Αλλά όσο εύπεπτοι και αν είναι αυτοί οι κατάλογοι, τόση ζημιά μπορούν να κάνουν. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους μπορεί να είναι όχι μόνο άχρηστοι, αλλά και δυνητικά επιβλαβείς σε όσους λαμβάνουν αποφάσεις, τα διευθυντικά στελέχη και τους επιχειρηματίες. Οι συγγραφείς ενός άρθρου που δημοσιεύτηκε στο HBR, αναδεικνύουν πολύ εύστοχα τα αρνητικά στοιχεία των καταλόγων αυτών:

Τα στοιχεία είναι αβάσιμα. Οι περισσότερες από τις συμβουλές που περιέχονται σε αυτές τις λίστες βασίζονται σε υποκειμενικές ερμηνείες κάποιων προσώπων και όχι σε συστηματική επιστημονική ανάλυση. Εκτός αν έχουν αξιολογηθεί με μεθόδους που βασίζονται σε στοιχεία, που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η εγκυρότητά τους. Επιπλέον, οι ατελείς αναλύσεις των αβάσιμων στοιχείων συχνά είναι ασαφείς και θολώνουν τα όρια μεταξύ αιτίου και αποτελέσματος. Είναι κάποιος επιτυχημένος επειδή αποφεύγει τις συναντήσεις, ή είναι σε θέση να αποφύγει τις συναντήσεις επειδή είναι επιτυχημένος; Μια σειρά από συμπεριφορές που υποτίθεται ότι ακολουθούν οι επιτυχημένοι άνθρωποι – όπως ότι δεν ενδιαφέρονται για τι σκέφτονται οι άλλοι γι’ αυτούς, αποφεύγουν τις συναντήσεις, θέτουν προτεραιότητες λέγοντας όχι σχεδόν στα πάντα – μπορεί να είναι πολυτέλειες που μόνο οι εξαιρετικά επιτυχημένοι άνθρωποι μπορεί να απολαύσουν και μόνο αφότου έγιναν επιτυχημένοι στα μάτια των άλλων. Έτσι, μερικές συμπεριφορές αποτελούν συνέπεια της επιτυχίας τους και όχι το αντίθετο.

Η έρευνα δεν μπορεί πάντα να μεταβιβαστεί σε διαφορετικό πλαίσιο. Μερικοί κατάλογοι αντλούν όντως στοιχεία από έρευνες. Αλλά η ακαδημαϊκή έρευνα έχει συχνά πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο. Όπως συμβαίνει συνήθως με τα πολύπλοκα προβλήματα, οι λύσεις και οι εφαρμογές τους έχουν περισσότερες αποχρώσεις από τις μορφές που παρουσιάζονται και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πλαίσιο και τις συνθήκες στις οποίες βρίσκονται οι άνθρωποι.

Οι αποτυχίες είναι σιωπηλές. Στο βιβλίο του «The Black Swan», ο Nassim Taleb αφηγείται ένα ανέκδοτο του Κικέρωνα για τον Έλληνα ποιητή της Μήλου, Διαγόρα . Όταν είπαν στο Διαγόρα ότι η προσευχή σώζει τους ναυτικούς από πνιγμό, αναρωτήθηκε για εκείνους που προσευχήθηκαν αλλά τελικά πνίγηκαν. Θεωρούμε ότι η προσευχή σώζει τους ναυτικούς επειδή όλοι όσοι επέζησαν προσευχήθηκαν. Ωστόσο, η στρατηγική αυτή είναι εντελώς άχρηστη αν αυτοί που έχασαν τη ζωή τους προσευχήθηκαν επίσης, κάτι που είναι μια δικαιολογημένη υπόθεση. Αν όλοι προσευχήθηκαν και λίγοι μόνο επέζησαν, τότε η προσευχή δεν έχει τόση σημασία. Απλώς κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα εκείνοι που επέζησαν και εκείνοι που μπορούσαν να τους παρατηρούν.

Αυτό αποκαλούν οι κοινωνιολόγοι «προκατάληψη της επιβίωσης». Ο καθηγητής Taleb αναφέρεται στους ανθρώπους που δεν κατάφεραν να επιβιώσουν ως «σιωπηλές αποδείξεις». Αυτοί είναι το αποτέλεσμα που δεν καταφέρνουμε να δούμε, η απουσία τους οδηγεί σε μια ψευδή αίσθηση αποτελεσματικότητας ορισμένων δράσεων. Τόσο η έρευνά του HBR, όσο και άλλων επιστημόνων της συμπεριφοράς, υποδεικνύει ότι ενώ είμαστε εξαιρετικά ικανοί να αποκομίσουμε διδάγματα από αυτά που μπορούμε εύκολα να παρατηρήσουμε και να βιώσουμε (όπως οι ευρέως διαδεδομένες ιστορίες επιτυχίας), είμαστε εξίσου ανίκανοι να αναγνωρίσουμε αυτό που δεν βλέπουμε (όπως τους τεράστιους αριθμούς των δυσνόητων αποτυχιών). Αυτό μας καθιστά ευάλωτους σε μια διαισθητική μεροληψία ότι η επιτυχία είναι πιο αιτιοκρατική από όσο είναι πραγματικά.

Στην πραγματικότητα, σε μια κατάσταση όπου υπάρχουν δεκάδες αποτυχημένες προσπάθειες, όσο πιο συγκεκριμένες και ειδικές είναι οι συμβουλές, τόσο περισσότερο προϋποθέτουν ότι οι άνθρωποι που δεν κατάφεραν να επιτύχουν είναι είτε αφελείς είτε κουτοί. Οι αναλύσεις με βάση την επιτυχία και μόνο, αγνοούν την πιθανότητα να εφαρμόζουν πολλοί άνθρωποι τις ίδιες στρατηγικές, αλλά να αποτυγχάνουν.

Ένα βασικό συστατικό που λείπει από όλες αυτές τις λίστες, είναι ένα ζωτικό κομμάτι των πληροφοριών που χρειάζεται για να κριθούν οι πραγματικές πιθανότητες επιτυχίας, ο συντελεστής βάσης. Πόσοι άνθρωποι, ιδέες, ή οργανώσεις μπήκαν στο παιχνίδι θέλοντας να είναι επιτυχείς; Πόσοι πέτυχαν τελικά; Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά ανάμεσα σε αυτά τα δύο στοιχεία, τόσο μικρότερη είναι η αξία κάθε συγκεκριμένης συμβουλής ή οποιαδήποτε εκδοχή ανάλυσης των «κοινών χαρακτηριστικών των επιτυχημένων ανθρώπων».

Η επιτυχία είναι προσωπική. Ενώ οποιαδήποτε δεδομένη επιτυχία είναι συγκεκριμένη για ένα ειδικά πρόσωπο και πλαίσιο, οι συμβουλές συχνά τα αντιμετωπίζουν ως κοινά και σταθερά, κάτι ανεξάρτητο από το χρόνο και το χώρο που μπορεί εύκολα να γενικευθεί.

Για να έχουν αξία οι συμβουλές, πρέπει η έναρξη, οι στόχοι και οι συνθήκες εκείνων που αναλύονται και εκείνων που λαμβάνουν τις συμβουλές να είναι, τουλάχιστον κατά προσέγγιση, σχετικά παρόμοιες. Ωστόσο, η σταδιοδρομία, η οικογένεια, η κοινωνική ζωή, οι προτεραιότητες και τα οράματά μας μπορεί να διαφέρουν σημαντικά από εκείνων που αναγορεύτηκαν ως επιτυχημένοι από κάποιον ειδικό. Αν λάβουμε υπόψη τι έπρεπε να κάνουν αυτοί (οι επιτυχημένοι) ή να εγκαταλείψουν για να φτάσουν στην επιτυχία, μπορεί να το ξανασκεφτούμε αν όντως θέλουμε να βρεθούμε στη θέση τους.

Ως εκ τούτου, υπάρχει ένα κόστος αν ακολουθεί κάποιος ακόμα και φαινομενικά αβλαβείς συμβουλές. Αν δε, ληφθούν πολύ σοβαρά υπόψη, μπορεί να μας οδηγήσουν σε συμβιβασμούς που δεν πρέπει να κάνουμε ή σε δράσεις που δεν ταιριάζουν στην προσωπικότητά μας. Αν αποφασίσετε να σηκώνεστε στις 5.00 κάθε πρωί, επειδή μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων το κάνει, αλλά είστε από εκείνους που αποδίδουν καλύτερα αργά το βράδυ, σαφώς βλάπτετε τις δικές σας πιθανότητες να πετύχετε.

Μια σημαντική προειδοποίηση: Δεν είναι μόνο οι λίστες προσωπικής επιτυχίας που πάσχουν από αυτά τα προβλήματα. Το ίδιο συμβαίνει και με τους αντίστοιχους «πώς να κερδίσετε» οδηγούς για επιχειρήσεις. Για ένα κυρίως βασικό λόγο: οι καιροί αλλάζουν, ο κόσμος εξελίσσεται και η τεχνολογία εξελίσσεται. Ως αποτέλεσμα, οι περισσότερες συμβουλές για επιτυχία, ειδικά σε μια επιχείρηση, θα είναι ξεπερασμένες πολύ πιο γρήγορα από όσο μπορούμε να φανταστούμε. Για παράδειγμα, όταν ο Jim Collins και η ομάδα του άρχισαν την έρευνα για το best seller βιβλίο του “Good to Great” μελέτησαν κάποιες «μεγάλες» εταιρείες και τις συνέκριναν με παρόμοιες επιχειρήσεις, που δεν πέτυχαν όμως τα ίδια επίπεδα ανάπτυξης (λαμβάνοντας υπόψη την προκατάληψη της επιβίωσης που αναφέρεται παραπάνω). Δυστυχώς, οι περισσότερες από αυτές τις «μεγάλες» εταιρείες είχαν προβλήματα μετά από την έκδοση του βιβλίου που πούλησε εκατομμύρια αντίτυπα. Οι ιστορίες επιτυχίας που εμφανίζονται σε ένα παλαιότερο best seller In Search of Excellence (των Tom Peters και Robert H. Waterman), είχαν το ίδιο πρόβλημα. Ο κόσμος αλλάζει συνεχώς. Το ίδιο και τα μυστικά επιτυχίας.

Είναι εύκολο να ορίσουμε μια κατάσταση ως επιτυχία ή καταστροφή αφού έχει συμβεί. Γι 'αυτό και οι ικανότητες «αναγνώρισης των ευκαιριών» ή «να ξέρεις πότε να μείνεις και πότε να φύγεις» φαίνονται τόσο μαγικές. Κάποιος μπορεί να αναλύσει αυτά τα επεισόδια εκ των υστέρων, με απόλυτη ακρίβεια, αλλά όλοι οι υπόλοιποι πρέπει να αντιμετωπίσουμε το αβέβαιο, συνεχώς μεταβαλλόμενο, μέλλον, βασιζόμενοι ο καθένας στη δική του προσωπικότητα και σε διαφορετικές συνθήκες.

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr