Τι σημαίνει όμως στην πράξη η δημιουργία της Ευρώπης των πολλαπλών ταχυτήτων και πώς θα επηρεάσει αυτό τους ευρωπαϊκούς συσχετισμούς; Ο ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Παναγιώτης Ιωακειμίδης και ο καθηγητής Θεωρίας και Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, κ. Δημήτρης Χρυσοχόου μιλούν στο Reporter απαντώντας στα ερωτήματα που τους θέσαμε.

Πιθανές οι αντιδράσεις από χώρες μεσαίου βεληνεκούς

Όπως εξηγεί ο κ. Ιωακειμίδης, η Ευρώπη δύο ή πολλών ταχυτήτων δεν είναι μια καινούρια ιδέα. Αντίθετα ξεκινά περίπου από τη δεκαετία του 1970 και κατά κάποιο τρόπο έχει περάσει στη συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία παρέχει σε τουλάχιστον εννέα χώρες τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε ταχύτερη και βαθύτερη ενοποίηση εάν το επιθυμούν. Έτσι υπάρχουν κάποιες χώρες που συμμετέχουν στην ευρωζώνη, κάποιες άλλες συμμετέχουν στο σύστημα Σένγκεν ή στην αμυντική ενοποίηση, ενώ κάποιες άλλες δεν συμμετέχουν.  

Η Συνθήκη της Λισαβόνας προβλέπει τη δυνατότητα χωρών να προχωρήσουν ταχύτερα και μέσω ρύθμισης -ονομάζεται “ενισχυμένη συνεργασία” (enhanced cooperation) -που είναι ανοιχτή για όλες τις χώρες που επιθυμούν να συμμετάσχουν ευθύς αμέσως ή σε μεταγενέστερο στάδιο, καθώς και μια σειρά άλλων ασφαλιστικών δικλίδων (δεν θα πρέπει να θίγει π.χ. την οικονομική και κοινωνική συνοχή). Προβλέπεται επίσης ειδική ρύθμιση για ευέλικτη ενοποίηση στον αμυντικό τομέα (Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία/ Permanent Structured Cooperation -PESCO).

“Αν η ιδέα των τεσσάρων ηγετών της Ευρώπης είναι να προχωρήσουμε σε δύο ή περισσότερες ταχύτητες εκτός όμως του πλαισίου της ήδη υπάρχουσας συνθήκης, τότε επιφυλάσσονται πολλοί κίνδυνοι για πολλά κράτη όπως και για την Ελλάδα. Μια τέτοια εξέλιξη θα δηματοδοτήσει τη δημιουργία ενός εσωτερικού πυρήνα που εκ των πραγμάτων αποκλείει κάποιες χώρες από τις ενοποιητικές διαδικασίες και αυτό κατά πάσα πιθανότατα θα προκαλέσει και τις αντιδράσεις τους”, σχολιάζει ο κ. Ιωακειμίδης.

Ερωτώμενος για το αν υπάρχει ο κίνδυνος να φουντώσουν κάποιες εθνικιστικές τάσεις από πλευράς κάποιων κρατών-μελών, αν μπούμε σε μια διαδικασία διαχωρισμού των “ικανών” και των “λιγότερο ικανών” μελών, επισημαίνει πως η ιδέα από τη βάση της δεν είναι να γίνουν διαχωρισμοί και αποκλεισμοί αλλά να εφαρμοστεί η συνθήκη που προβλέπει ασφαλιστικές δικλείδες με βάση τις οποίες καμία χώρα δεν μπορεί να αποκλειστεί αν επιθυμεί να συμμετέχει στην ενοποίηση.

Η περίπτωση της Ελλάδας 

Ο κ. Ιωακειμίδης είχε τονίσει το ενδεχόμενο η Ευρώπη να προχωρήσει με δύο ή πολλές ταχύτητες και μετά την απόφαση για το Brexit στη Βρετανία, σημειώνοντας τότε πως η Ε.Ε κινδυνεύει να μπει σε διαδικασία αποσύνθεσης καθώς για πρώτη φορά αποδεικνύεται ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι διαδικασία που μπορεί να αναστραφεί και να ματαιωθεί. Όπως σχολιάζει ο ίδιος, η Ευρώπη για να προασπίσει την ασφάλεια των μελών της πρέπει να χαράξει νέα πολιτική στην άμυνα, την οικονομία και το κοινωνικό κράτος.

Ως απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ένωση, η Ελλάδα θα πρέπει να υποστηρίξει την επιτάχυνση της ενοποίησης “για περισσότερη και καλύτερη Ευρώπη”, της ανάπτυξης, ευημερίας, απασχόλησης, ασφάλειας, κ.λπ. Όπου όμως κρίνεται αναγκαία η διαφοροποίηση θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι ρυθμίσεις της Συνθήκης της Λισαβόνας (ενισχυμένη συνεργασία, PESCO κ.λπ.) χωρίς αυθαίρετους αποκλεισμούς χωρών-μελών ή αλλοίωση του κεκτημένου της Ενωσης (σχετικά με αλληλεγγύη, συνοχή κ.λπ.), υπογραμμίζει ο κ. Ιωακειμίδης αναφορικά με τη στάση που πρέπει να κρατήσει η Ελλάδα στις νέες εξελίξεις.

Οι ενισχυμένες συνεργασίες να μην καταστούν η βασική νόρμα του συστήματος

Σχολιάζοντας τη συνάντηση στις Βερσαλλίες, ο κ. Χρυσοχόου μίλησε και για τα πέντε σενάρια που διατύπωσε τις προάλλες ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ για το μέλλον της Ευρώπης τα οποία σύμφωνα με τον ίδιο δεν θα μπορούσαν να εφαρμοστούν αυτοτελώς και από μόνα τους.

“Η απόφαση των Βρετανών για έξοδο από την ΕΕ έφερε στο προσκήνιο μια συζήτηση για την ανάγκη να βρεθεί κάποιος τρόπος ώστε η Ευρώπη να παραμείνει ενωμένη. Η αποχώρηση της Βρετανίας προκάλεσε αναταράξεις σε μια Ήπειρο που κάτι αντίστοιχο δεν είχε αντιμετωπίσει.

Προφανώς γίνεται μια προσπάθεια αναβίωσης της μεθόδου ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ των κρατών. Αυτό που οφείλουμε όμως να τονίσουμε είναι πως αυτό το σύστημα δεν θα πρέπει να ειδωθεί με αποκλειστικούς όρους. Με άλλα λόγια, αυτοί οι οποίοι θα θέλουν να προχωρήσουν σε μέγιστους βαθμούς ενοποίησης δεν θα μπορούν να αποκλείσουν αυτούς που δεν το επιθυμούν. Φυσικά τα ερωτήματα που τίθενται για τις χώρες μεσαίου βεληνεκούς είναι σημαντικά”, εξηγεί ο κ. Χρυσοχόου, τονίζοντας πως σημαντικό είναι οι ενισχυμένες συνεργασίες να μην καταστούν η βασική νόρμα του συστήματος.

Προσπάθεια άρσης των αντιστάσεων από τις χώρες του Βίσεγκραντ;

Οι εξαγγελίες των ηγετών των τεσσάρων ισχυρών κρατών της Ευρώπης θα μπορούσαν να θεωρηθούν ίσως μια έμμεση προειδοποίηση προς τις χώρες του Βίσεγκραντ που τείνουν να αποτελούν έναν πυρήνα από μόνες τους; Για να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αυτό πρέπει κάποιος να σταθμίσει τους πολιτικούς συσχετισμούς που θα δημιουργηθούν από τις συσπειρώσεις ή απο-συσπειρώσεις που θα έχουμε στο πολύ προσεχές μέλλον, εξηγεί ο κ. Χρυσοχόου, ενώ προσθέτει πως είναι προφανες πως ήδη έχουν δημιουργηθεί διακριτές ομαδοποιήσεις που επιδιώκουν αντιθετικούς στόχους σε θέματα όπως το προσφυγικό, το μεταναστευτικό ή η ασφάλεια.

Να υπενθυμίσουμε πως η Πολωνία διά της πρωθυπουργού Μπεάτα Σίντλο, η οποία δεν είχε προσκληθεί στις Βερσαλλίες αν και η χώρα της είναι η 5η σε μέγεθος πληθυσμιακά της Ευρώπης, δήλωσε προχθές ότι οι Ευρωπαίοι δεν χρειάζονται μια λιγότερη ή περισσότερη, αλλά μια καλύτερη Ευρώπη. Η Πολωνία βρίσκεται στο στόχαστρο όχι μόνο διότι η κυβέρνησή της παραβιάζει βασικούς κανόνες κράτους δικαίου, αλλά και επειδή θέλει να μπλοκάρει την επανεκλογή του Πολωνού Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος προέρχεται από την πολωνική αντιπολίτευση, στο αξίωμα του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr