Αρκετοί παράγοντες συνέβαλαν στην κρίση, συμπεριλαμβανομένων των υψηλών τιμών του πετρελαίου, της μεγάλης ζήτησης για τις καλλιέργειες από τον τομέα των βιο-καυσίμων, της πτώσης των παγκόσμιων αποθεμάτων των προϊόντων διατροφής, καθώς και  της χαμηλότερης παραγωγής δημητριακών. Η ισχυρή οικονομική ανάπτυξη και η  επεκτατική νομισματική πολιτική ενίσχυσαν περαιτέρω την  τάση αυτή, όπως έκαναν και τα μέτρα προστασίας, όπως  οι περιορισμοί των εξαγωγών.

Παρόλο που οι παράγοντες αυτοί άσκησαν αναμφισβήτητα ανοδικές πιέσεις στις τιμές των τροφίμων, είναι οι μόνοι που δεν μπορούν να εξηγήσουν τις απότομες αυξήσεις. Ορισμένοι πιστεύουν ότι η κρίση αυτή διευρύνεται από κερδοσκοπικές συναλλαγές  με προθεσμιακές εμπορικές συναλλαγές  των βασικών προϊόντων, τα οποία έχουν καταστεί αναπόσπαστο μέρος των αγορών τροφίμων.

 Οι προθεσμιακές συμβάσεις βασικών προϊόντων  είναι επίσημες συμφωνίες για την αγορά ή  πώληση  μιας  συγκεκριμένης ποσότητας  ενός αγαθού σε μια συγκεκριμένη μελλοντική ημερομηνία και με συγκεκριμένη τιμή. Παρέχουν έτσι ένα σημαντικό μέσο για την κάλυψη των κινδύνων των τιμών στις αγορές βασικών αγαθών. Με τη σύναψη  ενός  προθεσμιακού συμβολαίου , και ο αγοραστής και ο πωλητής εξασφαλίζουν τη βεβαιότητα   ως προς την τιμή της επακόλουθης μεταξύ τους  πράξης  συναλλαγής , ανεξάρτητα από τις πραγματικές εξελίξεις στην αγορά.

Οι προθεσμιακές συμβάσεις βασικών προϊόντων  κατά κανόνα αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης πριν από την ημερομηνία λήξης τους. Πράγματι, μόνο το 2% των συμβάσεων λήγουν  κατά την παράδοση των φυσικών  βασικών προϊόντων. Έτσι, η αγορά προσελκύει επίσης τους επενδυτές οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται για το εμπόρευμα, αλλά για  κέρδη. Στην πραγματικότητα,  οι προθεσμιακές συμβάσεις μελλοντικής εκπλήρωσης επί εμπορευμάτων έχουν γίνει όλο και πιο ελκυστικές για μη εμπορικούς επενδυτές, καθώς οι αποδόσεις τους, φαίνεται να συσχετίζονται αρνητικά ως προς τις αποδόσεις μετοχών και ομολόγων.

Η αυξανόμενη παρουσία των μη εμπορικών επενδυτών έχει εξασφαλίσει σημαντική ρευστότητα στην αγορά, καθώς οι κερδοσκόποι αναλαμβάνουν κινδύνους που συνδέονται με τις τιμές των βασικών προϊόντων, που οι αντισταθμιστές κινδύνου επιθυμούν να αποφύγουν. Αλλά η παρουσία τους δημιούργησε επίσης ανησυχίες ότι η κερδοσκοπία στις προθεσμιακές συμβάσεις βασικών προϊόντων  θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αστάθεια των τιμών

Οι οικονομολόγοι θεωρούν γενικά  πως οι συμβάσεις μελλοντικής εκπλήρωσης να είναι η λύση για μεγαλύτερη αστάθεια των τιμών, όχι  η αιτία της. Υποστηρίζουν ότι οι έμποροι των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης βασικών προϊόντων  απλώς  αντιδρούν στα μηνύματα των τιμών που εξαρτώνται τελικά από τις βασικές αρχές της αγοράς. Με τον τρόπο αυτό, η κερδοσκοπία επιταχύνει τη διαδικασία για την εξεύρεση μιας τιμής ισορροπίας και τη σταθεροποίηση της φυσικής αγοράς.

Αλλά τι γίνεται με τους επενδυτές που ακολουθούν τις τάσεις, ή εκείνους με ισχύ στην αγορά; Στην πραγματικότητα, σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, ο επενδυτής θα μπορούσε να δελεαστεί από την αύξηση της τιμής ενός εμπορεύματος, αν και η τιμή δεν στηρίζεται σε κάποια θεμελιώδη στοιχεία. Αυτές οι κερδοσκοπικές επενδύσεις μπορούν να ενισχύσουν περαιτέρω την τάση και να ωθήσουν τις  τιμές των συμβάσεων μελλοντικής εκπλήρωσης πέρα από το σημείο  ισορροπίας της αγοράς, ειδικά εάν πολλοί επενδυτές ακολουθήσουν το παράδειγμά τους ή εκείνοι που επενδύουν διαθέτουν επαρκείς πόρους για να επηρεάσουν την αγορά.

Τα  κεφάλαια με βάση ορισμένο δείκτη αποτελούν ένα παράδειγμα τέτοιων ισχυρών επενδυτών. Έχουν αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο στην αγορά, κατέχοντας περίπου 25-35% του συνόλου των γεωργικών συμβάσεων μελλοντικής εκπλήρωσης. Εκτός από την επένδυση μεγάλων χρηματικών  ποσών ,  κατέχουν συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης για μεγάλο χρονικό διάστημα, που θα μπορούσαν πιθανόν να τους κάνουν να αντιδράσουν λιγότερο στις αλλαγές των θεμελιωδών αρχών της αγοράς.

 Τα εμπειρικά στοιχεία δεν αποδίδουν σαφή απάντηση σχετικά με το ποια υπόθεση είναι σωστή. Για κάθε μελέτη που βρίσκει μια σημαντική σχέση μεταξύ κερδοσκοπικών συναλλαγών και της αστάθειας της αγοράς, υπάρχει τουλάχιστον μια που υποστηρίζει το αντίθετο. Υπάρχουν τρεις κύριοι λόγοι για να πιστεύουμε ότι η κερδοσκοπία δεν ήταν η βασική κινητήρια δύναμη για την πρόσφατη απότομη αύξηση των τιμών των τροφίμων,:

• Οι επενδύσεις  κεφαλαίου με βάση  ορισμένο δείκτη είναι σημαντικές σε σύγκριση με τις θέσεις των άλλων συμμετεχόντων σε συμβάσεις  μελλοντικής εκπλήρωσης, η συμπεριφορά τους είναι προβλέψιμη, δεδομένου ότι εξαγγέλλουν  δημοσίως τόσο το χαρτοφυλάκιο των βασικών αγαθών τους  και το χρόνο των συναλλαγών τους.

· Η μεταβλητότητα των τιμών έχει επίσης υπάρξει υψηλή για εμπορεύματα που δεν διαπραγματεύονται σε αγορές συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης (χαλκός, σίδηρος, και μετάλλευμα), ή για τα οποία οι αγορές δεν είναι σημαντικές (χάλυβας και ρύζι)

·       Καθώς η  υπερβολική  ζήτηση στην εύρυθμη λειτουργία των αγορών συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης  μπορεί εύκολα να καλυφθεί από επαρκή προσφορά (δηλαδή, με την έκδοση νέων συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης), οι επιπτώσεις της κερδοσκοπίας στην τιμή ισορροπίας είναι σχετικά μικρή και βραχύβια σε σύγκριση με διακυμάνσεις της τιμής ενός φυσικού περιουσιακού στοιχείου, για το οποίο η προσφορά μπορεί να είναι λιγότερο ελαστική ή ακόμα  να καθοριστεί σε σύντομο χρονικό διάστημα.  

Δεδομένων αυτών των διαπιστώσεων, οι συναλλαγές σε αγορές συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης φαίνεται να έχουν ενισχύσει την αστάθεια των τιμών βραχυπρόθεσμα μόνο. Πιο μακροπρόθεσμης ισορροπίας  τιμές, ωστόσο, καθορίζονται τελικά σε αγορές τοις μετρητοίς, όπου αγοράζοντας και πουλώντας φυσικά εμπορεύματα αντανακλούν τις θεμελιώδεις δυνάμεις.

Οι  αγορές συμβάσεων μελλοντικής εκπλήρωσης έχουν εξελιχθεί ιστορικά ως απάντηση στην ανάγκη των συμμετεχόντων στην αγορά  να  διαχειριστούν τους κινδύνους των τιμών, και είναι ένα απαραίτητο εργαλείο μάρκετινγκ για πολλά αγαθά. Ο περιορισμός ή ακόμη και η απαγόρευση της κερδοσκοπίας στις αγορές συμβάσεων μελλοντικής εκπλήρωσης  μπορεί, ως εκ τούτου να είναι δαπανηρός και να έχει απρόβλεπτες συνέπειες.

Προτάσεις για τη δημιουργία ενός διεθνούς ταμείου για την αντιμετώπιση αυξήσεων των τιμών στις αγορές συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης, για παράδειγμα, θα μπορούσε να εκτρέψει τους κερδοσκόπους από τη διαπραγμάτευση και επομένως σε μείωση της ρευστότητας στην αγορά διατίθενται για σκοπούς αντιστάθμισης. Εξάλλου, ένα τέτοιο ταμείο θα απαιτούσε υπέρογκους πόρους  για να τεθεί σε λειτουργία, για να μην αναφέρουμε τις τεράστιες προκλήσεις στον καθορισμό ενός επιπέδου τιμών που θα προκαλούσε  την παρέμβαση του.

Δεδομένου του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζουν οι συμβάσεις μελλοντικής εκπλήρωσης για βασικά  προϊόντα για πολλούς παράγοντες της αγοράς,  τα κανονιστικά μέτρα πρέπει  θα πρέπει να αποσκοπούν στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης στη λειτουργία της αγοράς. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την αύξηση της διαφάνειας και τον όγκο  της ποσότητας των διαθέσιμων πληροφοριών στις συναλλαγές για συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης. Οι πρόσφατες πρωτοβουλίες της αμερικανικής επιτροπής  για τις Συμβάσεις Μελλοντικής Εκπλήρωσης  δείχνουν να βρ’ισκονται προς τη σωστή κατεύθυνση.

Για να αντιμετωπιστεί κάθε ύποπτη συμπεριφορά  - όπως όταν  οι έμποροι ζητούν άδεια για να επενδύσουν ποσά που υπερβαίνουν τα όρια  θέσης κερδοσκοπίας - η Επιτροπή ήρε τις εξαιρέσεις  για συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης για δύο επιχειρήσεις εμπορίας καλαμποκιού , σιταριού ,  και σόγιας . Τα εν λόγω μέτρα θα συμβάλουν στη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος  με πιο σταθερή αγορά και θα διασφαλίσουν ότι τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης  για βασικά προϊόντα θα επιφέρουν μείωση των κινδύνων και της αστάθειας.

Των Denis Drechsler, Γεώργιου Ραψωμανίκη και Αλέξανδρου Σαρρή