών στα βόρεια σύνορα, με τη διάθεση επιπλέον συνοριοφυλάκων, και θα αποστείλει ομάδες ταχείας επέμβασης στα σύνορα (RABIT) στο Αιγαίο και στα νησιά του Αιγαίου, ύστερα από αίτημα της Ελλάδας.

Η Ελλάδα δεσμεύτηκε να αυξήσει την ικανότητα υποδοχής σε 30.000 θέσεις για αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα έως το τέλος του έτους. Επίσης, με τη βοήθεια της UNHCR θα παράσχει τουλάχιστον 20.000 επιπλέον θέσεις – προαπαιτούμενο για τη λειτουργία του συστήματος επείγουσας μετεγκατάστασης. Στις 14 Δεκεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέγραψε συμφωνία με την UNHCR για τη χρηματοδότηση, με 80 εκατ. ευρώ, ενός προγράμματος επιδότησης ενοικίου με στόχο την παροχή 20.000 θέσεων σε χώρους υποδοχής. Το πρόγραμμα θα χρηματοδοτήσει επίσης τη δημιουργία 7.000 θέσεων στα κέντρα πρώτης υποδοχής. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος, η Ελλάδα προτίθεται να αρχίσει την κατασκευή 4.500 επιπλέον χώρων φιλοξενίας στη Λέσβο, τη Λέρο και την Κω. Η Ελλάδα έχει επίσης υπογράψει συμφωνία επιχορήγησης με την Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη δημιουργία έως και 700 θέσεων υποδοχής στον Ελαιώνα. Συνολικά, μέχρι τις αρχές Ιανουαρίου του 2016, θα είναι διαθέσιμες στην Ελλάδα 35.000 θέσεις υποδοχής – δηλαδή περισσότερες από τις 30.000 θέσεις έως το τέλος που 2015, για τις οποίες είχε δεσμευτεί η Ελλάδα στη σύνοδο των ηγετών των Δυτικών Βαλκανίων.

Τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν να βοηθήσουν την Ελλάδα, με τη μετεγκατάσταση 66.400 ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Το πρόγραμμα μετεγκατάστασης ξεκίνησε με πολύ αργούς ρυθμούς, αλλά τις τελευταίες εβδομάδες υπάρχουν σημάδια βελτίωσης. Η πρώτη πτήση μετεγκατάστασης μετέφερε 30 αιτούντες άσυλο από την Ελλάδα στο Λουξεμβούργο. Μέχρι σήμερα, έχουν μετεγκατασταθεί από την Ελλάδα 64 αιτούντες άσυλο. Έχουν καταγραφεί άλλοι 370 υποψήφιοι για μετεγκατάσταση και έχουν υποβληθεί 297 αιτήσεις μετεγκατάστασης σε άλλα κράτη μέλη. Μόνο 9 κράτη μέλη προσέφεραν στην Ελλάδα συνολικά 305 θέσεις για μετεγκατάσταση, ενώ 14 κράτη μέλη έχουν ορίσει υπαλλήλους-συνδέσμους για τη στήριξη της διαδικασίας επί τόπου. Για να λειτουργήσει σωστά το σύστημα, τα κράτη μέλη πρέπει να αυξήσουν ουσιαστικά τη στήριξη που παρέχουν.

Τον Δεκέμβριο, χάρη στην ταχύτητα με την οποία η Επιτροπή διέθεσε τη χρηματοδότηση της ΕΕ ύψους 2,5 εκατ. ευρώ, θα μπορούσε να ξεκινήσει το πρόγραμμα υποστηριζόμενης οικειοθελούς επιστροφής μέσω του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ). Από τις αρχές του 2015, η Ελλάδα έχει προβεί σε 16.131 αναγκαστικές και 3.460 υποστηριζόμενες οικειοθελείς επιστροφές οικονομικών μεταναστών που δεν είχαν δικαίωμα ασύλου στην Ευρώπη. Η Ελλάδα στερείται ακόμη μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για τις επιστροφές και δεν διαθέτει επαρκείς χώρους κράτησης για την παρεμπόδιση της διαφυγής των εν λόγω ατόμων.

Πρόοδος που έχει επιτευχθεί στην Ιταλία

Οι ιταλικές αρχές έχουν επιλέξει τη θέση των 6 κέντρων πρώτης υποδοχής: Λαμπετούζα, Ποζάλο, Πόρτο Εμπέντοκλε/Σικελία, Τράπανι, Αουγκούστα και Τάραντο. Το κέντρο πρώτης υποδοχής στη Λαμπετούζα είναι το μόνο που λειτουργεί μέχρι σήμερα, ενώ δύο άλλα πρόκειται να ανοίξουν σύντομα. Οι εργασίες στο Τάραντο, το Τράπανι και την Αουγκούστα δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Η Ιταλία πρέπει να λάβει μέτρα για να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των διαδικασιών ελέγχου και λήψης δακτυλικών αποτυπωμάτων και να βελτιώσει το σύστημα μεταφοράς από τα κέντρα πρώτης υποδοχής. Η επέκταση της επιχείρησης «Τρίτων» στην Κεντρική Μεσόγειο συνέβαλε στη διάσωση σχεδόν 60.000 ζωών χάρη στις βελτιώσεις που έγιναν για τη διευκόλυνση της αποβίβασης στα κέντρα πρώτης υποδοχής. Η Ιταλία διαθέτει επί του παρόντος ικανότητα υποδοχής 93.000 αιτούντων άσυλο, μεταξύ άλλων στα κέντρα πρώτης υποδοχής, και έχει αποφασίσει να δημιουργήσει ειδικούς χώρους για την παραμονή των προσφύγων εν αναμονή της μετεγκατάστασής τους.

Παρά το γεγονός ότι η διαδικασία μετεγκατάστασης από την Ιταλία ξεκίνησε νωρίτερα απ΄ ότι στην Ελλάδα, υπολείπεται μακράν του αναγκαίου ρυθμού για την επίτευξη του συνολικού στόχου μετεγκατάστασης 39.600 ατόμων μέσα σε δύο χρόνια. Η πρώτη μετεγκατάσταση πραγματοποιήθηκε στις 9 Οκτωβρίου, με τη μετεγκατάσταση 19 ατόμων από την Ερυθραία στη Σουηδία. Από τότε έχουν πραγματοποιηθεί και άλλες 125 μετεγκαταστάσεις. Η Ιταλία έχει καταγράψει άλλους 186 υποψηφίους για μετεγκατάσταση και έχει υποβάλει 171 αιτήσεις μετεγκατάστασης σε άλλα κράτη μέλη. Μέχρι σήμερα, μόνο 12 κράτη μέλη έχουν προσφέρει θέσεις μετεγκατάστασης, με δέσμευση για την αποδοχή 1.041 ατόμων. 19 κράτη μέλη έχουν ορίσει υπαλλήλους-συνδέσμους για την υποστήριξη της διαδικασίας επί τόπου.

Τα κράτη μέλη οφείλουν να αυξήσουν ουσιαστικά τις δεσμεύσεις τους και να μειώσουν τον χρόνο απόκρισής τους για να επιταχύνουν την εφαρμογή του συστήματος.

Το 2015, η Ιταλία προέβη σε περισσότερες από 14.000 αναγκαστικές επιστροφές ατόμων που δεν είχαν δικαίωμα ασύλου και συμμετείχε σε 11 κοινές πτήσεις της Frontex για την επιστροφή απορριφθέντων αιτούντων άσυλο από άλλα κράτη μέλη. Η Ιταλία πρέπει, το συντομότερο δυνατό, να θέσει εκ νέου σε εφαρμογή το πρόγραμμα οικειοθελούς επιστροφής, ώστε να μειωθεί ο μεγάλος αριθμός αιτούντων άσυλο που δεν έχουν γίνει δεκτοί και οι οποίοι παραμένουν στη χώρα. Ειδική ομάδα υπαλλήλων της Επιτροπής εργάζεται εδώ και μήνες επί τόπου, στο πλευρό των ιταλικών αρχών.

Πρόοδος που έχει επιτευχθεί στη διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων

Οι πρωτοφανείς ροές προσφύγων και μεταναστών που ξεκίνησαν στα τέλη του καλοκαιριού του 2015 και κλιμακώθηκαν το φθινόπωρο έθεσαν τη μεταναστευτική διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων στο επίκεντρο της πρόκλησης που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Το 2015, σχεδόν 700.000 άτομα πέρασαν από την Τουρκία στην Ελλάδα, εκ των οποίων τα περισσότερα διασχίζουν τα Δυτικά Βαλκάνια για να μεταβούν στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Η διαχείριση των ροών στην περιοχή αποκάλυψε έλλειψη ικανοτήτων, συνεργασίας και αλληλεγγύης, καθώς και βασικής επικοινωνίας μεταξύ των χωρών κατά μήκος της διαδρομής: πρόκειται για ένα συγκεκριμένο πρόβλημα που απαιτούσε συγκεκριμένη επιχειρησιακή και πολιτική λύση σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Αμέσως μετά τη σύνοδο των ηγετών στις 25 Οκτωβρίου, όλοι οι συμμετέχοντες όρισαν σημεία επαφής υψηλού επιπέδου για τον συντονισμό των επακόλουθων δράσεων μέσω εβδομαδιαίων τηλεδιασκέψεων που διοργανώνονται από την Επιτροπή (έως τις 17 Δεκεμβρίου, προβλέπεται να πραγματοποιηθούν 8 τηλεδιασκέψεις). Δημιουργήθηκε ένα κοινό εργαλείο παροχής πληροφοριών για τις καθημερινές μεταναστευτικές ροές και βελτιώθηκε σημαντικά ο συντονισμός των χωρών κατά μήκος της διαδρομής. Η βελτίωση της διαχείρισης των συνόρων και ο περιορισμός της διευκόλυνσης των παράτυπων μετακινήσεων συνέβαλαν στην καλύτερη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. Ωστόσο, η έκθεση σημειώνει επίσης ότι απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για την έγκαιρη ενημέρωση των εταίρων σχετικά με τις πολιτικές και τα μέτρα που τους αφορούν και για την αποφυγή μονομερών ντε φάκτο όρων εισόδου με βάση την υπηκοότητα, καθώς και της κατασκευής φρακτών.

Όσον αφορά τη διαχείριση των συνόρων, η έκθεση επισημαίνει ότι η Ελλάδα συμφώνησε να αναλάβει σημαντικές κοινές επιχειρήσεις με την Frontex: 40 υπάλληλοι από άλλες χώρες θα βοηθήσουν στη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων και στην καταχώριση μεταναστών στα βόρεια σύνορα της χώρας, 293 θα αποσταλούν στα ελληνικά νησιά (στην ξηρά και τη θάλασσα), 213 συνολικά εκτός των περιοχών των κέντρων πρώτης υποδοχής, ενώ 100 επιπλέον υπάλληλοι τουFrontex αναμένεται να φθάσουν τον Ιανουάριο του 2016. Όσον αφορά τη Σλοβενία, περισσότεροι από 200 αστυνομικοί έχουν αποσταλεί από άλλες χώρες μέσω διμερών συμφωνιών για τη στήριξη των επιχειρήσεων στα σύνορα – αριθμός που υπολείπεται όμως των 400 αστυνομικών που είχαν ζητηθεί.

Η Σερβία, η Σλοβενία, η Κροατία και η Ελλάδα έχουν ενεργοποιήσει τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της ΕΕ, ζητώντας από άλλες χώρες να τους στείλουν πόρους για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση έκτακτης ανθρωπιστικής ανάγκης στα εδάφη τους. Μέχρι σήμερα, 15 κράτη μέλη έχουν ανταποκριθεί σε αυτά τα αιτήματα παρέχοντας διάφορα είδη, όπως καταλύματα, κλινοσκεπάσματα, ρουχισμό και ιατροφαρμακευτικό υλικό. Πολλά είδη δεν έχουν ακόμη παρασχεθεί και, καθώς οι καιρικές συνθήκες επιδεινώνονται, οι ανάγκες θα γίνονται ολοένα πιο επιτακτικές.

Πέραν των δεσμεύσεων της Ελλάδας για την παροχή επιπλέον 50.000 θέσεων υποδοχής για μετανάστες, άλλες χώρες συμφώνησαν να δημιουργήσουν 50.000 επιπλέον θέσεις υποδοχής κατά μήκος της διαδρομής, από τις οποίες οι μισές είναι ήδη διαθέσιμες. Όσον αφορά την Ελλάδα, στις 14 Δεκεμβρίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέγραψε συμφωνία με την UNHCR για τη χρηματοδότηση ενός προγράμματος επιδότησης ενοικίου, προκειμένου να παρασχεθούν 20.000 θέσεις υποδοχής. Οι χώρες που συμμετείχαν στη σύνοδο των ηγετών για τη μεταναστευτική διαδρομή στα Δυτικά Βαλκάνια πρέπει τώρα να επισπεύσουν επειγόντως την παροχή ικανοτήτων υποδοχής εν όψει της επιδείνωσης των καιρικών συνθηκών κατά μήκος της διαδρομής.

Ιστορικό

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταβάλλει συστηματικές και συνεχείς προσπάθειες για μια συντονισμένη ευρωπαϊκή απόκριση στο προσφυγικό και το μεταναστευτικό ζήτημα.

Κατά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, όρισε έναν Επίτροπο με ειδική αρμοδιότητα τα θέματα μετανάστευσης, τον Δημήτρη Αβραμόπουλο, ο οποίος συνεργάζεται με άλλους Επιτρόπους, υπό τον συντονισμό του πρώτου Αντιπροέδρου Φρανς Τίμερμανς, για την εκπόνηση μιας νέας πολιτικής για τη μετανάστευση ως μία από τις 10 προτεραιότητες των Πολιτικών Κατευθύνσεων.

Στις 13 Μαΐου 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δράσης για τη Μετανάστευση, το οποίο καθορίζει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη βελτίωση της διαχείρισης της μετανάστευσης σε όλες τις πτυχές της.

Στο πλαίσιο του προγράμματος δράσης, έχουν ήδη εγκριθεί δύο δέσμες μέτρων, στις 27 Μαΐου 2015 και στις 9 Σεπτεμβρίου 2015, που αρχίζουν τώρα να υλοποιούνται.

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr