Ήδη, η ανησυχία είναι έντονη καθώς το κόστος για τις ελληνικές επιχειρήσεις αυξήθηκε για ένατο συνεχόμενο μήνα τον Απρίλιο, στο 5,7%. Εύλογα, βέβαια,  αναρωτιέται κάποιος/α, το πώς οι επιχειρήσεις, ειδικά, οι ΜμΕ θα μπορέσουν να βαδίσουν σε ρότα ανάπτυξης με δεοδομένη το τόσο υψηλό κόστος χρήματος.

Τούτων δοθέντων, η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας είναι κομβική για το άνοιγμα των δυνατοτήτων σε επενδυτικά κεφάλαια, με μακρύ ορίζοντα, για όσες επιχειρήσεις βέβαια έχουν τα σχετικά εχέγγυα.  Να σημειωθεί ότι από το ερχόμενο φθινόπωρο και συγκεκριμένα  από τις 8 Σεπτεμβρίου με πρώτη την DBRS ξεκινούν οι αξιολογήσεις και στη συνέχεια σειρά παίρνουν  στις 15 Σεπτεμβρίου η δεύτερη αξιολόγηση από τη Moody’s και στις 20 Οκτωβρίου η δεύτερη αξιολόγηση από τον οίκο Standard & Poor’s, ενώ η τελευταία αξιολόγηση είναι στις 2 Δεκεμβρίου από τον οίκο Fitch.

Τομές

Βέβαια, μετά, η όλη προσπάθεια για προσέλκυση επενδύσεων και στήριξη των ρυθμών ανάπτυξης είναι μια διαδικασία, που συνδέεται με πολλές πτυχές πολιτικής. Η βελτίωση π.χ. των χρόνων απονομής της δικαιοσύνης, αλλά και η επίλυση χρόνιων εκκρεμοτήτων του χωροταξικού σχεδιασμού,  σε διάφορες εκφάνσεις π.χ. χωροταξικό των ΑΠΕ, Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια, Ειδικά Χωροταξικά, μπορούν να “ξεκλειδώσουν” σημαντικές επενδύσεις. Άλλωστε το όλο ζήτημα έχει αναδειχθεί αρκούντως κι από πολλούς φορείς με πρώτο το ΣΕΒ.

Ανταγωνιστικότητα

Πέρα από το ζήτημα της προσέλκυσης επενδύσεων, η τόνωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, μέσα από σειρά δράσεων που αφορούν π.χ. τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την βελτίωση των δεικτών της παραγωγικότητας κτλ. είναι απαραίτητη για την ενίσχυση της εξωστρέφειας της εθνικής οικονομίας, σε ένα περιβάλλον, άκρως απαιτητικό.

Ήδη, πάντως, το ηχηρό μήνυμα έστειλε, την περασμένη Τρίτη, ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ), που δημοσιοποιώντας τα στοιχεία του International Institute for Management Development (IMD) της Ελβετίας, επισήμανε, ότι παρά τη βελτίωση στους δείκτες κυβερνητικής αποτελεσματικότητας, βασικά εμπόδια όπως ο πληθωρισμός, το δημογραφικό και η αύξηση των εισαγωγών μειώνουν την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο ΣΒΕ η ανταγωνιστική θέση της Ελλάδας για το 2023 παρουσιάζει υποχώρηση κατά δυο θέσεις  σε σχέση με την περυσινή κατάταξη. Η χώρα πλέον βρίσκεται στην 49η θέση της σχετικής κατάταξης, υποχωρώντας από την 47η θέση που βρισκόταν πέρυσι, μεταξύ 64 χωρών.

Ουσιαστικά το θέμα της βελτίωση των όρων ανταγωνιστικότητας, αλλά και της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου προβάλλουν επιτακτικά. Να σημειωθεί ότι το επόμενο διάστημα είναι ιδιαίτερα κρίσιμη η πορεία του  ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, όπου είναι ένας βασικός “δείκτης ανταγωνιστικότητας”. Το ενδιαφέρον από τα στοιχεία που δημοσιοποίησε η Τράπεζα της Ελλάδος είναι ότι μετά από μια θετική πορεία των εξαγωγών το τελευταίο διάστημα, τον Απρίλιο του 2023, καταγράφεται μια “κόπωση”.

Ο χάρτης των ΜμΕ - μέγεθος επιχειρήσεων

Σημαντική πρόκληση για την επόμενη μέρα, που συνδέεται με την ανταγωνιστικότητα, αποτελεί και η διαχείριση του μέλλοντος του μεγάλου αριθμού μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων. Πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ότι θα πρέπει να υπάρξει ένα στρατηγικό σχέδιο, ενίσχυσης των μεγεθών των επιχειρήσεων, με συνενώσεις και πιο ισχυρά σχήματα, ώστε αυτές να καταστούν πιο ανταγωνιστικές. ‘Ηδη, μέσω κάποιων νομοθετικών πρωτοβουλιών για κίνητρα συνενωσεων, αλλά και των χρηματοδοτήσεων, έστω και πενιχρών του Ταμείου Ανάκαμψης, έχει γίνει μια προσπάθεια για να “έρθουν πιο κοντα” με συνέργειες οι ΜμΕ, ωστόσο απουσιάζει ένα συγκροτημένο σχέδιο. Μάλιστα, πριν τις εκλογές δεν έγινε ουσιαστικός διάλογος και μένει να φανεί, εάν μετά θα υπάρξει δράση, ώστε αφενός οι ΜμΕ να μην αφανιστούν αλλά κι αφετέρου να ενισχυθούν ανεβάζοντας το “δείκτη” ανταγωνιστικοτητάς τους.

Το ιδιωτικό χρέος

Ζήτημα που αφορά πολλές ΜμΕ αλλά και βέβαια επαγγελματίες και νοικοκυριά είναι και η διαχείριση του ιδιωτικού χρέους. Να σημειωθεί πολλές, ειδικά ΜμΕ, αλλά και επαγγελματίες αντιμετωπίζουν το φάσμα των υποχρεωτικών μέτρων είσπραξης (πλειστηριασμούς, κατασχέσεις κτλ), κάτι που έχει ένα σημαντικό κοινωνικό αντίκτυπο αλλά και οικονομικό, με τη βίαιη αλλαγή του παραγωγικού χάρτη, ενώ άλλες εμφανίζονται υπερχρεωμένες, με “κόκκινες οφειλές”, αλλά ταυτόχρονα “ενεργές” με παρουσία σε μια ζώνη “γκρίζων” συναλλαγών, που αφενός συντηρεί τη φοροδιαφυγή αλλά και ταυτόχρονα τους αποστερεί ευκαιρίες εξυγίανσης. Προφανώς η αναζήτηση μιας “χρυσής τομής” είναι ζητούμενο ώστε να “σωθούν” όσες έχουν δυνατότητες, αλλά και να υπάρξει ορθολογική διαχείριση των “κόκκινων δανείων”. Οι ρυθμοί του εξωδικαστικού μηχανισμού, μπορεί να επιταχύνονται, κάπως, ωστόσο δεν αρκούν για να επιλυθεί το όλο ζήτημα, που είναι κομβικό για την οικονομία.

Παράλληλα, η αύξηση των επιτοκίων δημιουργεί νέους κινδύνους, ενώ προσθετικά σε όλο αυτό λειτουργεί και το χρέος προς την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία.

Σημειώνεται ότι στο τέλος του 2022 το ιδιωτικό χρέος έφτανε στα 115 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 72 δισ. ευρώ είναι επιχειρηματικά δάνεια, τα 29,38 δισ. ευρώ είναι στεγαστικά και περίπου 8,6 δισ. ευρώ είναι καταναλωτικά. Επίσης 113 δισ. ευρώ είναι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές στην εφορία αλλά 28 δισ. ευρώ είναι το χρέος προς τα ασφαλιστικά ταμεία.

Δημοσιονομικά

Συνδεόμενο με την υπόθεση της ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας είναι και το θέμα της προσγείωσης σε συνθήκες “σφιχτής δημοσιονομικής” πραγματικότητας, όπως διαφαίνεται και από τις συζητήσεις στο πλαίσιο της ΕΕ  για τη διαμόρφωση του Συμφώνου Σταθερότητας. Ούτως ή άλλως η χώρα πάντως, έχει από το 2024, ως στόχο την επίτευξη πλεονασμάτων πάνω από 2% ώστε να διατηρηθεί σε τροχιά βιωσιμότητας το χρέος, στη βάση της συμφωνίας που είχε επιτευχθεί από την κυβέρνηση την περίοδο 2015-1019.

Υπενθυμίζεται ότι με βάση τον μέχρι τώρα προγραμματισμό ο προϋπολογισμός του 2024 θα ενσωματώνει μέτρα καθαρού δημοσιονομικού κόστους 720 εκατ. ευρώ, ένεκα των προεκλογικών εξαγγελιών. “Μερίδα του λέοντος” στο κομμάτι αυτό καταλαμβάνει το νέο μισθολόγιο των δημοσίων υπαλλήλων (κόστος 500 εκατ. ευρώ), η αύξηση του αφορολόγητου κατά 1.000 ευρώ για οικογένειες με παιδιά (κόστος 77 εκατ. ευρώ ετησίως), η αύξηση κατά 8% του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος (κόστος 49 εκατ. ευρώ ετησίως), η αύξηση του επιδόματος μητρότητας στους ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες (με κόστος 40 εκατ. ευρώ ετησίως), η μονιμοποίηση της απαλλαγής των πρώην δικαιούχων ΕΚΑΣ από τη συμμετοχή τους στη φαρμακευτική δαπάνη (με κόστος 38 εκατ. ευρώ ετησίως), το youth pass για τους νέους που ενηλικιώνονται (με κόστος 30 εκατ. ευρώ ετησίως) και η μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 10% για σπίτια που ασφαλίζονται για φυσικές καταστροφές (με κόστος περί τα 40 εκατ. ευρώ ετησίως).

Ακρίβεια

Παράλληλα, κεντρικό στην όλη προσπάθεια που θα πρέπει να καταβάλλει η επόμενη κυβέρνηση είναι το θέμα της ακρίβειας. Είναι άλλωστε αυτό που θα κρίνει και την πολιτική της δημοφιλία, καθώς είναι το πλέον καυτό για τα νοικοκυριά. Ο ρυθμός αύξησης των τιμών των τροφίμων άλλωστε, παραμένει σε διψήφιο νούμερο, ενώ την ίδια ώρα το φάσμα του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας αντιμετωπίζει το 26,3% των Ελλήνων πολιτών, έναντι ποσοστού 22% που είναι ο μέσος όρος στην ΕΕ, σύμφωνα με τελευταία στοιχεία της Eurostat για το 2022.

Οι μισθοί

Κι ενώ στο μέτωπο της ακρίβειας τα “μαντάτα” δεν είναι καλά, όπως καταδεικνύεται, άλλο ένα στοίχημα έχει να κάνει με το μέτωπο των εισοδημάτων. Εδώ, δε, υπάρχουν δεσμεύσεις για μεγάλες αυξήσεις. Βέβαια, χωρίς ρυθμούς ανάπτυξης επαρκείς, δεν μπορεί να γίνουν πραγματικότητα, ειδικά σε ό,τι αφορά τους μέσους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα, όπου ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει κάνει λόγο για μέσο μισθό στα 1500 ευρώ.

Μια άλλη παράμετρος κρίσιμη, είναι και οι εργασιακές σχέσεις, που σε ένα νέο περιβάλλον τεχνολογίας αλλά και δημογραφικής συρρίκνωσης μεταλλάσσονται. 

Ήδη καταγράφονται πιέσεις για περαιτέρω απορρύθμιση της αγοράς εργασίας. Και μπορεί σε αυτή τη φάση οι εργαζόμενοι να έχουν διαπραγματευτικό πλεονέκτημα, σε κάποιες περιπτώσεις, ωστόσο μια αλλαγή ρότας, μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστες εκπλήξεις στο μέλλον. Να σημειωθεί ότι διαμόρφωση συνθηκών για πιο ευέλικτες σχέσεις εργασίας, κίνητρα για αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι απαραίτητες κινήσεις για να βρεθεί λύση στο βασικό ζήτημα της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού με βάση όσα ανέφεραν  εκπρόσωποι του επιχειρηματικού κόσμου στο συνέδριο του ECR Hellas.