Η συζήτησή μας ξεκινά από το γεγονός πως μία εβδομάδα από τη σύλληψη του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου και τρεις ημέρες από τη μεταφορά του στις φυλακές της Σιλιβρίας, η κατάσταση συνεχίζει να είναι έκρυθμη: χιλιάδες διαδηλωτές βγαίνουν καθημερινά στους δρόμους, παρά την απαγόρευση των συγκεντρώσεων και παρά τις χίλιες και πλέον συλλήψεις· ενώ, παράλληλα, η αντιπολίτευση καλεί σε δυναμικότερη και εντονότερη αντίσταση.

Είναι προφανές, λέει ο Μ., πως οι διαδηλώσεις θα μπορούσαν, σε μεγάλο βαθμό, να ερμηνευτούν ως προϊόν μίας συσσωρευμένης ανησυχίας για την ποιότητα της δημοκρατίας στη χώρα και αγανάκτησης απέναντι στον αυταρχισμό του Ερντογάν, ο οποίος, ιδιαίτερα από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2106 και μετά, έχει διογκωθεί. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε ή να υποβαθμίσουμε, όπως σημειώνει, το γεγονός πως η σύλληψη Ιμάμογλου πυροδότησε αυτό το πολύ μεγάλο κύμα λαϊκής αντίδρασης, ενώ οι διώξεις εις βάρος αντιφρονούντων δεν είναι καθόλου σπάνιες στην Τουρκία, με πλήθος φυλακίσεων να έχουν προηγηθεί, χωρίς να προκληθούν αντιδράσεις.

Αυτό είναι ξεκάθαρα το momentum του Ιμάμογλου, μας εξηγεί ο Μ., αφού ο μέχρι πρότινος «συμπαθής δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης» τείνει πλέον να ηρωοποιηθεί, γεγονός που ανανεώνει και τη δυναμική του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, το οποίο ούτως ή άλλως προέβαλε ως ο μοναδικός υπολογίσιμος αντίπαλος απέναντι στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν. Παρότι, με δυτικούς όρους, το CHP δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ως ένα αριστερό φιλελεύθερο κόμμα, στο εσωτερικό της Τουρκίας είναι συνώνυμο του προοδευτισμού και του εκσυγχρονισμού, που στέκεται απέναντι στον σκοταδισμό, την ισλαμοποίηση και την ανελευθερία.

Έτσι, το κεμαλικό CHP, μέσω της πρόσδεσής του στην κληρονομία του Ατατούρκ, και ο Ιμάμογλου, ως ο πιο δημοφιλής εκπρόσωπός του, συμβολίζουν τις αξίες της εκκοσμίκευσης, η οποία όχι απλώς δεν συμπεριλαμβάνεται στην ατζέντα του Ερντογάν, αλλά διατρέχει ζωτικό κίνδυνο. Σε αυτό το πλαίσιο, το γεγονός πως ο Εκρέμ Ιμάμογλου συνεχίζει να αντιστέκεται και να προτρέπει σε δράση ακόμη και μέσα από τη φυλακή, λειτουργεί ως ενοποιητική δύναμη τόσο για τους ψηφοφόρους του κόμματος, όσο και για όλους όσοι βλέπουν το καθεστώς Ερντογάν με ανησυχία και δυσαρέσκεια. Η στάση του Ιμάμογλου έφερε ενότητα και μία αίσθηση ελπίδας, λέει χαρακτηριστικά ο Μ., ενώ η φυλάκισή του έχει ξυπνήσει μνήμες από το μακρινό 1998, οπότε η φυλάκιση του Ερντογάν, που ήταν τότε δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, υπήρξε το σημείο τομή για την εκτόξευση της πολιτικής του καριέρας. Όπως εξηγεί ο Μ., αυτή είναι μία σαφής αντιστοιχία, η οποία κάνει πολλούς Τούρκους να ελπίζουν ότι ο Ιμάμογλου δεν θα «θαφτεί» δια παντός στις τουρκικές φυλακές, αλλά θα ισχυροποιηθεί ακόμη περισσότερο.

Όσο ο Εκρέμ Ιμάμογλου, πάντως, βρίσκεται στη φυλακή, ο αρχηγός του CHP, Οζκούρ Εζέλ – ο οποίος αποτελεί και το δεύτερο πρόσωπο του κόμματος με σαφές ηγετικό προφίλ – δεν έχει σταματήσει να κλιμακώνει, καλώντας τον τουρκικό λαό σε συμπαράσταση και αντίσταση απέναντι στο καθεστώς Ερντογάν. Ο Εζέλ, που από τη σύλληψη του Ιμάμογλου και μετά, έχει υιοθετήσει έναν πιο ηγετικό και συγκρουσιακό ρόλο, ενθαρρύνει τις κινητοποιήσεις και προτρέπει σε μποϊκοτάζ προς τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης και επιχειρήσεις. Μάλιστα, το πιο ριζοσπαστικό μέχρι στιγμής είναι ότι έχει καλέσει σε γενική αποχή από οποιαδήποτε αγορά, προκειμένου να προκληθεί μεγαλύτερό πλήγμα στην, ήδη ευάλωτη, τουρκική οικονομία και ο Ερντογάν να «πάρει» ένα πιο ισχυρό μήνυμα. Πολλοί οπαδοί του CHP έχουν ήδη αρχίσει να ανταποκρίνονται στο κάλεσμά του, όπως σημειώνει ο Μ., προσπαθώντας να αγοράζουν μόνον τα απαραίτητα.

Ωστόσο, αυτή είναι μόνο η μία όψη του νομίσματος, αφού η Τουρκία ήταν και παραμένει μία βαθιά διχασμένη χώρα. Από τη μία, οι εκκοσμικευμένες συνοικίες της Κωνσταντινούπολης με τα κρεμασμένα πορτρέτα του Κεμάλ Ατατούρκ στα μαγαζιά, ως ένδειξη πως ενστερνίζονται τις προοδευτικές αξίες και τους οπαδούς του CHP να ελπίζουν πως το κοσμικό κράτος δεν αποτελεί μία μακρινή ανάμνηση, αλλά έχει προοπτικές αναβίωσης. Κι από την άλλη, η απενοχοποίηση της μαντίλας που από «ταμπού» έγινε «πολιτικό δικαίωμα» και «όπλο της γυναικείας χειραφέτησης», σε συνδυασμό με τις μεταρρυθμιστικές απόπειρες Ερντογάν σε μία προσπάθεια να εναρμονιστεί με τις ευρωπαϊκές αρχές και να φέρει την Τουρκία στο κατώφλι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με τις ενταξιακές συζητήσεις να «παγώνουν», τελικά, το 2018, λόγω της συνεχιζόμενης οπισθοδρόμησης σε ζητήματα δημοκρατίας, κράτους δικαίου και θεμελιωδών δικαιωμάτων, αλλά με τον Ερντογάν να πιστώνεται ότι κατάφερε να βγάλει τη χώρα στον «αφρό» και να την κάνει υπολογίσιμη δύναμη σε διεθνές επίπεδο.

Στην παρούσα φάση, έτσι όπως έχουν δρομολογηθεί τα πράγματα, κάθε πρόβλεψη για τις επόμενες κινήσεις του Τούρκου προέδρου θα ήταν παρακινδυνευμένη, ενώ δεν είναι λίγοι όσοι υποστηρίζουν ότι ο Ερντογάν βρίσκεται αντιμέτωπος με τη δυσκολότερη εξίσωση της πολιτικής του καριέρας. Στην Τουρκία ακούγεται, πάντως, ότι μεσοπρόθεσμα θα επιδιώξει την αντικατάσταση όλων των δημάρχων της αντιπολίτευσης με δικούς του τοποτηρητές, ενώ είναι βέβαιο πως θα παραμείνει αφοσιωμένος στο στόχο του να καταφέρει να εξασφαλίσει τουλάχιστον μία ακόμη θητεία.

Αυτός είναι και ο βασικός λόγος, όπως μας εξηγεί ο Μ., για τον οποίο ο Ερντογάν έχει αρχίσει να προσεγγίζει τους Κούρδους, καθώς του είναι απαραίτητοι για να προχωρήσει σε Συνταγματική Αναθεώρηση, η οποία θα του επέτρεπε να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα. Ως προς το σενάριο πως μία εναλλακτική είναι να προχωρήσει σε διάλυση της παρούσας Βουλής και προκήρυξη πρόωρων εκλογών, ο Μ. σημειώνει ότι αυτό δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ως παράταση της δεύτερης θητείας, καθώς είτε μία θητεία διακοπεί, είτε όχι, η επόμενη θεωρείται de facto και de jure ως μία νέα θητεία. Ωστόσο, προσθέτει πως ο ο Ερντογάν έχει πλειστάκις αποδείξει έως τώρα ότι δεν διστάζει να καταστρατηγήσει το Σύνταγμα εάν δεν έχει άλλη λύση. Γενικά, όπως εξηγεί ο Μ., στα προεδρικά συστήματα, παράταση της υφιστάμενης θητείας προβλέπεται εκ του Συντάγματος μόνον εάν η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση πολέμου· και λέγοντας πόλεμο, διευκρινίζει, πως δεν εννοούμε μόνον αυτόν που προκαλείται από κάποιον εξωτερικό εχθρό. Επομένως, παρόλο που οι εκλογές είναι ακόμη μακριά, μένει να φανεί το πώς θα μπορούσε ο Ερντογάν να εκμεταλλευτεί προς όφελός του το τεταμένο κλίμα ή ενδεχόμενες κλιμακώσεις που ίσως προκύψουν στο μέλλον.

Προς το παρόν, η αίσθηση που αφήνει η εσωτερική κατάσταση της Τουρκίας είναι, σίγουρα, ανοίκεια και αντιφατική για το δυτικό μάτι και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ερμηνευτεί μονοσήμαντα. Η λαϊκή αντίδραση, στην οποία οδήγησαν η αγανάκτηση, η συσσωρευμένη δυσαρέσκεια και η ελπίδα για ριζικές θεσμικές αλλαγές φέρνει στην επιφάνεια κινηματικές πρακτικές της προηγούμενης δεκαετίας, οι οποίες έδειχναν πως είχαν σβήσει, όμως από την άλλη ο φόβος, που ούτως ή άλλως βρισκόταν σε υφέρπουσα κατάσταση στην τουρκική κοινωνία, έχει διογκωθεί. Στη διαπίστωση αυτή καταλήγει ο Μ. στο τέλος της συζήτησής μας και, μάλλον, επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι ένας Τούρκος, συνάδελφος του Μ., που ζει και εργάζεται στην Κωνσταντινούπολη αποφάσισε τελικά, παρά την αρχική θετική του ανταπόκριση, να μην μας μιλήσει, φοβούμενος πως τα κοινωνικά δίκτυα και οι πλατφόρμες επικοινωνίας υπάρχει κίνδυνος να παρακολουθούνται.

Ηλιάνα Χατζηδημητρίου

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr