Τα στελέχη των επιχειρήσεων πιστεύουν ότι το περιβάλλον εξακολουθεί να επιζητά την προσοχή τους, αλλά φαίνεται πως περίμεναν ότι η πολιτική επιρροή και η συμμετοχή τους στο θέμα, θα είχε σαν αποτέλεσμα να αποκτήσουν μεγαλύτερη διάκριση στο επιχειρηματικό στερέωμα. Ωστόσο, η κρίση δεν άλλαξε τις μακροπρόθεσμες απόψεις τους όσον αφορά τα θέματα που θεωρούν πως θα επηρεάσουν περισσότερο την αξία της μετοχής τους: Το περιβάλλον (συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής); Η πολιτική επιρροή της επιχείρησης; Οι παροχές σε θέματα υγείας και άλλα οφέλη των εργαζομένων; Οι αμοιβές των υψηλόβαθμων στελεχών; Η προστασία και ασφάλεια των πληροφοριών;

Πολλές επιχειρήσεις σήμερα φαίνεται πως θεωρούν ότι όσο περισσότερο φιλικές γίνονται προς το περιβάλλον, τόσο η προσπάθεια τους αυτή θα διαβρώσει την ανταγωνιστικότητα τους. Πιστεύουν δηλαδή, ότι το κόστος τους θα αυξηθεί και δεν θα μπορούν να παρουσιάσουν άμεσα οικονομικά οφέλη.

Διαβάζοντας διάφορα άρθρα στον διεθνή τύπο για τη βιώσιμη ανάπτυξη και το πως την αντιλαμβάνονται οι περισσότερες δυτικές επιχειρήσεις, εξάγουμε το συμπέρασμα ότι η πλειοψηφία τους θεωρεί πως η μετατροπή των λειτουργιών ή των προϊόντων τους σε φιλικότερα προς το περιβάλλον, θα τις οδηγήσει σε μειονεκτική θέση έναντι άλλων επιχειρήσεων, σε αναπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες όμως δεν αντιμετωπίζουν την ίδια πίεση. Πιστεύουν δηλαδή ότι, βιώσιμη βιομηχανία σημαίνει απαραιτήτως νέο εξοπλισμό και διαδικασίες, για τις οποίες οι πελάτες τους δεν θα πληρώσουν περισσότερα χρήματα, ώστε να αποκτήσουν φιλικά προς το οικοσύστημα προϊόντα, ιδιαίτερα όσο η παγκόσμια οικονομία είναι σε ύφεση. Και γι αυτό, οι περισσότεροι μάνατζερ θεωρούν τη βιώσιμη ανάπτυξη σαν κομμάτι της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, διαχωρίζοντας την από τους επιχειρηματικούς τους στόχους.

Δεν είναι τυχαίο, ότι ο αγώνας για τη σωτηρία του πλανήτη αποτελεί πεδίο διαρκούς αντιπαράθεσης μεταξύ κυβερνήσεων και επιχειρήσεων και μεταξύ ακτιβιστών / καταναλωτών και κυβερνήσεων. Στο σημείο αυτό φαίνεται πως κάνουμε ένα βήμα μπρος και δυο πίσω. Οι ειδικοί ασκούν πέσεις και προτείνουν λύσεις πολύ σκληρές για να νομοθετηθούν, διατυπώνοντας ταυτόχρονα την άποψη ότι η αυτόβουλη και εθελοντική δράση είναι αναποτελεσματική. Άλλοι πιστεύουν πως εκπαιδεύοντας και οργανώνοντας τους καταναλωτές, αυτοί με τη σειρά τους θα ασκήσουν πιέσεις προς τις επιχειρήσεις, έτσι ώστε να γίνουν πιο ευαίσθητες και φιλικές προς το περιβάλλον.

Τα στελέχη επιχειρήσεων από την άλλη πλευρά, συμπεριφέρονται σαν να έχουν να επιλέξουν μεταξύ των μεγάλων κοινωνικών οφελών από την ανάπτυξη βιώσιμων προϊόντων και του οικονομικού κόστος που αυτή συνεπάγεται. Διεθνείς έρευνες, έχουν δείξει, ότι η βιωσιμότητα είναι η «μητρική φλέβα» της επιχειρηματικής και τεχνολογικής καινοτομίας. Ακόμα, η διαδικασία παράγει επιπρόσθετα έσοδα από καλυτέρα βιώσιμα προϊόντα τα οποία βοηθούν τις επιχειρήσεις να αναπτυχθούν.

Για παράδειγμα, η Levi Strauss & Co ανακάλυψε ότι το βαμβάκι αποτελεί την μεγαλύτερη αγορά παιδικής εργασίας, μεταξύ των αγροτικών προϊόντων παγκοσμίως - κάτι που θεωρήθηκε από την εταιρεία απαράδεκτο. Για το λόγο αυτό, ξεκίνησε μια τεράστια προσπάθεια προώθησης περισσότερο βιώσιμης παραγωγής βαμβακιού. Συνεργαζόμενη με τους επενδυτές, με άλλες μάρκες καθώς και με μη κυβερνητικές οργανώσεις, ενθαρρύνει τους προμηθευτές της ώστε να γίνουν πιο «πράσινοι» και πιο ανθρώπινοι.

Καθώς επίσης, η τελευταία σημαντική ανακάλυψη των εταιρειών Mars και Hershey, των δύο μεγαλύτερων σοκολατοβιομηχανιών στον κόσμο, μπορεί να «θρέψει» εκατομμύρια ανθρώπους στο μέλλον. Αφού δεν αποτελεί επτασφράγιστο πνευματικό περιουσιακό στοιχείο, αλλά κοινή γνώση που τη μοιράζονται με εκατομμύρια ανθρώπους μέσω του διαδικτύου. Η Mars, η επιχείρηση πίσω από τις σοκολάτες M&Ms και Milky Way, έσπασε τον κώδικα του DNA της σοκολάτας και αντί να προβεί στην κατοχύρωση της πατέντας της, για να προστατεύσει τα πνευματικά της ιδιοκτησιακά δικαιώματα, τη μοιράζεται με τον υπόλοιπο κόσμο. Ο γενεαλογικός χάρτης του κακάο, είναι πλέον διαθέσιμος στο διαδίκτυο, ελεύθερα για όλους, συμπεριλαμβανομένου και του μεγαλύτερου ανταγωνιστή της, της Hershey, η οποία, περιέργως, κάνει το ίδιο με το γενεαλογικό χάρτη του δικού της δέντρου που προέρχεται από διαφορετικές ποικιλίες. Οι δυο γίγαντες της σοκολάτας, οι πωλήσεις των οποίων ανέρχονται συνολικά σε 13 δισ. δολάρια περίπου ετησίως, χρηματοδότησαν ανταγωνιστικές κοινοπραξίες για να σπάσουν το γενετικό κωδικό, απαγορεύοντάς τους να κατοχυρώσουν τις αδιαμφισβήτητες ευρεσιτεχνίες τους. Και αυτό, διότι επιθυμούν να βελτιώσουν τους φυσικούς πόρους από τους οποίους εξαρτώνται.

Στην Ελλάδα, δεν έχουμε τέτοιου μεγέθους παρεμβάσεις από πλευράς επιχειρήσεων. Ωστόσο, μεγαλώνει ο αριθμός των εταιρειών που μεριμνούν σοβαρά για το περιβάλλον. Και δεν εννοούμε την απλή εφαρμογή των νόμων, αλλά την οικειοθελή δέσμευση των επιχειρήσεων για ένταξη στις επιχειρηματικές τους πρακτικές περιβαλλοντικών δράσεων. Ένα καλό ελληνικό παράδειγμα αποτελεί η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία, η οποία δημιούργησε πρόσφατα στην Τανάγρα, ένα από τα πλέον σύγχρονα εργοστάσια παγκοσμίως για τον αποχρωματισμό μαχητικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων με τη μέθοδο πλαστικών σφαιριδίων. Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό σύστημα αποχρωματισμού, φιλικό προς το περιβάλλον, μέσω του οποίου τα μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα αποχρωματίζονται οικολογικά με τη χρήση πλαστικών σφαιριδίων. Έτσι, κατά τη διάρκεια του αποχρωματισμού δεν εκπέμπονται πτητικές ουσίες και συνεπώς ο ανακυκλούμενος αέρας δεν επιβαρύνει το περιβάλλον, δεν δημιουργούνται υγρά απόβλητα, ενώ παράλληλα αξιοποιείται η διαδικασία ανακύκλωσης, καθώς τα ίδια σφαιρίδια ανακυκλώνονται και μπορούν να χρησιμοποιηθούν πάνω από 12 φορές. Αποτέλεσμα είναι η μεγαλύτερη προστασία του περιβάλλοντος, η παντελής έλλειψη υγρών αποβλήτων σε σχέση με συμβατικές μεθόδους, η σημαντική εξοικονόμηση φυσικών πόρων και ενέργειας και η υγιεινή και ασφαλής μέθοδος για τους εργαζόμενους. Παράλληλα, τα οφέλη για την εταιρεία είναι ταχύτερος αποχρωματισμός, αύξηση παραγωγικότητας, ποιότητα υπηρεσιών, εξοικονόμηση κόστους και ενίσχυση ανταγωνιστικότητας.

Σχετικά με το θέμα του περιβάλλοντος, από ελληνικής πλευράς το Ελληνικό Δίκτυο για την ΕΚΕ έχει καταγράψει 37 καλές πρακτικές, από επιχειρήσεις που λειτουργούν στη χώρα μας και αφορούν στα ακόλουθα θέματα:

Εξοικονόμηση ενέργειας, περιβαλλοντικά συστήματα διαχείρισης, διαχείριση αποβλήτων και καταλοίπων (Alpha Mentor, Pipelife, Shell, Toyota, Vodafone, Άκτωρ, Βιβεχρώμ, Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, Μυτιληναίος).

Ανακύκλωση προϊόντων υλικών επιστροφών κλπ.(Brokins 3, Cosmote, Interbeton, Sea Levant, Vodafone, Γερμανός, Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, Ινστιτούτο Κοινωνικής Καινοτομίας, Χάλυψ).

Αποκατάσταση ορυχείων και λατομείων (S&B, Τιτάν).

Εξοικονόμηση νερού, Συνεργασία με περιβαλλοντικές οργανώσεις (Coca-Cola 3E).

Οικολογικές δραστηριότητες, καθαρισμός ακτών, θαλασσών, εθελοντική παρέμβαση σε περιβαλλοντικές κρίσεις, περιβαλλοντικό αποτύπωμα (Alumil, Jt International, Sunwing, Wind, Σεμέλη Mountain Resort, Τράπεζα Πειραιώς).

Αν και η αναζήτηση για βιωσιμότητα από πολλές επιχειρήσεις έχει αρχίσει να μεταβάλει το ανταγωνιστικό πεδίο, αυτό θα λειτουργήσει σαν μοχλός πίεσης για αυτές που δεν έχουν προσανατολιστεί προς αυτήν την κατεύθυνση, ώστε να αλλάξουν αντίληψη για τα προϊόντα, την τεχνολογία τις διαδικασίες και τα επιχειρηματικά μοντέλα.

Η αλήθεια είναι ότι η αλλαγή αυτή, δεν μπορεί να είναι απλή και εύκολη. Αυτό πυ οι επιχειρήσεις και οι οργανώσεις καταναλωτών προσπαθούν να κατορθώσουν, αλλά με μάλλον πενιχρά αποτελέσματα, θα ήταν πολύ σημαντικό να το επιτύχουν οι κυβερνήσεις των μεγάλων χωρών αποφασίζοντας να δεσμευτούν στη βάση κοινών δράσεων, οι οποίες θα επισπεύσουν τις διαδικασίες για τη σωτηρία του πλανήτη, αλλά και την ανάπτυξη βιώσιμων προϊόντων με χαμηλότερο κόστος πρώτων υλών και παραγωγής.

Πάνος Τσαγκαράκης