Τα κράτη μέλη της ΕΕ εκτιμάται ότι απώλεσαν αθροιστικά 134 δισ. ευρώ από τον ΦΠΑ. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε απώλειες εσόδων λόγω απάτης και φοροδιαφυγής στον τομέα του ΦΠΑ, αποφυγής και πρακτικών βελτιστοποίησης του ΦΠΑ, χρεοκοπιών και πτωχεύσεων, καθώς και εσφαλμένων υπολογισμών και διοικητικών σφαλμάτων. Αν και ορισμένες απώλειες εσόδων είναι αδύνατο να αποφευχθούν, η αποφασιστική δράση και οι στοχευμένες απαντήσεις πολιτικής θα μπορούσαν κάνουν πραγματικά τη διαφορά, ιδίως όσον αφορά τη μη συμμόρφωση.
Η απώλεια εσόδων από τον ΦΠΑ έχει εξαιρετικά αρνητικό αντίκτυπο στις κρατικές δαπάνες για δημόσια αγαθά και υπηρεσίες από τις οποίες εξαρτόμαστε όλες και όλοι, όπως τα σχολεία, τα νοσοκομεία και οι μεταφορές. Ο χαμένος ΦΠΑ θα μπορούσε επίσης να έχει αποδειχθεί επωφελής, τη στιγμή που τα κράτη μέλη προσπαθούν να καλύψουν το χρέος που προέκυψε κατά την αρχική ανάκαμψη από την πανδημία COVID-19 ή να αυξήσουν τις φιλοδοξίες τους όσον αφορά τη χρηματοδότηση για το κλίμα.
Ο κ. Πάολο Τζεντιλόνι, Επίτροπος Οικονομίας, δήλωσε: «Παρά τη θετική τάση που έχει καταγραφεί τα τελευταία έτη, το έλλειμμα ΦΠΑ εξακολουθεί να προκαλεί σοβαρές ανησυχίες, ιδίως αν λάβουμε υπόψη τις τεράστιες επενδυτικές ανάγκες που πρέπει να καλύψουν τα κράτη μέλη μας τα επόμενα έτη. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτού του έτους, πρόκειται για απώλειες άνω των 4.000 ευρώ ανά δευτερόλεπτο Πρόκειται για απαράδεκτες απώλειες για τους εθνικούς προϋπολογισμούς, γεγονός που σημαίνει ότι το βάρος της κάλυψης του ελλείμματος πέφτει στους απλούς πολίτες και τις απλές επιχειρήσεις, μέσω άλλων φόρων που καλούνται να πληρώσουν για ζωτικής σημασίας δημόσιες υπηρεσίες. Πρέπει να καταβάλουμε κοινή προσπάθεια για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ, ενός σοβαρού εγκλήματος που αφαιρεί χρήματα από την τσέπη των καταναλωτών, υπονομεύει τα συστήματα πρόνοιας και αδειάζει τα κυβερνητικά ταμεία.»
Έπειτα από συνεχείς προσπάθειες βελτίωσης της κατάστασης, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, η σχετικά θετική τάση συνεχίστηκε το 2019 και το συνολικό έλλειμμα ΦΠΑ στα κράτη μέλη της ΕΕ μειώθηκε κατά περίπου 7 δισ. ευρώ σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Η ΕΕ έχει ήδη καταβάλει σημαντικές προσπάθειες για τη βελτίωση του τρόπου είσπραξης του ΦΠΑ (βλ. Ερωταπαντήσεις). Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει στηρίξει τα κράτη μέλη για την καλύτερη μεταξύ τους συνεργασία στο δίκτυο «Eurofisc», το οποίο αποτελείται από εθνικούς υπαλλήλους από τα 27 κράτη μέλη και τη Νορβηγία. Από το 2019, τα μέλη του δικτύου χρησιμοποιούν ενεργά το εργαλείο «Ανάλυση Δικτύων Συναλλαγών» (TNA) που χρηματοδοτείται από την ΕΕ για την ταχεία ανταλλαγή και την από κοινού επεξεργασία δεδομένων ΦΠΑ, και το οποίο τους παρέχει τη δυνατότητα να εντοπίζουν αυτόματα τη διασυνοριακή απάτη στον τομέα του ΦΠΑ σε πολύ πιο πρώιμο στάδιο. Το 2022, η Επιτροπή θα δρομολογήσει επίσης νομοθετικές προτάσεις για τον περαιτέρω εκσυγχρονισμό του συστήματος ΦΠΑ, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης του Eurofisc.
Κύρια αποτελέσματα για το 2019
Σε ονομαστικούς όρους, το 2019 το συνολικό έλλειμμα ΦΠΑ της ΕΕ μειώθηκε κατά σχεδόν 6,6 δισ. ευρώ, στα 134 δισ. ευρώ, μείωση που συνιστά σημαντική βελτίωση σε σχέση με το προηγούμενο έτος, κατά το οποίο είχε σημειωθεί μείωση κατά 4,6 δισ. ευρώ. Αν και το συνολικό έλλειμμα ΦΠΑ βελτιώνεται μεταξύ του 2015 και του 2019, παραμένει άγνωστη η πλήρης έκταση των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19 στην καταναλωτική ζήτηση και, κατά συνέπεια, στα έσοδα από τον ΦΠΑ το 2020.
Το 2019, η Ρουμανία κατέγραψε το υψηλότερο εθνικό έλλειμμα συμμόρφωσης προς τον ΦΠΑ, έχοντας απολέσει το 34,9 % των εσόδων της από τον ΦΠΑ το 2019, ακολουθούμενη από την Ελλάδα (25,8 %) και τη Μάλτα (23,5 %). Τα μικρότερα ελλείμματα ΦΠΑ παρατηρήθηκαν στην Κροατία (1,0 %), τη Σουηδία (1,4 %) και την Κύπρο (2,7 %). Σε απόλυτες τιμές, τα υψηλότερα ελλείμματα συμμόρφωσης προς τον ΦΠΑ καταγράφηκαν στην Ιταλία (30,1 δισ. ευρώ), και τη Γερμανία (23,4 δισ. ευρώ).
Στα περισσότερα κράτη μέλη, η απόλυτη ετήσια μεταβολή του ελλείμματος ΦΠΑ ήταν χαμηλότερη από 2 ποσοστιαίες μονάδες. Συνολικά, το ποσοστό του ελλείμματος ΦΠΑ μειώθηκε σε 18 κράτη μέλη. Εκτός από την Κροατία και την Κύπρο, οι σημαντικότερες μειώσεις του ελλείμματος ΦΠΑ σημειώθηκαν στην Ελλάδα, τη Λιθουανία, τη Βουλγαρία και τη Σλοβακία (μεταξύ –3,2 και -2,2 ποσοστιαίων μονάδων σε αυτές τις τέσσερις χώρες). Επιτυχίες σημείωσαν επίσης η Σουηδία, η Φινλανδία και η Εσθονία, από διαφορετική άποψη ωστόσο: στις χώρες αυτές, οι φορολογικές αρχές έχουν επιτύχει εδώ και χρόνια να περιορίσουν την απώλεια εσόδων από τον ΦΠΑ σε λιγότερο από το 5 % του οφειλόμενου ΦΠΑ. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις του ελλείμματος ΦΠΑ παρατηρήθηκαν στη Μάλτα (+ 5,4 ποσοστιαίες μονάδες), στη Σλοβενία (+ 3 ποσοστιαίες μονάδες) και στη Ρουμανία (+ 2,3 ποσοστιαίες μονάδες).
