Η διόρθωση των διεθνών χρηματιστηρίων ήταν αναμενόμενη. Ολοι οι επενδυτές περίμεναν απλώς την αφορμή, την οποία μάλιστα είχαν ήδη προσδιορίσει εδώ και μήνες και δεν ήταν άλλη από τα υπερβολικά και επικίνδυνα δάνεια που είχαν δοθεί στην αγορά ακινήτων στις ΗΠΑ. Φυσικά αυτή είναι μια αφορμή. Το παγκόσμιο χρηματιστηριακό σύστημα δεν μπορεί να κλυδωνίζεται από τα δάνεια αυτά. Υπάρχουν όμως και σοβαρότεροι λόγοι. Κατ' αρχήν επικίνδυνα και υπερβολικά δάνεια έχουν δοθεί σε όλους τους διαχειριστές επενδυτικών κεφαλαίων παγκοσμίως.

Η «μόχλευση», αυτή η παράξενη λέξη που ακούγεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια, είναι η αληθινή αιτία του κινδύνου. Με λίγα λόγια, μόχλευση σημαίνει ότι ένας διαχειριστής κεφαλαίων που έχει συγκεντρώσει από επενδυτές 2 δισ. ευρώ, για παράδειγμα, δανείζεται άλλα 10 δισ. ευρώ με χαμηλά επιτόκια και τα επενδύει όλα μαζί. Οταν όμως τα επιτόκια ανεβαίνουν, το κόστος εξυπηρέτησης του δανείου των 10 δισ. ευρώ γίνεται δυσανάλογα μεγάλο, οπότε ο διαχειριστής θα πρέπει να πουλήσει τις μετοχές στις οποίες έχει επενδύσει για να κλείσει το χρέος του.

Καθώς ο δανεισμός επενδυτικών κεφαλαίων είναι μαζικός παγκοσμίως και τα επιτόκια ανεβαίνουν για όλους, οι διαχειριστές πουλάνε για να κλείσουν τις θέσεις τους. Αυτό προς το παρόν δεν έχει γίνει μαζικό, αλλά ενδεχομένως να αλλάξει η επιτοκιακή πολιτική των τραπεζών. Οι τραπεζίτες έχουν σφίξει τα λουριά και αν συνεχίσουν να τα σφίγγουν παραπάνω, οι αγορές θα αντιμετωπίσουν σοβαρότερο πρόβλημα. Και δεν είναι μόνο οι διαχειριστές των επενδυτικών κεφαλαίων που θα υποστούν τις συνέπειες. Η άνοδος των τιμών των μετοχών στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό σε εξαγορές και συγχωνεύσεις, οι οποίες έγιναν και αυτές με δανειακές χρηματοδοτήσεις.

Οι τραπεζίτες δεν είναι πια τόσο πρόθυμοι να χρηματοδοτήσουν τέτοιες κινήσεις. Θα περιμένουν να περάσει η κρίση και θα επανεξετάσουν το επίπεδο κινδύνου που αντιμετωπίζουν τα δάνειά τους από την αρχή. Αυτό σημαίνει ότι οι συμφωνίες αυτές που δημιουργούσαν την άνοδο των μετοχών διεθνώς θα διακοπούν, και κατά συνέπεια τα σενάρια για περαιτέρω άνοδο των τιμών δεν θα επαληθεύονται. Και ως γνωστόν η βασική εκτίμηση που κάνει ένας επενδυτής αγοράζοντας μετοχές είναι αν θα βρει κάποιον άλλον στο μέλλον να του πουλήσει τις μετοχές ακριβότερα. Εφόσον η προσδοκία αυτή περιορίζεται, οι αγορές μετοχών θα σταματήσουν.

Παρ' ότι ο απλός καταναλωτής ίσως να μην αντιλαμβάνεται πόσο τον αφορά η πορεία των χρηματιστηριακών αγορών, η αλήθεια είναι πως μας αφορά όλους, είτε έχουμε είτε δεν έχουμε μετοχές.

Οταν οι αγορές υποχωρούν και τα δάνεια ακριβαίνουν, η κατανάλωση περιορίζεται και αυτό το «σφίξιμο» περνάει σε όλους. Ταυτόχρονα, ακόμη και η παραμικρή αύξηση των επιτοκίων δημιουργεί δυσκολίες στα νοικοκυριά για αποπληρωμή των δανείων τους και μειώνει το διαθέσιμο εισόδημά τους. Η κατάσταση λοιπόν δεν είναι καθόλου καλή για τις οικονομίες.

Ζητούμενο πλέον θεωρείται η διόρθωση των αγορών να είναι περιορισμένης διάρκειας, ακόμη και αν είναι μεγάλου βάθους.

Διότι σε μια απότομη και μεγάλη υποχώρηση των τιμών των μετοχών καταρρέουν ορισμένα επενδυτικά σπίτια, αλλά το τραπεζικό σύστημα μπορεί να απορροφήσει τον κραδασμό και μετά να επανέλθει μια ισορροπία. Αντίθετα, σε μια παρατεταμένης διάρκειας χρηματιστηριακή κρίση υποφέρουν όλοι και ο κίνδυνος μεγεθύνεται.
 
Και σε αυτό ελπίζουν τώρα οι αγορές. Να είναι μικρής διάρκειας η πτώση, έστω και αν το ποσοστό υποχώρησης των τιμών είναι μεγάλο, να καταρρεύσουν οι πλέον επίφοβοι παίκτες και να τη γλιτώσουν οι υπόλοιποι. Αν τα πράγματα γίνουν έτσι, μετά την πτώση οι αγορές μπορούν να ξεκινήσουν μια νέα ανοδική πορεία, εφόσον ο ρυθμός ανάπτυξης της διεθνούς οικονομίας τη δικαιολογεί.

Γρηγόρης Νικολόπουλος