Ο τραπεζικός κλάδος γιγαντώθηκε, «φούσκωσε», απέκτησε υπερβολικά μεγάλη επιρροή, τέτοια που στρέβλωνε τη λειτουργία της οικονομίας, της αγοράς αλλά και του χρηματιστηρίου, το οποίο έφτασε να είναι ακραία τραπεζοκεντρικό, όσο ελάχιστα σ' όλη την υφήλιο.

Η δεκαετία του '90 και έως τον ερχομό της κρίσης και την υπόθεση της Lehman Brothers τον Οκτώβριο του 2008, ήταν η χρυσή περίοδος της ευδαιμονίας του τραπεζικού κλάδου! Εξαγορές, συγχωνεύσεις, συνεργασίες, χρηματιστηριακές υπεραξίες, οδήγησαν σε μια... τραπεζοκεντρικά αναπτυσσόμενη οικονομία, η οποία στηρίζοντας στον υπερδανεισμό και στην υπερκατανάλωση!  
Κάθε γωνία, κάθε δρομάκι, κάθε συνοικία απέκτησε και το δικό της τραπεζικό κατάστημα, ενώ σε δεκάδες περιπτώσεις έφτασαν και μικροί, συνοικιακοί δρόμοι να φιλοξενούν δύο και τρία τραπεζικά καταστήματα! Η στρέβλωση, σε κάποιους, ήταν εμφανής από τότε.

Παράλληλα, το... succes story των τραπεζών τις δύο τελευταίες δεκαετίες, συνδυαστικά με την απελευθέρωση του δανεισμού και των χρηματιστηριακών υπεραξιών, περιλάμβανε και μεγάλη επέκταση στα Βαλκάνια! Σε κάποιες από τις γειτονικές χώρες, οι ελληνικές τράπεζες έφτασαν να ελέγχουν σημαντικό τμήμα της εσωτερικής τραπεζικής αγοράς.
Αποκορύφωμα αυτής της τακτικής, ήταν η εξαγορά της Finansbank το 2006 από την Εθνική έναντι πλέον των 3 δισ. ευρώ, υλοποιώντας τη μεγαλύτερη ελληνικών συμφερόντων επένδυση που έχει γίνει ποτέ στο εξωτερικό.

Στο χρηματιστήριο, έως το «σκάσιμο» της κρίσης και της χρεοκοπίας, έφτασαν να είναι εισηγμένες περίπου 13 τράπεζες, ενώ συνολικά πριν την κρίση στην Ελλάδα δραστηριοποιούνταν 19 τραπεζικά ιδρύματα!

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2009 η Ελληνική Ένωση Τραπεζών είχε μέλη 33 ελληνικές και ξένες τράπεζες, ενώ σήμερα υπάρχουν ουσιαστικά τέσσερις συστημικές τράπεζες, η Attica Bank και μερικές συνεταιριστικές. Πιο χαρακτηριστική περίπτωση κλάδου που ισοπεδώθηκε, δεν υπάρχει.

Όταν το 2008 όλο το παγκόσμιο σύστημα έκανε λόγο για τα sumprime δάνεια και τα τοξικά των αμερικανικών τραπεζών, στην Ελλάδα, που τότε «φάνταζε» (ακόμη) καθαρή από την κρίση, υπήρχαν τα... εγχώρια τοξικά των τραπεζών, τα οποία ήταν συγκαλυμμένα και σκεπασμένα.

Τα κόκκινα δάνεια, τα «τυφλά» δάνεια σ' όποιον περνούσε έξω από τραπεζικό κατάστημα, τα... σκοτωμένα δάνεια σε ανύπαρκτους επαγγελματικά ιδιώτες ή σε ανυπόστατες πιστοληπτικά επιχειρήσεις, ήταν κυρίαρχες τακτικές. Τα εγχώρια τοξικά ήταν εκεί, και τα τελευταία χρόνια βρήκαν στην επιφάνεια, με τις μνημειώδεις επισφάλειες, τα κόκκινα δάνεια, τα λεγόμενα και NPLs ([πλέον).

Ήταν κάποτε οι τράπεζες

Κάποτε, όχι πριν πολλά χρόνια, μόλις πριν 4-5 χρόνια υπήρχαν στην Ελλάδα τράπεζες όπως Αγροτική Τράπεζα, Εμπορική, Marfin Egnatia Τράπεζα, Τράπεζα Κύπρου, Ελληνική Τράπεζα, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο (έχει απορροφηθεί από τη Eurobank), Millennium Bank, Proton Bank, Proban, FBBBank, Geniki Bank καθώς και η Citibank η οποία εξαγοράστηκε από την Alpha Bank.
Επίσης, παλαιότερα υπήρχαν και οι περιπτώσεις των Χίος Bank, Μακεδονίας Θράκης και ΕΤΒΑ που συγχώνευσε η Πειραιώς και έγινε η μετέπειτα δυνατή τράπεζα και μια από τις κορυφαίες δυνάμεις του κλάδου.

Επιπλέον, θυμίζουμε την Τράπεζα Εργασίας που απορρόφησε η Eurobank, καθώς και την Ιονική και Λαϊκή που εξαγόρασε η Alpha Bank.
Οι περισσότερες από τις παραπάνω τράπεζες, ήταν εισηγμένες και στο ελληνικό χρηματιστήριο.

Τέλος εποχής, κάθαρση και καινούρια αρχή

Η τωρινή, πλήρης αποδόμηση του τραπεζικού κλάδου καθρεφτίζει ανάγλυφα και ξεκάθαρα το τέλος εποχής για μια ολόκληρη ακραία τραπεζοκεντρική οικονομία που αναπτύχθηκε κυρίως από το '95 και μετά, συνδυαστικά με την χρηματιστηριακή «φούσκα» του '99. Παράλληλα με τη χρεοκοπία των τραπεζών έκλεισε και ένας χρηματιστηριακός κύκλος με ηγέτη τις τράπεζες αλλά και όλο το «πλέγμα» ανάπτυξης και κατανάλωσης που αυτές διαμόρφωσαν αυτή την 25ετία.
Τραπεζικός κλάδος: Από το ζενίθ στο ναδίρ

Είναι αλήθεια ότι στην τελευταία 25ετία αναπτύχθηκε μια – κατά βάση - τραπεζοκεντρική οικονομία. Κομβικό σημείο για το... φούσκωμα του τραπεζικού κλάδου με κλιμάκωση αναγκών για τραπεζικά και ασφαλιστικά στελέχη, dealers, brokers κ.λπ. ήταν το ’98, όταν άλλαξε η πολιτική του δανειακού ελέγχου στις τράπεζες.
Το ’98 λοιπόν, επί πρωθυπουργίας Σημίτη και διοίκησης Λ. Παπαδήμου στην ΤτΕ απελευθερώθηκε το πιστωτικό όριο, οδηγώντας στη φρενίτιδα τόσο του '99 (μετοχοδάνεια, διακοποδάνεια κ.λπ.) όσο και γενικότερα στην… πλαστική υπερκατανάλωση της επόμενης δεκαετίας. Τα πολλαπλά επενδυτικά προϊόντα και το άνοιγμα του δανεισμού πολλαπλασίασε το εργασιακό προσωπικό των τραπεζών.

Εκατοντάδες υποκαταστήματα, χιλιάδες εργαζόμενοι. Συνδυαστικά με το «φούσκωμα» του χρηματιστηρίου το '99, έφερε ιστορική στρέβλωση... Μετά το «κλείδωμα» της εισόδου της χώρας στο ευρώ το ’98, σταμάτησαν οι περιορισμοί και τα ιδιαίτερα… πλαφόν. Τότε ξεκίνησε και η υπεργιγάντωση των ιδιωτικών τραπεζών, τότε οι τράπεζες κάλπασαν προς τεράστιες υπεραξίες, με άνοιγμα υποκαταστημάτων σχεδόν σ’ όλη την ελληνική επικράτεια και επέκταση στα Βαλκάνια.
O τραπεζικός κλάδος τη 10ετία από το 1998 έως το 2008 έφτασε στο απόγειό του, κεφαλαιακά, πιστωτικά αλλά και χρηματιστηριακά.

Η «βιομηχανία» του υπερδανεισμού και το στρεβλό ΑΕΠ

Η απελευθέρωση δανεισμού υπερδιόγκωσε μια ολόκληρη χρηματοπιστωτική «βιομηχανία» φέρνοντας ιδιαίτερα μεγάλες στρεβλώσεις σ' όλη τη διάρθρωση της οικονομίας αλλά και της κοινωνίας. Τότε διευρύνθηκε η έκθεση των ελληνικών τραπεζών στις επενδύσεις ομολόγων, τότε στράφηκαν οι πολίτες αναφανδόν στα καταναλωτικά δάνεια, τότε υπήρξε η φούσκα του υπερδανεισμού. Εύλογα, ο αθρόος και εύκολος δανεισμός, βοήθησε την κατανάλωση ανεβάζοντας και το ΑΕΠ της χώρας.

Επρόκειτο για πλασματικό ΑΕΠ – όχι δημιουργικό και αναπτυξιακό – καθώς ήταν… επιδοτούμενο. Ένα ΑΕΠ που δεν «πατούσε» στη βιομηχανία και στην παραγωγή, δεν βασίζονταν σε δημιουργικές – παραγωγικές δραστηριότητες, αλλά είχε κατά στρεβλό ποσοστό το στοιχείο της υπερκατανάλωσης!
Όμως, με υψηλότερο ΑΕΠ, το ελληνικό κράτος είχε μεγαλύτερο εκτόπισμα στη διεθνή των… δανειστών. Δανειζόταν με μεγαλύτερη ευκολία. Όλα αυτά που μετατράπηκαν σε «σκληρό»  μπούμερανγκ τα τελευταία χρόνια, καθώς κόκκινα δάνεια, απλήρωτες κάρτες, επισφάλειες και ομόλογα είναι τα εγχώρια τοξικά των τραπεζών. Αυτός ο κύκλος της τραπεζοκεντρικής ανάπτυξης λοιπόν έκλεισε.

Με 4.000 υποκαταστήματα και 64.000 εργαζόμενους

Το 2008 ο κλάδος έπιασε... ταβάνι, με 3.888 υποκαταστήματα και 64.152 εργαζόμενους! Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών εντός πέντε ετών, δηλαδή έως το 2013 ο αριθμός των εργαζομένων είχε υποχωρήσει σε 50.167 και τα καταστήματα σε 2.886, ενώ το 2014 οι εργαζόμενοι ήταν 44.332 και τα υποκαταστήματα 2.562. Μόνο το 2013 και το 2014 αποχώρησαν από τα εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα μέσω προγραμμάτων εθελούσιας εξόδου συνολικά 11.700 εργαζόμενοι.
Γενικώς από την αρχή της κρίσης και έως το 2017 έχουν αποχωρήσει πάνω από 30 χιλιάδες εργαζόμενοι από τις τράπεζες! Πρόκειται για μια εξέλιξη που μαρτυρά την αλλαγή πλάνων για όλο τον κλάδο και το... ξεφούσκωμα της χρηματοπιστωτικής βιομηχανίας.

Οι δεσμεύσεις μείωσης προσωπικού και καταστημάτων

Η εκκαθάριση συνεχίστηκε και καθ' όλη τη διάρκεια του 2017, με χιλιάδες εργαζόμενους να αποχωρούν από τις τράπεζες και δεκάδες καταστήματα να κλείνουν. Η μείωση προσωπικού αποτελεί δέσμευση των τραπεζών έναντι της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DGComp), η οποία ενέκρινε τα σχέδια αναδιάρθρωσης (restructuring plans).

Η δέσμευση της Εθνικής έναντι της DGComp είναι το προσωπικό να έχει μειωθεί σε 10.695 εργαζόμενους στο τέλος του 2017, ενώ η Πειραιώς καλείται να μειώσει τον αριθμό των υποκαταστημάτων έως τα 650, έναντι 778 που είχε το 9μηνο του έτους.

Η Alpha Bank είχε την υποχρέωση να κλείσει 64 καταστήματα έως το τέλος του 2017 ώστε από τα 627 να κατέλθουν σε 563, όπως προέβλεπε το αναθεωρημένο restructuring plan, ενώ οι εργαζόμενοι να κατέλθουν σε 9.504 άτομα από 9.678 που ήταν στο 9μηνο εφέτος.

Η Eurobank από την πλευρά της πρέπει να μειώσει τα καταστήματά της σε 510 πανελλαδικά, καθώς επίσης να μειώσει τους εργαζόμενούς της έως τους 9.800, από 10.803 που απασχολούσε στα μέσα του 2017.

Με δύο reverse split για να μη μηδενίσει ο τραπεζικός δείκτης

O τραπεζικός κλάδος έφτασε από το ζενίθ του 2007 στο ναδίρ των τελευταίων ετών, όπου χρειάστηκαν δύο reverse split στον κλαδικό δείκτη για να μη μηδενίσει!!
Το 2007 και προτού γίνουν τα δύο reverse split ο τραπεζικός δείκτης είχε ξεπεράσει τις 8.000 μονάδες! Ήταν τότε που η Εθνική είχε φτάσει στο ιστορικό υψηλό των 47 ευρώ, ενώ η UBS έδινε νέα τιμή – στόχο στα 60 ευρώ, η Eurobank στα 28 ευρώ, η Πειραιώς πάνω από τα 20 κ.ο.κ.!
Προ ενάμιση μήνα περίπου, στις 16 Νοεμβρίου, ο τραπεζικός δείκτης έκλεισε στις 614,17 μονάδες, που ουσιαστικά είναι και το ιστορικό ναδίρ του κλαδικού δείκτη, αν συνυπολογιστούν τα reverse split.
Αν αφαιρεθούν τα δύο reverse split (επί 10) που έχουν γίνει στο δείκτη των τραπεζών, τότε εκείνη την ημέρα θα είχε κατέλθει στις... 6,01 μονάδες! Ουδέποτε έχει ξαναγίνει τέτοιο χρηματιστηριακό ολοκαύτωμα, τέτοια ιστορική εξαΰλωση, σε κανέναν κλάδο, στα χρονικά.

Πούλησαν όλα τα Βαλκάνια, ρευστοποιούν μη τραπεζικές δραστηριότητες

Ο τραπεζικός κλάδος λοιπόν βλέπει, εδώ και χρόνια, την... άλλη πλευρά του νομίσματος. Στρατηγικοί κακοπληρωτές, κόκκινα δάνεια, επιχειρήσεις χρεοκοπημένες που αδυνατούν να πληρώσουν, ιδιώτες που χάνουν τα σπίτια τους.

Οι τράπεζες υποχρεώθηκαν να ρευστοποιήσουν όλες τις μεγάλες συμμετοχές τους στα Βαλκάνια που κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητες ήταν. Η Εθνική π.χ. πουλώντας τη Finansbank έχασε ένα τεράστιο περιουσιακό στοιχείο, με λαμπρό μέλλον. Οι τράπεζες το 2007 είχαν ενεργητικό 435 δισ. και ακριβώς δέκα χρόνια μετά, το 2017 έχουν ενεργητικό, δηλαδή περιουσία που διαχειρίζονται, 256 δισ. ευρώ.

Παράλληλα, τα πιστωτικά ιδρύματα έχουν υποχρεωθεί να ρευστοποιήσουν κάθε μη τραπεζική τους δραστηριότητα, μια διαδικασία που έλαβε χώρα καθ' όλη τη διάρκεια του 2017, αλλά θα συνεχιστεί και το 2018. Ιχθυοκαλλιέργειες, Ακτοπλοΐα, Ξενοδοχεία, Εταιρείες μίσθωσης (Avis Rent a Car), Θεραπευτήρια και άλλες συμμετοχές, είναι σε διαδικασία εκποίησης...

Το... ταμπού των πλειστηριασμών

Οι τράπεζες, από τη μία πλευρά είναι σε διαδικασία «καθαρισμού» του χαρτοφυλακίου τους από κόκκινα και «σκοτωμένα» δάνεια και κάθε είδους τοξικά, αλλά και σε φάση επαναπροσδιορισμού του ρόλου τους στην αγορά. Η διαδικασία αυτή θα πάρει πολύ χρόνο, κάτι που μαρτυράται από τις διαρκείς καθυστερήσεις του θέματος των πλειστηριασμών, που για την ελληνική κοινωνία παραμένει ένα θέμα – ταμπού!

Όμως, μέσα στο... χωνευτήρι της κρίσης των τελευταίων ετών, έχει «ανθίσει» και ένας... κλάδος που λειτουργεί παρασιτικά σε όλο το σύστημα και δεν είναι άλλος από τους συστηματικούς  κακοπληρωτές. Παγκοσμίως, άλλος δρόμος δεν υπάρχει για τη διευθέτηση τέτοιων ζητημάτων, από  το δρόμο των πλειστηριασμών, δηλαδή των επιπτώσεων για τους κακοπληρωτές.

Διαφορετικά, ο φαύλος κύκλος θα συνεχίζεται, οι τράπεζες θα ξαναχρειστούν ανακεφαλαιοποιήσεις και μνημόνια, με ότι αυτό συνεπάγεται για την κοινωνία, τις επιχειρήσεις και την οικονομία. 

Οι χρηματιστηριακές προοπτικές του κλάδου

Μέσα σ' αυτό το σκηνικό και δεδομένο ότι και το 2017 οι τραπεζικές μετοχές υστέρησαν ουσιαστικά έναντι της υπόλοιπης αγοράς αλλά και του Γενικού Δείκτη, δεν αποκλείεται, το 2018 να είναι (και χρηματιστηριακά) έτος «επιστροφής» των τραπεζών.

Ο κλάδος ήδη έχει βελτιώσει την εικόνα του εσχάτως, ξεκολλώντας από τα χαμηλά, μηδενίζοντας και τις απώλειες του 2017 που έως τα μέσα Νοεμβρίου ξεπερνούσαν το 20%. Η θεαματική βελτίωση της εικόνας των ομολόγων, που καθρεφτίζουν τη μείωση του δημοσιονομικού ρίσκου της χώρας, αντανακλάται αμέσως στις τράπεζες, που είναι ο πιο άμεσα ωφελημένος κλάδος.

Όπως διαμορφώνεται έως τώρα η κατάσταση, δε θα αργήσουν οι αναβαθμίσεις της ελληνικής οικονομίας από ξένους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης. Ίσως και μέσα στον Ιανουάριο, να έχουμε το πρώτο «χτύπημα». Μέσα σ' αυτό το περιβάλλον και αν δεν υπάρξουν εκτός προγράμματος αναταράξεις το 2018, ο τραπεζικός κλάδος έχει όλα τα φόντα να βγει περαιτέρω στο προσκήνιο, χρηματιστηριακά και πιστωτικά.

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr