Σημειώνεται, ότι μιλώντας για μεταναστευτικό ισοζύγιο σε περιφερειακό επίπεδο, οι μεταναστευτικές εισροές και εκροές μπορούν να αφορούν και άτομα που βρίσκονται ήδη στην χώρα, και μεταναστεύουν από την μια περιφέρεια στην άλλη. Όπως αναφέρεται στην έκθεση του ΙΟΒΕ, δεν διατίθενται δεδομένα για εγχώριες μετακινήσεις πληθυσμών, που θα καθιστούσαν πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών για τις προτιμήσεις αλλά και τις συνθήκες μετακίνησης του εγχώριου πληθυσμού.

Αναλυτικότερα, στην έκθεση του ΙΟΒΕ γίνεται αρχικά μία ιστορική αναδρομή για το μεταναστευτικό ισοζύγιο στη χώρα μας. Μέχρι το 2010 το μεταναστευτικό ισοζύγιο ήταν θετικό. Μετά την είσοδο της Ελλάδας στα μνημόνια και το ουσιαστικό «πάγωμα» μεγάλου μέρους της οικονομικής δραστηριότητας, η χώρα απέκτησε αρνητικό μεταναστευτικό ισοζύγιο. Συγκεκριμένα, την περίοδο 2010-2016, η Ελλάδα δέχτηκε μεν περίπου 460.000 εισροές μεταναστών, ταυτόχρονα όμως την εγκατέλειψαν 720.000. Από το 2016 και έπειτα, το μεταναστευτικό ισοζύγιο είναι και πάλι θετικό, ως συνέπεια της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης.

Στα αξιοσημείωτα της έκθεσης:

Οι περισσότερες περιφέρειες καταγράφουν θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο, άλλες με μεγαλύτερες άλλες με μικρότερες μεταναστευτικές εισροές για το 2022. Πρόκειται για το Βόρειο Αιγαίο, την Κεντρική Μακεδονία, το Νότιο Αιγαίο, την Κρήτη, την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, την Ήπειρο, το Ιόνιο, την Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα. Αρνητικό μεταναστευτικό ισοζύγιο καταγράφουν η Αττική, η Δυτική Μακεδονία και η περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας.

Το μεγαλύτερο μέρος των εισροών μεταναστών είναι ανδρικού φύλου ηλικίας 24-64 ετών, άρα εν δυνάμει εργατικού δυναμικού. Επομένως, λαμβάνοντας υπόψιν τις ελλείψεις που υπάρχουν στο εργατικό δυναμικό σε αρκετούς τομείς, τα κενά αυτά θα ήταν μάλλον μεγαλύτερα αν δεν υπήρχαν οι μετανάστες να καλύψουν ένα μέρος αυτού του κενού.

Καθαρές εκροές στην Αττική

Η Αττική κατέγραψε τις μεγαλύτερες καθαρές εκροές κατά περίπου 30.000 άτομα σωρευτικά την περίοδο 2019-2022, εκ των οποίων 7253 το 2022. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στην καθαρή εκροή του πληθυσμού των ενηλίκων (24-64 ετών) και των νέων ενηλίκων (15-24 ετών). Δυστυχώς δεν υπάρχουν στοιχεία για τον προορισμό των εκροών. Ο ΙΟΒΕ σημειώνει ότι σε περίπτωση που οι εκροές μεταφέρθηκαν στην ελληνική περιφέρεια, αντί για το εξωτερικό, θα μπορούσαν ενδεχομένως να συνδράμουν στην οικονομική της ανάπτυξη.

Οι αντιθέσεις μεταξύ Βορείου και Νοτίου Αιγαίου

Στον αντίποδα, την μεγαλύτερη εισροή μεταναστών καταγράφονται στις περιφέρειες του Αιγαίου. Πιο συγκεκριμένα, στο Βόρειο Αιγαίο καταγράφηκε θετικό ισοζύγιο, καθώς την τριετία 2019-2022 σημειώθηκαν περίπου 20.000 καθαρές εισροές, εκ των οποίων 4768 το 2022. Προφανώς το αυξημένο μεταναστευτικό ισοζύγιο οφείλεται στο γεγονός πώς τα νησιά του Βορείου Αιγαίου αποτελούν «πύλη» εισόδου μεταναστών-αιτούντων για άσυλο, που επιδιώκουν την εγκατάστασή τους στην Ευρώπη.  

Στην περίπτωση του Βορείου Αιγαίου η εισροή μεταναστών δεν φαίνεται να έχει κάποια επίδραση στην οικονομία. Το Βόρειο Αιγαίο παρουσιάζει, σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ, περιθώρια σύγκλισης με τον εθνικό μέσο όρο στους δείκτες οικονομικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας, ενώ η περιφέρεια έχει επίσης το χαμηλότερο μερίδιο στη συνολική απασχόληση της χώρας. Εκτός αυτού, δεν αποτελεί ιδιαίτερα δημοφιλή τουριστικό προορισμό, γεγονός που δυσκολεύει προσπάθεια ενσωμάτωσης των εισερχόμενων μεταναστών μέσω της ένταξης στην αγορά εργασίας, καθώς υπάρχει μικρότερη ζήτηση για εργατικά χέρια.

Διαφορετική είναι η κατάσταση στο Νότιο Αιγαίο. Το μεταναστευτικό ισοζύγιο είναι επίσης θετικό, καταγράφοντας καθαρές εισροές στα 8.400 άτομα την τριετία 2019-2022, εκ των οποίων 1933 το 2022. Η περιφέρεια έχει αναπτυχθεί ραγδαία την τελευταία εικοσαετία, λόγω της ενδυνάμωσης του τουριστικού κλάδου, καταγράφοντας μάλιστα το μικρότερο ποσοστό ανεργίας στη χώρα, με 7,1% το 2023 (όταν ο εθνικός μέσος όρος ήταν 11,1%). Ωστόσο το ποσοστό συμμετοχής στην εργασία παραμένει μόλις στο 68,2%, γεγονός που σημαίνει πώς υπάρχει ανάγκη για «εργατικά χέρια», άρα μία πιθανή παραμονή μεταναστευτικών εισροών είναι μάλλον πιο πιθανή να συμβεί.

Η «έκπληξη» της Στερεάς Ελλάδας

Θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο δεν παρατηρείται μόνο σε ακριτικές περιοχές που αποτελούν «πύλη» εισόδου στη χώρα ή δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί. Στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας για παράδειγμα, καταγράφηκαν καθαρές εισροές 2419 ατόμων το 2022, παρά το γεγονός ότι δεν σημειώνει ισχυρή τουριστική ανάπτυξη. Πρόκειται για το 4^ο ισχυρότερο μεταναστευτικό ισοζύγιο. 

Παρόλα αυτά η περιοχή συνδυάζει υψηλούς ρυθμούς οικονομικής δραστηριότητας. Όπως αναφέρει ο ΙΟΒΕ:  «Η Στερεά Ελλάδα έχει το δεύτερο υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ για το 2022 και τον υψηλότερο ρυθμό μεγέθυνσης από όλες τις περιφέρειες. Παράλληλα, το μερίδιο των επενδύσεων στις εθνικές επενδύσεις είναι το τρίτο υψηλότερο, με τη συνεισφορά των επενδύσεων στον ρυθμό μεγέθυνσης να είναι εξίσου υψηλή. Τέλος, υπογραμμίζεται ότι η περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας έχει το υψηλότερο ποσοστό αποταμίευσης μεταξύ των ελληνικών περιφερειών». Ως εκ τούτου, οι επενδυτικές τάσεις στην περιοχή δεν αποκλείεται να προκαλούν εισροή μεταναστών στην Περιφέρεια λόγω της ανάγκης εργατικού δυναμικού.

Η θεσσαλική ιδιαιτερότητα

Τέλος, ενδιαφέρον έχει μία πιο προσεκτική ματιά στην περιφέρεια της Θεσσαλίας, η οποία κατέχει μεν από τα χαμηλότερα μεταναστευτικά ισοζύγια (361 καθαρές εισροές το 2022), ωστόσο έχει ταυτόχρονα αρκετά καλή επίδοση στην επιχειρηματικότητα, βρισκόμενη δεύτερη στην κατάταξη με βάση το ποσοστό του εργατικού δυναμικού που απασχολείται στην έρευνα και την τεχνολογία. Η απασχόληση σε αυτούς τους τομείς ενδεχομένως να οφείλεται στην ύπαρξη αρκετών αξιόλογων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στην περιοχή.

Ως εκ τούτου, μπορεί εύλογα να συμπεράνει κανείς ότι λείπει ένα εθνικό πλάνο ένταξης σε κρίσιμους τομείς της παραγωγής, των μεταναστών που ενδεχομένως να κατέχουν κάποιο χρήσιμο ακαδημαϊκό υπόβαθρο. Εξάλλου οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού, για τις οποίες γίνεται έντονη συζήτηση στη χώρα τα τελευταία χρόνια, αφορούν συνήθως εργασίες που δεν απαιτούν κάποια συγκεκριμένη εξειδίκευση: Καλλιέργειες, οικοδομικός κλάδος, εστίαση, καταλύματα.

Στην έκθεση του ΙΟΒΕ σημειώνεται επίσης ότι το brain drain των μνημονιακών χρόνων δεν είναι μεν στα ίδια επίπεδα, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει, καθώς οι νέοι αναζητούν ευνοϊκότερες συνθήκες εργασίας, με αποτέλεσμα την μείωση της παραγωγικότητας, γεγονός που επηρεάζει εκ των πραγμάτων και την πληθυσμιακή εξέλιξη.

Τέλος, ο ΙΟΒΕ προειδοποιεί για τις αρνητικές συνέπειες του δημογραφικού ζητήματος, καθώς οι θάνατοι είναι μεγαλύτεροι των γεννήσεων. Επομένως, το μεταναστευτικό ισοζύγιο ενδέχεται να καλύψει έστω εν μέρει το φυσικό. Στην έκθεση υπάρχει αναφορά στο παράδειγμα της Κρήτης, η οποία είναι η μόνη περιφέρεια στην Ελλάδα που παρουσιάζει οριακά θετικό ρυθμό πληθυσμιακής ανάπτυξης, καθώς το θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο υπερκάλυψε το οριακά αρνητικό φυσικό.

Γιώργος Ραυτόπουλος

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr