Αν και είναι ακόμη νωρίς για να βγάλει κανείς συμπεράσματα, η υιοθέτηση μιας σκληρής γραμμής από την πρώτη στιγμή από τον Τ. Ερντογάν με αιχμή τη θανατική ποινή προξενεί προβληματισμό. Κυρίως, λόγω του γεγονότος ότι η συνέχιση μιας τέτοιας τάσης μπορεί να οδηγήσει σε αδιέξοδο τις σχέσεις με την ΕΕ που αποτελεί τον μεγαλύτερο οικονομικό εταίρο της Τουρκίας και αναπροσανατολισμό της τουρκικής οικονομίας προς Ανατολάς.

Πάντως πριν το δημοψήφισμα  ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μιλώντας στο τηλεοπτικό δίκτυο CNN Türk Τουρκία είπε θα διατηρήσει τις οικονομικές της σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά θα επανεξετάσει τις σχέσεις της σε πολιτικό και διοικητικό επίπεδο, περιλαμβανομένης της συμφωνίας με στόχο τον περιορισμό των προσφυγικών ροών, τόνισε. Ο Τούρκος ηγέτης επισήμανε ότι τα πάντα θα επανεξεταστούν μετά το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου για τη συνταγματική αναθεώρηση.

Όλα αυτά δημιουργούν ένα ασαφές σκηνικό. Πάντως η ολική ρήξη με την ΕΕ και η επιλογή για σύγκρουση μάλλον δεν βολεύει κανένα. Ειδικά όταν μετά το πραξικόπημα και τα τρομοκρατικά κτυπήματα η τουρκική οικονομία έχει κλυδωνιστεί ενώ και το τουρκικό νόμισμα έχει διολισθήσει οδηγώντας σε αύξηση του κόστους δανεισμούς των τουρκικών επιχειρήσεων.

Στο φόντο αυτό εγγράφεται και ο οικονομικός δεσμός της Άγκυρας με την Αθήνα. Με αιχμή το εμπόριο, την ενέργεια, τον τουρισμό, και τις επενδύσεις τα χρόνια μετά τη συμφωνία στο Ελσίνκι τα τέλη της δεκαετίας του 1990 είχε κτιστεί μια στενή οικονομική σχέση. Μάλιστα εσχάτως λόγων των μνημονίων αλλά και του εκτεταμένου προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων πολλά τουρκικά κεφάλαια έχουν εισρεύσει στην Ελλάδα αναζητώντας ευκαιρίες αλλά και ασφαλές καταφύγιο. Πολύ πιθανόν μάλιστα είναι να συνεχιστεί η ροή αυτή εάν κι εφόσον η πολιτική αστάθεια συνεχιστεί στη γείτονα χώρα. Παράλληλα οι τουριστικές σχέσεις μεταξύ των δυο πλευρών θα τεθούν σε άλλη βάση. Αστάθεια σημαίνει κλείσιμο της αγοράς της Τουρκίας σε βάθος χρόνου κι άρα ευκαιρίες για την Ελλάδα. Αυτό όμως παράλληλα οδηγεί σε αποσύνδεση πιθανόν τουριστικών συνεργασιών π.χ. στην κρουαζιέρα ή τις μεταφορές (αξιοποίηση του αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης για κοινά πακέτα τουρισμού ειδικά σε αγορές όπως η Κίνα), αλλά και πιθανή νέα μείωση του εισερχόμενου τουριστικού ρεύματος από Τουρκία. Σημαντικό κεφάλαιο είναι και η ενεργειακή συνεργασία που είναι όμως άρρηκτα δεμένη με την πολιτική κατάσταση καθώς περιλαμβάνει το σχεδιασμό αγωγών.

Πάντως η εκτίμηση είναι ότι η ροή αγοράς σπιτιών από Τούρκους πολίτες που δεν αντέχουν την ισλαμοποίηση της χώρας θα συνεχιστεί.

Είναι ενδεικτικό ο αριθμός των αδειών που έχουν χορηγηθεί σε Τούρκους υπηκόους με την ιδιότητα του επενδυτή (ιδιοκτήτη ακινήτου) από το 2014 έως και την 1η Φεβρουαρίου 2017 ανέρχονται σε 49. Αθροίζοντας τα μέλη των οικογενειών των Τούρκων επενδυτών (ανιόντες, σύζυγοι, ανήλικα τέκνα, τέκνα έως 21 ετών), ο αριθμός των αδειών διαμονής που έχουν χορηγηθεί για την ίδια περίοδο ανέρχεται συνολικά σε 128.

Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία τα μεγέθη εκτινάχθηκαν. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών που επεξεργάσθηκε η Enterprise Greece, ο αριθμός των αδειών που είχαν χορηγηθεί σε Τούρκους υπηκόους με την ιδιότητα του επενδυτή ανερχόταν στα τέλη Μαΐου 2016 σε 21, ενώ συνυπολογίζοντας και τα μέλη οικογένειας, ο συνολικός αριθμός διαμορφωνόταν κατά την περίοδο εκείνη σε 53.

Από το Μάιο του 2016 έως και την 1η Φεβρουαρίου 2017 σημειώθηκε υπερδιπλασιασμός των αδειών που χορηγήθηκαν σε Τούρκους υπηκόους, καθώς από 21 άδειες αυτές αυξήθηκαν σε 49 σε επίπεδο επενδυτών!

Είναι ενδεικτικό πως το τελευταίο 9μηνο σε μηναία βάση 3 Τούρκοι πολίτες κατά μέσο όρο αποκτούσαν άδεια διαμονής στη χώρα με Golden Visa, επενδύοντας αθροιστικά 750.000 ευρώ ή 250.000 ευρώ έκαστος. Συνολικά Τούρκοι υπήκοοι έχουν επενδύσει τουλάχιστον 12.250.000 ευρώ για την αγορά ακινήτων στην Ελλάδα προκειμένου να αποκτήσουν Golden Visa. Εξ αυτών των χρημάτων τα 7.000.000 ευρώ έχουν επενδυθεί το τελευταίο 9μηνο στην ελληνική αγορά ακινήτων.

Οι διμερείς σχέσεις

Πάντως παρά τις μειώσεις των ελληνικών εξαγωγών οι διμερείς σχέσεις είναι στενές. Πιο συγκεκριμένα σημαντική μείωση της τάξης του 47,6% σημείωσαν οι ελληνικές εξαγωγές στην Τουρκία στο σύνολο τους το 2015 έναντι του 2014, η οποία οφείλεται αποκλειστικά στη μείωση των εξαγωγών καυσίμων. Όπως αναφέρει στην ετήσια έκθεση του 2015 για την οικονομία της Τουρκίας και τις διμερείς εμπορικές και οικονομικές σχέσεις το Γραφείο Ο.Ε.Υ. της Πρεσβείας της Ελλάδος στην Άγκυρα, το ποσοστό των καυσίμων στη σύνθεση των ελληνικών εξαγωγών είναι καθοριστικό και κυμαίνεται από 74% το 2014 σε 51,2% το 2015.

Αντίθετα οι τουρκικές εξαγωγές προς την Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 11,7% το 2015 σε σχέση με το 2014 και ανήλθαν σε 1,34 δισ. ευρώ.

Διμερές εμπόριο

Όσον αφορά στον όγκο του διμερούς εμπορίου το 2015, ανήλθε σε 3,05 δισ. ευρώ, μειωμένος κατά 31,6% σε σχέση με το 2014. Το εμπορικό πλεόνασμα υπέρ της Ελλάδος ανήλθε σε 364 εκ. ευρώ παρουσιάζοντας μείωση 82,3%. Το ισοζύγιο χωρίς καύσιμα είναι ελλειματικό για την Ελλάδα και ανήλθε σε 249,4 ευρώ το 2015.

Η Τουρκία το 2015 ήταν η 3η χώρα προορισμός των ελληνικών εξαγωγών, ενώ κατέχει τη 13η θέση ανάμεσα στις χώρες προμηθευτές της χώρας μας.

Κυριότερα εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα προς Τουρκία

Τα κυριότερα εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα, εκτός των πετρελαιοειδών είναι: βαμβάκι, πλαστικά, σίδηρος/χάλυβας, μηχανολογικός και ηλεκτρικός εξοπλισμός, προϊόντα αλουμινίου και χαλκού, λιπάσματα. Την τελευταία τριετία σημαντική είναι η αύξηση εξαγωγών μηχανολογικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού, φρέσκων φρούτων, κοσμημάτων και λιπασμάτων.

Προϊόντα από Τουρκία

Στα σημαντικότερα προϊόντα που εισήχθησαν το 2015 από την Τουρκία στην Ελλάδα περιλαμβάνονται πετρελαιοειδή (261,6 εκ. ευρώ), πλαστικά, ηλεκτρολογικός εξοπλισμός, οχήματα και προϊόντα υφαντουργίας.

Ελληνικές επενδύσεις στην Τουρκία

Σύμφωνα με στοιχεία της Turksat, το συνολικό επενδεδυμένο ελληνικό κεφάλαιο στην Τουρκία ανέρχεται σε 4,9 δισ. δολάρια. Η Ελλάδα κατατάσσεται 5η στις σημαντικότερες χώρες επενδυτές στην Τουρκία μετά την Ολλανδία, Αυστρία, ΗΠΑ και Βέλγιο.

Κυριότεροι κλάδοι δραστηριοποίησης είναι οι υπηρεσίες υγείας, η βιομηχανία τροφίμων, ο τουρισμός, η κλωστοϋφαντουργία, οι κατασκευές, τα πληροφοριακά/τεχνολογικά συστήματα, η ενδυμασία, οι υλικοτεχνικές υπηρεσίες, η ναυτιλία και οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες.

Τουρκικές επενδύσεις στην Ελλάδα

Η εταιρεία «Setur Servis Touristik Anonim Sirketi» συμμετέχει με 49% μαζί με την «Folli Follie» (51%) στην κοινοπραξία «Καταστήματα Αφορολόγητων Ειδών Α.Ε.» στην οποία έχει παραχωρηθεί η εκμετάλλευση της μαρίνας Μυτιλήνης.

Στον τραπεζικό κλάδο η τράπεζα ZIRAAT (17 εκ.ευρώ περίπου) έχει υποκαταστήματα στην Αθήνα, Κομοτηνή, Ξάνθη και Ρόδο.

Στην εκμετάλλευση μαρινών, η D-MARIN Investments του Ομίλου Dogus έχει εξαγοράσει το 51% της MED-MARINAS του Ομίλου Κυριακούλη και διαχειρίζεται τις τουριστικές μαρίνες Γουβιών (Κέρκυρα), Λευκάδας, Ζέας και Καλαμάτας. Επίσης στην κοινοπραξία D-MARIN (50%) και LAMDA DEVELOPMENT (50%) έχει παραχωρηθεί η εκμετάλλευση της μαρίνας Φλοίσβου. Επίσης η Dogus έχει δεσπόζουσα θέση στην κοινοπραξία που αγόρασε το Χίλτον ενώ τουρκικά κεφάλαια μετέχουν στο σχήμα που ελέγχει τον Αστέρα Βουλιαγμένης.

Λοιπές τουρκικές επενδύσεις στην Ελλάδα εκτείνονται στους τομείς: τραπεζικό, επίπλων, μαρίνες, ένδυσης και χαρτοβιομηχανίας με συνολικό επενδυμένο κεφάλαιο περίπου στα 350 εκ. ευρώ.

Τουρισμός

Εξέλιξη τουριστικών ροών (πηγή ΕΛΣΤΑΤ)

Τούρκοι επισκέπτες στην Ελλάδα

2010: 561.000

2011: 552.000

2012: 602.000

2013: 831.000

2014: 976.000

2015: 1.153.000

Έλληνες επισκέπτες στην Τουρκία

2010: 555.000

2011: 500.000

2012: 533.000

2013: 524.000

2014: 715.000

2015: 652.000

Γιώργος Αλεξάκης