Σύνοψη του αποτελέσματος του Eurogroup και η σημασία των λέξεων - Οι τράπεζες και οι καταθέσεις είναι ο κρίσιμος παράγοντας

Το χθεσινό Eurogroup έληξε ξανά χωρίς να συμφωνηθεί μία κοινή δήλωση. Ο τόνος κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου ήταν ακόμα λιγότερο διαλλακτικός από το Eurogroup της περασμένης εβδομάδας, με μία σειρά από παράγοντες της διαπραγμάτευσης να φαίνεται ότι έχουν προκαθορισθεί από την Ευρωπαϊκή πλευρά. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι περισσότεροι Υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης κατέστησαν σαφές ότι 1) ένα έκτακτο  Eurogroup μπορεί να πραγματοποιηθεί την Παρασκευή μόνο σε περίπτωση που η Ελλάδα καταθέσει αίτημα για παράταση του υφιστάμενου προγράμματος, 2) η Παρασκευή ρητά ορίστηκε από τον Πρόεδρο του Eurogroup Ντάισελμπλουμ ως η τελευταία προθεσμία για τα Κοινοβούλια της Ευρωζώνης ώστε να έχουν αρκετό χρόνο να δεχθούν την παράταση του προγράμματος, 3) το αίτημα για ένα νέο πρόγραμμα ESM απορρίφθηκε κατηγορηματικά ως επιλογή με μοναδική διάθεση αυτή τη στιγμή τη συζήτηση επέκτασης του τρέχοντος EFSM προγράμματος και 4) το δάνειο «γέφυρα» όπως ζητήθηκε από την ελληνική πλευρά έχει απορριφθεί από την ΕΚΤ (σύμφωνα με τον Υπουργό Οικονομικών της Μάλτας).

Σχετικά με τις διαφωνίες επί της ουσίας ο Επίτροπος Οικονομικών Πιερ Μοσκοβισί προσπάθησε να επισημάνει ότι κάποια ελαστικότητα στους όρους του τρέχοντος προγράμματος θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή στη βάση ενός 70% αποδοχής του υφιστάμενος προγράμματος και 30% αντικατάστασης μέτρων. Παρόλα αυτά, ο πρόεδρος του Eurogroup εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του με τη πρόοδο που σημείωθηκε τις τελευταίες 4 μέρες σε τεχνικό επίπεδο προς αυτή την κατεύθυνση (δηλαδή στον προσδιορισμό της ελαστικότητας που θα μπορούσε να παρασχεθεί).

Ο Υπουργός Οικονομικών Γιάννης Βαρουφάκης από την πλευρά του χαρακτήρισε ως ασαφή  την «ευελιξία» που παρέχεται στο κείμενο ενώ όταν ρωτήθηκε γιατί η Ελλάδα δεν έκανε καλύτερη χρήση των τεχνικών συζητήσεων στις Βρυξέλλες τις τελευταίες μέρες με σκοπό να προσδιοριστεί αυτή η «ευελιξία», απάντησε ότι η ευθύνη για τον ορισμό κοινά αποδεκτών μεταρρυθμίσεων ανήκει περισσότερο στην Ευρωπαϊκή  Επιτροπή και στο Eurogroup και λιγότερο στην ελληνική πλευρά.  

Σχετικά με το τελεσίγραφο ο κ . Βαρουφάκης επέμεινε ότι είναι αισιόδοξος ότι οι διαπραγματεύσεις θα συνεχισθούν και ότι μία λύση θα μπορούσε να βρεθεί μέσα στις επόμενες δύο μέρες εάν υπάρξει η κατάλληλη «διατύπωση».  Αναφέρθηκε μάλιστα σε ένα προσχέδιο συμφωνίας που του παρουσίασε ο Επίτροπος Οικονομικών Πιερ Μοσκοβισί πριν από τη συνεδρίαση του Eurogroup και το οποίο θα υπέγραφε με μεγάλη ικανοποίηση. Το κείμενο αυτό, όπως υποστήριξε ο κ.Βαρουφάκης, αναφερόταν σε μία επέκταση της υφιστάμενης δανειακής σύμβασης που συμπεριλάμβανε μία ενδιάμεση περίοδο τεχνικής βοήθειας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων  και προκειμένου στο διάστημα αυτό να συμφωνηθεί ένα νέο (τρίτο) πρόγραμμα «συμβόλαιο». Ωστόσο, όπως τόνισε ο Υπουργός Οικονομικών το κείμενο αυτό δεν έφτασε ποτέ στο Eurogroup με αποτέλεσμα να ναυαγήσουν οι όποιες προσπάθειες για συμφωνημένο κείμενο.

Η επόμενη μέρα

Η ελληνική πλευρά έχει πλέον δύο επιλογές α) κάνει πίσω και να ζητήσει μία παράταση του υφιστάμενου προγράμματος μέχρι την Παρασκευή, έτσι γίνεται ένα έκτακτο Eurogroup την Παρασκευή και τα Κοινοβούλια της Ευρωζώνης ψηφίζουν την παράταση μέσα στην επόμενη εβδομάδα ή β) δεν κάνει πίσω βήμα μέχρι την Παρασκευή.

Η οπισθοχώρηση (α) θα μπορούσε να πυροδοτήσει πολιτικές εξελίξεις στο εγχώριο μέτωπο ακόμα και διάλυση του υπάρχοντος συνασπισμού ή εσωτερική διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ, ανοίγοντας το δρόμο για μία κυβέρνηση συνασπισμού που θα δει μέσα από το υφιστάμενο πρόγραμμα  και θα διαπραγματευτεί το επόμενο. Η μη οπισθοχώρηση (β) από την άλλη οδηγεί σε δύο ενδεχόμενα σενάρια: 1) η Ελλάδα θα μπορούσε να ζητήσει ένα νέο ESM πρόγραμμα μέσα στις επόμενες εβδομάδες, το οποίο αν και έχει αποκλειστεί αυτή τη στιγμή από τον Επίτροπο Οικονομικών Μοσκοβισί θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εναλλακτική της τελευταίας στιγμής. Πιστεύουμε επίσης ότι οι Υπουργοί Οικονομικών θα κάνουν σαφές ότι οι όροι του προηγούμενου EFSF προγράμματος θα πρέπει να μεταφερθούν με κάποιο τρόπο.  2) Η Ελλάδα θα συνεχίσει τον αδιάλλακτο δρόμο αφήνοντας το πρόγραμμα να λήξει στο τέλος Φεβρουαρίου χωρίς να μετακινηθεί από τις θέσεις της.

Εάν η Ελλάδα επιλέξει το πρώτο(1) και το αίτημά της γίνει αποδεκτό, τότε «οι Θεσμοί» (δηλαδή η Τρόικα) θα συζητήσουν πιθανότατα σε τεχνική βάση με την ελληνική κυβέρνηση σχετικά με το μέγεθος και τους όρους του νέου πακέτου μέσα στις επόμενες εβδομάδες και τότε θα δώσουν την οικονομική βοήθεια μόλις η Ελλάδα νομοθετήσει τη νέα δανειακή σύμβαση. Σε αυτό το σενάριο πάλι αναμένουμε ότι θα ανοίξει ο δρόμος για μία πιο φιλελεύθερη κυβέρνηση συνασπισμού. Μία πιο αρνητική εκδοχή θα ήταν για την τρέχουσα ελληνική κυβέρνηση συνασπισμού να θέσει το νέο πρόγραμμα υπό διαπραγμάτευση σε δημοψήφισμα, πιθανότατα συνοδευόμενο από το ερώτημα της παραμονής στο ευρώ.

Εάν, από την άλλη, η Ελλάδα αρνηθεί να οπισθοχωρήσει (2) τότε η Ιρλανδία και η Κύπρος θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως παραδείγματα, όπου η ΕΚΤ θα ζητήσει την αποδοχή εκ μέρους της Ελλάδας οποιασδήποτε συμφωνίας από την Τρόικα με αντάλλαγμα τη συνέχιση της χρηματοδότησης από τον ELA. Σε άλλη περίπτωση, είτε θα υπάρξει ένα αυστηρό όριο στον ELA είτε θα αποσυρθεί ολόκληρη η δυνατότητα των τραπεζών να δανείζονται μέσω του ELA. Και στις δύο περιπτώσεις θα είναι απαραίτητη η επιβολή αργίας στις τράπεζες μέχρι να επιτευχθεί συμφωνία και η επιβολή περιοριστικών μέτρων και ελέγχων κεφαλαίων για ένα αρκετά μεγάλο διάστημα μετά.

Η ΕΚΤ πρόκειται να αναθεωρήσει την παροχή του ELA στην Ελλάδα αύριο Τετάρτη 18 Φεβρουαρίου, έχοντας ήδη αυξήσει τα όρια του ELA κατά 5,5 δισ. ευρώ την περασμένη εβδομάδα. Λόγω των χθεσινών εξελίξεων η ΕΚΤ θα θελήσει ενδεχομένως να προσδιορίσει με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τις συνθήκες με τις οποίες είναι διατεθειμένη να συνεχίσει να δίνει τη βοήθεια του ELA στην Ελλάδα τις επόμενες εβδομάδες και ειδικά μετά τη λήξη του τρέχοντος προγράμματος στις 28 Φεβρουαρίου.

Παρόλα αυτά, θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι έλεγχοι στην κίνηση των κεφαλαίων θα μπορούσαν να αποδειχθούν αναπόφευκτοι τελικά, ειδικά αν η ελληνική κυβέρνηση αποφασίσει να θέσει σε δημοψήφισμα οποιοδήποτε νέο πακέτο συμφωνίας υπό διαπραγμάτευση. Παρόλο που το προηγούμενο της Κύπρου αποτελεί παράδειγμα, οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων δε συνεπάγονταν παρατεταμένη αργία τραπεζών. Συνεπάγονται, όμως, άλλα περιοριστικά μέτρα στις συναλλαγές όπως για παράδειγμα ένα ανώτατο ημερήσιο όριο ανάληψης από τα ΑΤΜ, περιορισμούς στο ποσό χρημάτων που μπορεί να μεταφερθεί στο εξωτερικό και στις συναλλαγές εκτός συνόρων χωρίς προφανές επιχειρηματικό σκοπό, πιθανότατα σε συνδυασμό με ένα αυστηρό όριο στη ρευστότητα του ELA που μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο σε σημαντικούς τομείς του κράτους μέχρι και τη μέρα του δημοψηφίσματος.