Οι αποταμιεύσεις και οι επενδύσεις που θεωρούνταν μέχρι σήμερα ταμπού, που κανείς δεν τολμούσε να αγγίξει. Οι τοποθετήσεις τις οποίες οι αποταμιευτές θεωρούσαν ασφαλέστερες όλων. Τα ομόλογα, οι καταθέσεις, τα ακίνητα, οι τραπεζικές μετοχές. Ιερές αγελάδες για την Ελλάδα και την Κύπρο ήταν και τα οικονομικά τους συστήματα. Για την Ελλάδα η κρατικοδίαιτη οικονομία, για την Κύπρο το τραπεζικό σύστημα και το πλήθος των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών που είχε αναπτυχθεί γύρω από τις τράπεζες. Η Ευρώπη, λοιπόν, ξεκίνησε μια σφαγή όλων των «ιερών αγελάδων», μια σφαγή που μας ενοχλεί, μας αιφνιδιάζει, μας ζημιώνει, αλλά που τελικά δεν στερείται ούτε λογικής, ούτε ηθικής βάσης. Ας τα δούμε ένα-ένα:

Το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων ήταν το πιο βάναυσο αποτέλεσμα της κρίσης. Ομολογιούχοι, ασφαλιστικά ταμεία, τράπεζες, ιδιώτες μικροαποταμιευτές, φαρμακευτικές και άλλες επιχειρήσεις είχαν τοποθετήσει τις αποταμιεύσεις τους σε ελληνικά ομόλογα. Η Ελλάδα ουσιαστικά, αν όχι τύποις, πτώχευσε και κούρεψε τα ομόλογα. Οσοι είχαν τα λεφτά τους σε αυτά, καταστράφηκαν χάνοντας το 70% της αξίας τους. Θεωρητικά τα ομόλογα είναι η ασφαλέστερη επένδυση διότι χάνεις τα λεφτά σου μόνο αν πτωχεύσει το κράτος που τα εκδίδει. Και το κράτος πτώχευσε και έτσι έχασαν οι ομολογιούχοι. Μικρή πιθανότητα να συμβεί αυτό σε χώρα της ΟΝΕ (λέγαμε), αλλά συνέβη. Πάει η πρώτη «ιερή αγελάδα».

Οι συντηρητικότεροι επενδυτές του Χρηματιστηρίου είχαν τα λεφτά τους σε τραπεζικές μετοχές. Από παππού προς εγγονό οι τραπεζικές μετοχές αντιπροσώπευαν τις οικογενειακές αποταμιεύσεις. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έπαιζαν ούτε Alapis, ούτε άλλα τζογαδόρικα χαρτιά. Η κατάρρευση των τραπεζών φάνταζε αδύνατη πριν από μερικά χρόνια. Σήμερα έχουν χάσει το 90% και περισσότερο της αξίας τους. Γιατί; Γιατί οι τράπεζες είναι πτωχευμένες και συντηρούνται ελέω Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Νέοι μέτοχοι θα μπουν στις αυξήσεις κεφαλαίου και θα πάρουν τις μετοχές των τραπεζών και ίσως μελλοντικά κερδίσουν, αν στρώσει η κατάσταση. Πάει και η δεύτερη «ιερή αγελάδα». 

Τα ακίνητα ήταν (και παραμένουν) η μεγαλύτερη «ιερή αγελάδα» για τον Ελληνα. Ομως με την κρίση συνέβησαν δύο πράγματα: πρώτον, αυξήθηκαν εξωφρενικά οι φόροι που πληρώνουν οι ιδιοκτήτες και, δεύτερον, κατέρρευσαν οι αξίες των ακινήτων. Σήμερα ο έχων ακίνητο πρέπει να πληρώνει διαρκώς φόρους και δεν μπορεί να το πουλήσει διότι δεν υπάρχουν αγοραστές, ακόμη και σε εξευτελιστικές σε σχέση με το παρελθόν τιμές. Πάει και η τρίτη «ιερή αγελάδα».

Και πάμε στα οικονομικά συστήματα. Η Ελλάδα ζούσε μέσω του κράτους. Το Δημόσιο ήταν πάντα ο καλύτερος εργοδότης. Ηταν και ο καλύτερος πελάτης, αφού ακόμη και όταν αργούσε να πληρώσει, τελικά πάντα πλήρωνε. Οχι πια. Το Δημόσιο είναι το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας. Καθώς ήλεγχε ασφυκτικά την οικονομία, δεν άφηνε να αναπτυχθεί ο ιδιωτικός τομέας. Οσες ιδιωτικές επιχειρήσεις μεγάλωσαν, το κατάφεραν επειδή είχαν έναν πελάτη: το Δημόσιο. Οι μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες, οι μεγάλες εταιρείες πληροφορικής, οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες, ακόμη και οι μεγάλες τράπεζες στηρίχτηκαν στον πελάτη «Δημόσιο». Επαιρναν τις δουλειές του Δημοσίου, προσλάμβαναν υπεργολάβους για να τις κάνουν, μοίραζαν χρήμα σε άλλες μικρότερες ιδιωτικές επιχειρήσεις και σε χιλιάδες εργαζομένους, αλλά η προέλευση όλου αυτού του χρήματος ήταν πάντα μία: δημόσιο χρήμα. Το οποίο ξεκίναγε πολύ και κατέληγε λίγο μετά τις μίζες όλων των εμπλεκομένων. Και η Ελλάδα θα συνέχιζε έτσι εσαεί αν κατάφερνε να κάνει μια πιο σοβαρή διαχείριση, αν δεν έσκαγε από το έλλειμμα και το χρέος. Ωστόσο δεν τα κατάφερε. Και όσο σήμερα προσπαθεί το πολιτικό σύστημα να διατηρήσει μεγάλο, σπάταλο και ανέφικτο το Δημόσιο, όσο προσπαθεί να διασώσει επίορκους, «επί μακρόν απόντες από την εργασία» και άλλους δημοσίους υπαλλήλους με πλαστά πιστοποιητικά, δεν θα το καταφέρει. Το σύστημα της κρατικοδίαιτης οικονομίας δεν έχει θέση στη σημερινή ευρωζώνη και εκτός αυτής δεν έχει προοπτικές η Ελλάδα. Πάει και η άλλη «ιερή αγελάδα». 

Πάμε στην Κύπρο. Η Κύπρος είναι μισή χώρα. Το σύνολο του ΑΕΠ της είναι μικρότερο από το ετήσιο ελληνικό έλλειμμα. Κατάφερε, όμως, επενδύοντας στο τραπεζικό της σύστημα, να αναπτύσσεται. Χιλιάδες εταιρείες συμβούλων, ορκωτών λογιστών, ειδικών δικηγόρων δημιούργησαν offshore και βόλεψαν φορολογικά επενδυτές και επιχειρηματίες από όλο τον κόσμο. Με εύκολες διαδικασίες ανοίγματος λογαριασμών, χωρίς έλεγχο για την προέλευση των χρημάτων, με υψηλά επιτόκια και χαμηλούς φόρους η Κύπρος έγινε ένας τραπεζικός και φορολογικός παράδεισος. Εκεί βρέθηκε και το ρωσικό μαύρο χρήμα, το οποίο δεν γινόταν δεκτό στην υπόλοιπη Ευρώπη. Και η Κύπρος θα μπορούσε να συνεχίζει έτσι εσαεί, αν δεν έσκαγε. Αλλά έσκασε διότι υπέστη σημαντικές ζημίες από το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων, από την κακή διαχείριση των τραπεζών της και από την άρνηση του προηγούμενου προέδρου Χριστόφια να κάνει οποιαδήποτε προσπάθεια συμμαζέματος της οικονομίας. 

Ο κομμουνιστής πρώην πρόεδρος πίστευε στο «ξανθό γένος», στους Ρώσους δηλαδή, ότι θα τον σώσουν όπως παλιότερα πίστευαν οι υπερορθόδοξοι Ελληνες. Ούτε τότε, ούτε τώρα εμφανίστηκε το «ξανθό γένος» για να μας σώσει. Τώρα η Ευρώπη επιβάλλει τη φορολογία των καταθέσεων, η οποία κλείνει μια και καλή το κυπριακό πλυντήριο. Η Κύπρος θα πρέπει να στηριχτεί σε άλλο οικονομικό μοντέλο, πράγμα που είναι εξαιρετικά δύσκολο αφού πρόκειται για μια πολύ μικρή χώρα με μικρά οικονομικά μεγέθη. Η ελπίδα της είναι τα κοιτάσματα φυσικού αερίου, τα οποία αν χειριστεί σωστά τις καταστάσεις (και τις γεωπολιτικές) μπορεί και να τη σώσουν στο μέλλον. 

Το ίδιο ισχύει και για μας. Κι εμείς είμαστε αναγκασμένοι να αλλάξουμε οικονομικό μοντέλο, μείνουμε δεν μείνουμε μέσα στην ευρωζώνη. Ο κόσμος άλλαξε, η αλλαγή δεν μας αρέσει, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα. Οι ζώντες με «ιερές αγελάδες» πρέπει να τις ξεχάσουμε και να προχωρήσουμε σε μεταρρυθμίσεις, όχι μόνο για να ευημερήσουμε, αλλά και για να επιβιώσουμε. Και όσο πιο γρήγορα το κάνουμε τόσο καλύτερο για εμάς.

Εχουν ηθική βάση όλες αυτές οι αλλαγές; Η πρώτη μας οργισμένη αντίδραση είναι ότι δεν έχουν. Αν το ξανασκεφτούμε θα διαπιστώσουμε ότι έχουν. Οι ομολογιούχοι πήραν ρίσκο τοποθετώντας τα χρήματά τους σε ομόλογα. Ρίσκο που επειδή ποτέ δεν είχε εμφανιστεί, θεωρούσαν ότι δεν υπάρχει, αλλά όπως αποδείχτηκε υπήρχε. Αν δεν γινόταν το κούρεμα, τι θα έπρεπε να γίνει; Να πλήρωναν όλοι οι φορολογούμενοι της Ευρώπης το ελληνικό χρέος. Ηθελαν; Οχι. Επρεπε; Οχι. 

Στις τραπεζικές μετοχές το ίδιο. Οι μέτοχοι των τραπεζών πήραν το ρίσκο επιβίωσης των τραπεζών. Οι τράπεζες είναι επιχειρήσεις, οι μετοχές τους είναι αξιόγραφα και τα αξιόγραφα ενίοτε γίνονται κουρελόχαρτα. Και έγιναν. Ποια θα ήταν η εναλλακτική; Να επωμιστούν όλοι οι Ελληνες φορολογούμενοι τις ζημίες των τραπεζών και την ανακεφαλαιοποίησή τους. Είναι ηθικό αυτό; Οχι. Ποιο είναι ηθικό; Να επωμιστούν το βάρος της αύξησης κεφαλαίου για την κάλυψη των ζημιών οι μέτοχοί τους. Αυτό και γίνεται. Τώρα το γεγονός ότι ο παππούς μου ήταν ο μέτοχος της τράπεζας και καταστράφηκε και τα παιδιά μου θα κληρονομήσουν κουρελόχαρτα αντί για ομόλογα και μετοχές, είναι δυσάρεστο για την οικογένεια, αλλά δεν είναι ανήθικο.

Πάμε στον φόρο επί των καταθέσεων. Ο φόρος επί των καταθέσεων είναι φόρος επί της περιουσίας. Η περιουσία (ακίνητα, αυτοκίνητα, σκάφη κ.λπ.) φορολογείται. Και στην Ελλάδα και στην Κύπρο και παντού. Το ίδιο φορολογείται και το εισόδημα. Οι καταθέσεις είναι το μόνο αφορολόγητο περιουσιακό στοιχείο (σε πολλές χώρες φορολογείται και αυτό). Η φορολόγηση, λοιπόν, των καταθέσεων δεν είναι ούτε εξωφρενική, ούτε παράλογη. Είναι ασυνήθιστη και αιφνιδιαστική και μπορεί να έχει ως τέτοια επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα της χώρας, με φυγή καταθέσεων και κεφαλαίων και κλυδωνισμό της οικονομίας. Αλλά ανήθικη δεν είναι. Ούτε φυσικά είναι νεοφιλελεύθερη πολιτική όπως λένε οι Ελληνες «αριστεροί της πλάκας», κάθε άλλο, είναι κατεξοχήν αριστερή πολιτική. Για τους νεοφιλελεύθερους, η φορολόγηση των καταθέσεων όπως και όλοι οι φόροι, είναι εφιάλτης. Σε καμία περίπτωση πάντως δεν είναι ανήθικη πολιτική, διότι παίρνει μόνο από τους «έχοντες» αντί να επιβαρύνει όλους.

Συνεπώς, όλα αυτά τα ενοχλητικά που συμβαίνουν είναι πρωτόγνωρα, είναι σπάσιμο των ταμπού, μας αιφνιδιάζουν, δεν είναι, όμως, ούτε παράλογα, ούτε ανήθικα. Το σπάσιμο εξάλλου των ταμπού, όποια και αν είναι αυτά, από το «σύστημα» θεωρείται ανηθικότητα, από τους «επαναστάτες» θεωρείται επανάσταση. Το μέλλον θα δείξει για τι μιλάμε σήμερα.