Το τελευταίο τέταρτο του προηγούμενου αιώνα, τα χρηματιστήρια λειτουργούσαν βραχυπρόθεσμα, οδηγώντας τους ηγέτες των επιχειρήσεων να επικεντρώνουν την προσοχή τους στα έσοδα των τριμήνων, συχνά εις βάρος της μακροχρόνιας ανάπτυξής τους. Την τελευταία δεκαετία, όταν πλέον έσκασε η «φούσκα» κάποιων επιχειρήσεων στις ΗΠΑ, και αποκαλύφθηκαν αυτά που όλοι γνωρίζουμε ως ηθικά σκάνδαλα, οδηγηθήκαμε μοιραία στη συντριβή της Wall Street και άλλων χρηματιστηρίων των αναπτυγμένων και αναδυόμενων οικονομιών του κόσμου.

Οι πρακτικές αυτές κατέστησαν δύσκολη κάθε πρόβλεψη για βιωσιμότητα των επιχειρήσεων διεθνώς, ενώ είχαν σαν αποτέλεσμα, οι άνθρωποι να χάσουν την εμπιστοσύνη τους τόσο στις επιχειρήσεις όσο και σε αυτούς που τις διοικούν, τους ηγέτες τους. Θεωρώντας τους πλέον ανίκανους να κτίσουν βιώσιμες επιχειρήσεις και ικανούς μόνο για την εξυπηρέτηση του δικού τους προσωπικού συμφέροντος και του βραχυπρόθεσμου οφέλους των μετόχων τους.

(Θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε αυτή την κατάσταση με τις πρακτικές των πολιτικών κομμάτων στην Ελλάδα, και ιδίως των κομμάτων εξουσίας που είχαν και την ευθύνη διακυβέρνησης της χώρας, που μας οδήγησαν εδώ που βρισκόμαστε σήμερα, αλλά το θέμα μας δεν είναι αυτό).

Αυτό, λοιπόν, το μοντέλο ηγεσίας δεν είναι λειτουργικό πλέον για τις επιχειρήσεις. Σήμερα ο οπορτουνισμός τείνει να αντικατασταθεί από τη γνώση. Έτσι, ένας χαρακτηριστικός τύπος του νέου ηγέτη, θα είναι εκείνος ο οποίος δεν θα εργάζεται μόνο για την εξυπηρέτηση των προσωπικών του συμφερόντων και των μετόχων της εταιρίας, αλλά για τους καταναλωτές και τους πελάτες της επιχείρησης και για κάθε έναν που επηρεάζεται άμεσα ή έμμεσα από τη δραστηριότητά της, δηλαδή για όλους τους συμμετόχους τους.

Σήμερα, οι επιχειρήσεις είναι γεμάτες γνώση και διαθέτουν ανθρώπους στην ιεραρχία τους, οι οποίοι δεν ανταποκρίνονται στο είδος ηγεσίας από «πάνω προς τα κάτω». Αποτελούνται ως επί το πλείστον από νέους, οι οποίοι αναζητούν ευκαιρίες για να ηγηθούν και δείχνουν απρόθυμοι να ξοδέψουν δέκα χρόνια από τη ζωή τους περιμένοντας στη σειρά (αυτό συμβαίνει στις χώρες που αντιλαμβάνονται σε βάθος την ανάγκη αξιοποίησης των ανθρώπων της γνώσης).

Ακόμα περισσότερο, οι νέοι αναζητούν ικανοποίηση και νόημα από την εργασία τους, αντί για χρήματα μόνο. Συνέπεια αυτής της φιλοσοφίας είναι η νέα γενιά ηγετών, οι οποίοι αναμορφώνουν τις καλύτερες επιχειρήσεις και ηγούνται στο κλάδο τους παγκοσμίως, όπως για παράδειγμα η Apple, η Coca-Cola και άλλες. Επικεντρώνοντας την προσοχή τους στους πελάτες τους, αναπληρώνουν έτσι το κενό που δημιούργησαν οι προηγούμενοι, που ηγούνταν «από πάνω προς τα κάτω» και εξυπηρετούσαν τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα των μετόχων τους.

Στον 21ο αιώνα, κατά την άποψη μου, οι πιο επιτυχημένοι ηγέτες θα είναι αυτοί που θα επικεντρώσουν την προσοχή τους στο να διατηρήσουν ψηλά την απόδοση των επιχειρήσεων/οργανισμών τους, διατυπώνοντας σαφές όραμα και ευθυγραμμίζοντας τους ανθρώπους τους με την αποστολή και τις αξίες τους, οι οποίες θα τις ενδυναμώσουν σε όλα τα επίπεδα, ενώ ταυτόχρονα, θα επικεντρωθούν στην εξυπηρέτηση των πελατών τους, αλλά και στη συνεχή και παραγωγική συνεργασία με τους άλλους συμμετόχους τους.

Τέτοιου είδους ηγέτες χρειαζόμαστε όχι μόνο στις επιχειρήσεις, αλλά και των κρατών συμπεριλαμβανομένων. Δηλαδή ηγέτες που θα έχουν τη γνώση και την ικανότητα να επικεντρώσουν την προσοχή τους στους ανθρώπους. Που θα μπορούν να ευθυγραμμίσουν όλους τους συμμετέχοντες, σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης, με μια και μόνο αποστολή και ένα ξεκάθαρο όραμα, το οποίο θα έχει σαν βασικό του στόχο, όχι μόνο τη διασφάλιση των δικαιωμάτων, αλλά και την εμπέδωση των υποχρεώσεων των ανθρώπων που συνθέτουν τα διάφορα κοινωνικά στρώματα απέναντι στο κράτος. Καθώς επίσης, θα πρέπει να φροντίζουν να δίνουν κίνητρα σε αυτούς τους ανθρώπους, ώστε να συμμετέχουν στη διαφάνεια, την ευνομία, την ομαλότητα της δημοκρατίας, τη διατήρηση των θεσμών, την παραγωγικότητα, την ανάπτυξη και τέλος στην πρόοδο, την προσωπική τους αλλά και του κράτους ως συνόλου.
Πάνος Τσαγκαράκης