Στο πλαίσιο διαφόρων πρόσφατων συζητήσεων και συνεδρίων για το χώρο της υγείας και του φαρμάκου πυκνώνουν το τελευταίο διάστημα οι αναφορές των ομιλητών για το ασφυκτικό πλαίσιο στο οποίο αναγκάζονται να λειτουργούν οι καινοτόμες φαρμακευτικές λόγω των επιστροφών στο φάρμακο μέσω του μηχανισμού του clawback με τη δημοσιονομική επιβάρυνση να ανέρχεται στο δυσθεώρητο ύψος του 1,2 δισ. ευρώ.

Από δύσκολη έως αδύνατη η εισαγωγή νέων φαρμάκων στην Ελλάδα υπό το παρόν καθεστώς

Η υπερβολική επιβάρυνση καθιστά το σύστημα μη βιώσιμο, δυσχεραίνει την εισαγωγή νέων καινοτόμων φαρμάκων και εμποδίζει ή καθυστερεί σημαντικά την πρόσβαση των ασθενών στη Ελλάδα σε σύγχρονες και αναγκαίες θεραπείες. Και μπορεί η κατάσταση να μην αφορά όλους τους ασθενείς, αφορά όμως εκείνους με ογκολογικές παθήσεις και αυτοάνοσα νοσήματα οι οποίοι λαμβάνουν φάρμακα από τα νοσοκομεία και τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ. 

Σε οριακό σημείο λόγω τουclawback

Οι επιστροφές που ζητήθηκαν από τις φαρμακευτικές εταιρείες, οι οποίες αφορούν στα νοσοκομειακά φάρμακα και το πρώτο εξάμηνο του 2023, αγγίζουν το 83% επί του συνολικού τζίρου του νοσοκομειακού φαρμάκου. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της χώρας μας, είναι πως οι εν λόγω επιστροφές εξαρτώνται από την προέλευση χορήγησης του φαρμάκου (νοσοκομείο ή φαρμακείο ΕΟΠΥΥ), ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της Ευρωζώνης που έχει σημειώσει μείωση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης από το 2008.

Παρακολουθώντας σε αριθμούς την εξέλιξη της φαρμακευτικής δαπάνης, βλέπει κανείς πως το 2012 βρισκόταν συνολικά στα 4,5 δισ. ευρώ, με τους ασθενείς να καταβάλουν ως επιστροφή 336 εκατ. ευρώ και τις φαρμακευτικές εταιρείες 270 εκατ. ευρώ. Το 2019 το συνολικό κόστος ανήλθε στα 5 δισ. ευρώ με τους ασθενείς να δίνουν 636 εκατ. ευρώ ως επιστροφές και την φαρμακοβιομηχανία 1,2 δισ. ευρώ, ενώ για το 2024 εκτιμάται ότι το ποσό θα εκτιναχθεί στα 7,8 δισ. με τις επιστροφές να επιβαρύνουν κατά 780 εκατ. ευρώ τους ασθενείς και την φαρμακοβιομηχανία κατά 3,8 δισ.

Όλοι χάνουν

Η εκρηκτική αυτή κατάσταση δείχνει ότι παρά τις εξαγγελίες για τη σημασία της καινοτομίας στην υγεία, στην πράξη μέλημα της κυβέρνησης είναι να διατηρεί τον αποδεδειγμένα αντιπαραγωγικό μνημονιακό μηχανισμό του clawback με την πρόθεση να συγκρατεί τον προϋπολογισμό και όχι να ελέγχει τις δαπάνες. Αποτέλεσμα της μη άρσης αυτού του αδιεξόδου είναι όλοι να χάνουν: Πρωτίστως, οι ασθενείς που επιβαρύνονται με επιπλέον δαπάνες στο φάρμακο και κινδυνεύουν να μένουν εκτός πρόσβασης σε θεραπείες που θα μπορούσαν να σώσουν ή να βελτιώσουν τη ζωή τους. Παράλληλα, ένας στους 10 Έλληνες δεν λαμβάνει αναγκαία ιατρική περίθαλψη επειδή αδυνατεί να καλύψει το σχετικό κόστος, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ Health at a Glance Europe 2024 για τις δαπάνες υγείας στην Ευρώπη. Δευτερευόντως, οι εταιρείες που εισάγουν τα καινοτόμα φάρμακα και διατρανώνουν σε κάθε ευκαιρία ότι δεν μπορεί η βιομηχανία να συνεχίσει πλέον να επιβαρύνεται με το δυσανάλογο 83% της νοσοκομειακής φαρμακευτικής δαπάνης. Τρίτον, το ίδιο το σύστημα υγείας που χάνει πολύτιμους πόρους που θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε άλλες ανάγκες.

Στο πλαίσιο της εξομάλυνσης του ζητήματος, έχουν κατατεθεί πολλές προτάσεις οι οποίες μπορούν να ποσοτικοποιηθούν και να προκύψει μια θεώρηση των επιπτώσεών τους. Παράλληλα όμως, χρειάζεται να τεθεί κι ένα όριο στόχων. Όπως χαρακτηριστικά σημείωσε ο κ. Αντώνης Καρόκης, Διευθυντής Εξωτερικών Υποθέσεων της MSD Ελλάδος, μιας βιοφαρμακευτικής που πρωταγωνιστεί με 66 κλινικές μελέτες στη χώρα και διευρυμένο χαρτοφυλάκιο εμβολίων, κατά την παρουσία του στο πρόσφατο 4ο ΟΤ Forum: «Είμαστε σε ένα σύστημα που χάνουμε όλοι ενώ μπορούμε να περάσουμε σε ένα σύστημα που μπορούμε να κερδίζουμε όλοι. Μόνο με μέτρα ελέγχου της δημόσιας δαπάνης και την ανάλογη συμπεριφορά αφενός της φαρμακοβιομηχανίας και αφετέρου της πολιτείας, η κατάσταση θα εξομαλυνθεί».

Οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για τη διασφάλιση του μέλλοντος του ΕΣΥ 

Είναι κοινός τόπος ότι το ΕΣΥ οφείλει πλέον να περάσει σε μια νέα εποχή με τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που θα διασφαλίζουν τη βιωσιμότητά του στο μέλλον και παράλληλα να βελτιωθεί έτσι ώστε να ανταποκρίνεται και να καλύπτει τις εξελισσόμενες ανάγκες υγείας των ασθενών. Με δεδομένο το σε πόσο οριακό σημείο βρίσκεται το σύστημα στα πρόθυρα της κατάρρευσης, αυτός ο στόχος πρέπει να επιτευχθεί… χθες.

Είναι επιτακτική η ανάγκη για προτάσεις και λύσεις, ικανές να οδηγήσουν σε ένα σύγχρονο και αποδοτικό σύστημα υγείας, με  κοινωνική ισότητα, κλινική αποτελεσματικότητα και οικονομική βιωσιμότητα. Στις λύσεις αυτές συγκαταλέγονται βήματα όπως η αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης ώστε να εναρμονιστεί με τους μέσους όρους χρηματοδότησης της ΕΕ, οι διαπραγματεύσεις εισόδου νέων φαρμάκων στο σύστημα υγείας, η υιοθέτηση μηχανισμών ολοκληρωμένης υγειονομικής φροντίδας, ο ψηφιακός μετασχηματισμός του συστήματος υγείας με τη δημιουργία εθνικών μητρώων και η διασύνδεση των ηλεκτρονικών συνταγών με τις διαγνωστικές εξετάσεις.

Συγκεκριμένα, η ανάγκη επιτάχυνσης του ψηφιακού μετασχηματισμού της υγείας ήταν μεταξύ των βασικών θεματικών που απασχόλησαν τις εργασίες του Πανελληνίου Συνεδρίου 2024 για τα Οικονομικά και τις Πολιτικές της Υγείας που διεξήχθη αυτές τις ημέρες (3-5 Δεκεμβρίου 2024), όπου ο κ. Καρόκης αναφερόμενος στην ανάγκη επένδυσης από πλευράς της Κυβέρνησης στον ψηφιακό μετασχηματισμό, υπογράμμισε: «Ήρθε η ώρα να δούμε μια εθνική στρατηγική για την αξιοποίηση και τον έλεγχο της ποιότητας των  ψηφιακών δεδομένων. Πρέπει να διαμορφωθεί από τώρα ένα πλαίσιο βελτίωσης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών».

Η καινοτομία ανάγκη, όχι πολυτέλεια

Είναι σημαντικό να καταστεί σαφές ότι όπως τόνισε και ο κ. Σάββας Χαραλαμπίδης, Αντιπρόεδρος του Pharma Innovation Forum (PIF) που εκπροσωπεί την καινοτόμο φαρμακοβιομηχανία: «Η καινοτομία δεν είναι πολυτέλεια αλλά αναγκαιότητα για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας. Είναι κρίσιμο να προχωρήσουμε άμεσα σε μία φαρμακευτική πολιτική που θα ευνοεί την πρόσβαση όλων των ασθενών στις θεραπείες που χρειάζονται, χωρίς εξαιρέσεις και καθυστερήσεις. Με δεδομένο ότι οι διαθέσιμοι πόροι δεν θα είναι ποτέ αρκετοί, θα πρέπει με ευθύνη όλοι οι φορείς να συμβάλλουν για να στηριχθεί το σύστημα υγείας».