Σκοπός του Φόρου Αυτόματου Υπερτιμήματος (Φ.Α.Υ.) είναι η φορολόγηση του κέρδους που αποκομίζει ο κύριος ακινήτου ή άλλου εμπράγματου δικαιώματος επί ακινήτου, το οποίο απέκτησε από οποιαδήποτε αιτία μετά την 1.1.2006, όταν προβεί σε περαιτέρω μεταβίβασή του. Το κέρδος αυτό προκύπτει από την αύξηση της αξίας του ακινήτου με την πάροδο του χρόνου, έτσι ώστε σε περίπτωση περαιτέρω μεταβίβασής του η αξία αυτή να είναι μεγαλύτερη από την αξία της κτήσης του. Για το λόγο αυτό ως βάση υπολογισμού του Φόρου αυτόματου υπερτιμήματος (Φ.Α.Υ.) κρίθηκε η διαφορά μεταξύ της αξίας κτήσης και της αξίας πώλησης του ακινήτου.

Στην έννοια του όρου μεταβίβαση για την εφαρμογή του Φ.Α.Υ. περιλαμβάνονται:
- η μεταβίβαση της πλήρους ή ψιλής κυριότητας, καθώς και η μεταβίβαση υπό αναβλητική ή διαλυτική αίρεση ή με τον όρο της εξώνησης,
- η σύσταση επικαρπίας, οίκησης ή άλλης δουλείας
- η παραίτηση από την κυριότητα ακινήτου ή από εμπράγματο δικαίωμα επί ακινήτου,
- η σύσταση, η απόσβεση ή η μεταβίβαση μαζί με το δεσπόζον ακίνητο πραγματικής δουλείας
- η μεταβίβαση του τίτλου μεταφοράς συντελεστή δόμησης,
- η παραχώρηση του δικαιώματος αποκλειστικής χρήσης επί κοινόκτητων κυρίων, βοηθητικών ή ειδικών χώρων κτισμάτων ή επί κοινόκτητου τμήματος οικοπέδου,
- η ανάκληση απαλλοτρίωσης, η οποία έχει συντελεστεί υπέρ προσώπου υποκείμενου σε Φ.Α.Υ.,
- η εκποίηση ακινήτου συνεπεία εκούσιου ή δικαστικού πλειστηριασμού.




Ως βάση υπολογισμού του Φ.Α.Υ., ορίζεται η διαφορά μεταξύ της αξίας κτήσης του ακινήτου ή εμπράγματου επ’ αυτού δικαιώματος και της αξίας πώλησής του.
Τόσο η αξία κτήσης όσο και η αξία πώλησης του ακινήτου ή του εμπράγματου επ’ αυτού δικαιώματος προσδιορίζονται σύμφωνα με το σύστημα αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων ή με το σύστημα των συγκριτικών στοιχείων (όπου δεν εφαρμόζεται το αντικειμενικό σύστημα). Στο σύστημα των συγκριτικών στοιχείων σύμφωνα με το Νόμο 1521/1950 λαμβάνονται υπόψη και συνεκτιμώνται τα στοιχεία μεταβιβάσεων παρόμοιων στοιχείων τα οποία προκύπτουν από άλλα συμβόλαια ή από εκτίμηση που έγινε για την επιβολή του φόρου κληρονομιών, γονικών παροχών και δωρεών ή από άλλες εκτιμήσεις. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν τέτοια στοιχεία ή αυτά είναι ανεπαρκή ή απρόσφορα (κατά την κρίση του Προϊσταμένου της ΔΟΥ) ο προσδιορισμός της αξίας γίνεται από τον Προϊστάμενο της ΔΟΥ με τη χρήση οποιουδήποτε άλλου μέσου.
Σε περίπτωση μεταβίβασης ακινήτου ή εμπραγμάτου επ’ αυτού δικαιώματος, το οποίο μετά την κτήση του εντάχθηκε σε σύστημα αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας του, ως αξία πώλησης λαμβάνεται η αξία που προσδιορίζεται με βάση το σύστημα αυτό ή το δηλούμενο τίμημα, εφόσον αυτό είναι μεγαλύτερο. Σε περιπτώσεις κτήσης του ακινήτου αιτία θανάτου ή δωρεάς - γονικής παροχής, ως χρόνος απόκτησης για τον προσδιορισμό του Φ.Α.Υ. θεωρείται ο χρόνος επαγωγής της κληρονομίας ή ο χρόνος κατάρτισης του συμβολαίου δωρεάς – γονικής παροχής, ακόμη και στις περιπτώσεις που συντρέχει νόμιμος λόγος μετάθεσης του χρόνου γένεσης της φορολογικής ενοχής.




Ο Φόρος αυτόματου υπερτιμήματος βαρύνει τον πωλητή, καθώς φορολογείται το όφελος που αποκτά ο πωλητής από την υπεραξία του ακινήτου. Ο νόμος ορίζει ότι ο Φ.Α.Υ. καταβάλλεται εξ ολοκλήρου με την υποβολή της δήλωσης και πριν από την κατάρτιση του μεταβιβαστικού συμβολαίου.




Το ύψος των συντελεστών του Φ.Α.Υ. μειώνεται σε σχέση με το χρονικό διάστημα που παρέμεινε το μεταβιβαζόμενο ακίνητο στην ιδιοκτησία του υπόχρεου στο φόρο πωλητή, με ανώτατο όριο τα είκοσι πέντε χρόνια. Κατά αυτό τον τρόπο επιβαρύνονται περισσότερο οι βραχυχρόνιες υπεραξίες, στις οποίες είναι εντονότερο το φαινόμενο της κερδοσκοπίας, ενώ σε μεταβιβάσεις ακινήτων μετά την πάροδο είκοσι πέντε ετών από την κτήση