Οπως αναφέρεται, από την αρχή της πανδημίας Covid-19 στις αρχές του 2020 και μέχρι τα μέσα Απριλίου 2020, τα κράτη μέλη της ΕΕ αντιμετώπιζαν μια έκτακτη κατάσταση που οδήγησε στην κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης για την υγεία.   

Οι κυβερνήσεις της ΕΕ έλαβαν σταδιακά επείγοντα μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού, όπως η εκ νέου εισαγωγή των συνοριακών ελέγχων στον χώρο Σένγκεν, η εφαρμογή προσωρινών ταξιδιωτικών περιορισμών και η εισαγωγή υγειονομικών μέτρων.

Αυτά είχαν τεράστιο αντίκτυπο τόσο στην κινητικότητα όσο και στη μετανάστευση. Πολλαπλά μέτρα στόχευαν επίσης στον μετριασμό των επιπτώσεων της πανδημίας σε αλλοδαπούς υπηκόους που διαμένουν στην επικράτεια των κρατών μελών της ΕΕ.

Οι εθνικές απαντήσεις για τον περιορισμό του Covid-19 διέφεραν τόσο ως προς τη φύση όσο και ως προς το πεδίο εφαρμογής. Συνολικά, τα περιοριστικά μέτρα επηρέασαν το δικαίωμα των αιτούντων άσυλο να αναζητούν προστασία στο έδαφος της ΕΕ. το δικαίωμά τους –και των μεταναστών– να έχουν πρόσβαση στις σχετικές διαδικασίες· το καθεστώς διαμονής και τις άδειές τους· και την απόλαυσή τους άλλων δικαιωμάτων, όπως η πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας. Τα κράτη μέλη έπρεπε να προσαρμόσουν τις διαδικασίες ασύλου τους γρήγορα στην πανδημία.

Οπως τονίζεται, τα μέτρα επικεντρώθηκαν στην επέκταση των αδειών διαμονής, στη νομιμοποίηση μεταναστών χωρίς έγγραφα, στην απελευθέρωση μεταναστών και αιτούντων άσυλο από τα κέντρα κράτησης και στην αναστολή των αναγκαστικών επιστροφών.

Ταυτόχρονα, προέκυψαν νέα εμπόδια στη διασφάλιση μιας αποτελεσματικής και δίκαιης διαδικασίας ασύλου για πρωτοβάθμιες αιτήσεις και προσφυγές, που σχετίζονται, για παράδειγμα, με την ποιότητα των συνεντεύξεων εξ αποστάσεως, την πρόσβαση των αιτούντων σε ηλεκτρονικά εργαλεία και τις δεξιότητες που απαιτούνται για τη χρήση τους, και ποιότητα των διαδικασιών και προστασία δεδομένων.

Αναφέρεται, ωστόσο, ότι , μετά τα μέσα Απριλίου 2020, τα κράτη μέλη της ΕΕ άρουν σταδιακά τους περιορισμούς, αρχίζοντας να προσαρμόζονται στη νέα πραγματικότητα μετά την πανδημία.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ασχοληθεί με τον αντίκτυπο του Covid-19 στις ευάλωτες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων. Ταυτόχρονα, το Κοινοβούλιο τόνισε ότι οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα και οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί στα εξωτερικά σύνορα δεν πρέπει να επηρεάζουν το δικαίωμα αίτησης ασύλου.

Νίκος Ρούσσης – Στρασβούργο