Ποια είναι η τάση για το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Ιαπωνίας; 

*Το παρακατω κείμενο δημοσιεύεται ως guest

Στην Ιαπωνία, το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών έπεσε κάτω από 1 τρις γεν το 2013, το χαμηλότερο επίπεδο από το 1985 που υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Μάλιστα, το πλεόνασμα σχεδόν μηδενίστηκε το πρώτο τρίμηνο του 2014, καθώς οι καταναλωτές έσπευσαν να αγοράσουν αγαθά πρίν από την αύξηση του ΦΠΑ του Απριλίου, με αποτέλεσμα την αύξηση των εισαγωγών και την ώθηση του ισοζυγίου σε έλλειμμα.

To offshoring της βιομηχανικής παραγωγής που παρατηρήθηκε στην Ιαπωνία τη δεκαετία του 1990 βρέθηκε στο στόχαστρο κριτικής σε συνδυασμό με την αύξηση της παραγωγής από τις αναδυόμενες οικονομίες. Η μετατόπιση της παραγωγής των εμπορεύσιμων αγαθών που απαιτεί ανειδίκευτη εργασία από τις αναδυόμενες οικονομίες, σύμφωνα με την κοινή λογική, θα επέτρεπε στο εργατικό δυναμικό της Ιαπωνίας να μετατοπιστεί σε τομείς υψηλής τεχνολογίας.  Παράλληλα, από τη δεκαετία του 2000, η πτώση του εργαζόμενου πληθυσμού αποτέλεσε έναν άλλο παράγοντα  εν δυνάμει  μετατόπισης της εργασίας σε μη βιομηχανικούς κλάδους. Όμως, αντίθετα με ότι αναμενόταν, η μετατόπιση  του εργατικού δυναμικού προς τους μη βιομηχανικούς κλάδους  έγινε με μικρότερο ρυθμό το 2000. Στην πραγματικότητα θα λέγαμε ότι συνέβη ακριβώς το αντίθετο, καθώς το boom, και η όπως αποδείχτηκε μετέπειτα φούσκα των εξαγωγών, που τροφοδοτήθηκε από αντίστοιχες «πιστωτικές φούσκες» του εξωτερικού και το τότε υπερβολικά αδύναμο γεν, ανάγκασε τους κατασκευαστές να σταματήσουν το όποιο offshoring το 2000.

Η περιοχή του Tokai, μία από τις πιο έντονα βιομηχανικές περιοχές της Ιαπωνίας, αντιμέτωπιζε προβλήματα έλλειψης εργατικού δυναμικού ήδη από τα μέσα του 2000. Παρόλο που θα περίμενε κάποιος αυτό να οδηγούσε στο offshoring της παραγωγής, το πολύ αδύναμο γεν εκείνη την περίοδο κατέστησε το εγχώριο εργατικό δυναμικό προσοδοφόρο με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις να προτιμήσουν την επέκταση της παραγωγής τους σε άλλα μέρη της χώρας, όπως είναι το Tohoku, Hokkaido και Kyushu. Τότε πολλοί πίστεψαν ότι το boom των εξαγωγών θα διαρκούσε ως μέρος της παγκοσμιοποίησης. Σήμερα γνωρίζουμε ότι ήταν απλά μία φούσκα που όταν έσκασε ανάγκασε την Ιαπωνία να αντιμετωπίσει ένα νέο επίπεδο παραγωγικής ικανότητας, με μία κερδοφορία η οποία λογικά θα μειωνόταν, καθώς βασιζόταν σε «παράλογες» συνθήκες (υπέρ-αδύναμο γεν, πιστωτικές φούσκες από το εξωτερικό).

Παρόλο, που οι ιθύνοντες της  Ιαπωνίας δε θα μπορούσαν να είχαν κάνει κάτι για την πιστωτική φούσκα που προερχόταν από το εξωτερικό, συνέβαλαν με τον τρόπο τους στο πρόβλημα ενισχύοντας, ακόμα και όταν η οικονομία βρισκόταν σε περίοδο ανάκαμψης, ένα υπερβολικά αδύναμο νόμισμα με πολιτικές που πρέσβευαν τη διατήρηση πολύ χαμηλών επιπέδων επιτοκίων και αποτροπή οποιασδήποτε ανατίμησης του γεν.

Κοιτάζοντας το μέλλον, τι θα μπορούσε να προσδοκά κανείς για το ισοζύγιο της χώρας; Πρώτον, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, που σημαίνει ότι το εισόδημα θα μειωθεί σε σχέση με την κατανάλωση, η τροχιά του ισοζύγιου τρεχουσών συναλλαγών θα είναι αυτή της μετριοπαθούς πτώσης. Δεύτερον, η πρόσφατη δραματική πτώση στο πλεόνασμα δε θα διαρκέσει καθώς οφειλόταν σε οδυνηρές προσαρμογές μετά από το ξέσπασμα της φούσκας των εξαγωγών. Τρίτον, ακόμα και αν το εμπορικό έλλειμμα επεκταθεί, καθώς η παραγωγή των εμπορεύσιμων αγαθών συρρικνώνεται, η πτώση του ισοζυγίου θα είναι μικρή συγκριτικά καθώς το εισοδηματικό ισοζύγιο θα αυξηθεί με το αυξημένο offshoring της παραγωγής.

Βραχυπρόθεσμα, είναι πιθανόν  το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών να σημειώσει ένα σχετικό πλεόνασμα το δεύτερο τρίμηνο του 2014. Η ζήτηση για καταναλωτικά ηλεκτρονικά προϊόντα πριν την αύξηση του ΦΠΑ ενίσχυσε περισσότερο τις εισαγωγές παρά την εγχώρια παραγωγή, καθώς πολλά από αυτά τα αγαθά δεν παράγονται πλέον στην Ιαπωνία. Η υποχώρηση της ζήτησης από τον Απρίλιο και μετά θα οδηγήσει σε μείωση των εισαγωγών, και επομένως το ισοζύγιο θα πρέπει λογικά να επιστρέψει σε πλεόνασμα. Η εικόνα, όμως,  των πραγματικών εξαγωγών εξαρτάται από την παγκόσμια οικονομία. Η Κίνα και οι άλλες αναδυόμενες οικονομίες –οι παγκόσμιες δυνάμεις το 2000- ακόμα παλεύουν με δομικές προσαρμογές, και άρα δεν μπορούμε να βασιζόμαστε σε εξωτερικούς παράγοντες για μία ισχυρή ανάκαμψη. Οι αναδυόμενες οικονομίες συσσώρευσαν σημαντικό απόθεμα κεφαλαίου το 2000 με αποτέλεσμα να μην μπορεί να στηριχθεί εκεί η ζήτηση για τα κεφαλαιούχα αγαθά της Ιαπωνίας. Θα λέγαμε ότι παρά τη στήριξη που παρέχει στην οικονομία το αδύναμο γεν (σε πραγματικούς όρους), οι πραγματικές εξαγωγές αναμένεται να ανακάμψουν σε μικρό βαθμό.

Υπάρχει η άποψη ότι  το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχει τάση μακροπρόθεσμα (ως μέρος του ΑΕΠ) κοντά στο μηδέν. Συνεπώς, όταν η εγχώρια ζήτηση επανακάμψει μετά από την αύξηση του ΦΠΑ, πιθανώς τον Οκτώβριο του 2015, οδηγώντας τις εισαγωγές σε μείωση, το ισοζύγιο ενδεχομένως να επιστρέψει σε έλλειμμα. Επιπλέον, η Ιαπωνία πλησιάζει με γοργούς ρυθμούς σε επίπεδα πλήρους απασχόλησης. Εάν οι αρχές διατηρήσουν πολιτικές όπως είναι επιπλεόν δημοσιονομική τόνωση και παράταση της περιόδου πολύ χαμηλών επιτοκίων, ενδεχομένως να ενισχύσουν το έλλειμμα. Το τελευταίο με τη σειρά του, όπως αρκετοί πιστεύουν, θα μπορούσε να οδηγήσει την πραγματική ισοτιμία σε ακόμα χαμηλότερα επίπεδα.