Η μελέτη καταγράφει τις σημαντικές ανισότητες που επικρατούν στην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στα επιμέρους ιδρύματα (πανεπιστήμια-ΤΕΙ-λοιπές επαγγελματικές σχολές), του κέντρου ή της περιφέρειας, καθώς και στα πεδία σπουδών και τα συγκεκριμένα ιδρύματα, με βάση το κοινωνικό-μορφωτικό επίπεδο οικογενειακής προέλευσης, το φύλο, την εθνική καταγωγή («δεύτερη γενιά» μεταναστών) και το σχολείο αποφοίτησης (δημόσιο ή ιδιωτικό) των φοιτητών. Η μελέτη αποτυπώνει, επίσης, τις σημαντικές μεταβολές που σημειώθηκαν στη διάρκεια της κρίσης στην κοινωνική σύνθεση του φοιτητικού πληθυσμού και την ισότητα των ευκαιριών πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Ανισότητες στην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση 

Η μελέτη καταγράφει σημαντικές ανισότητες στην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μεταξύ φοιτητών με διαφορετικό επίπεδο κοινωνικό-μορφωτικής οικογενειακής προέλευσης. Ειδικότερα, περίπου το 40% των πρωτοετών φοιτητών είχαν το 2014 μητέρα απόφοιτη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, όταν στον ευρύτερο πληθυσμό μόλις 27% των γυναικών συγκρίσιμης ηλικίας (35-54 ετών) έχουν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η αντίστοιχη διαφορά στην πλευρά του πατέρα ανέρχεται σε 39% στους φοιτητές, έναντι 26% στο ευρύτερο πληθυσμό. Αντίστοιχα, αυξημένο στους φοιτητές είναι το ποσοστό γυναικών (53% έναντι 49,2% στο συνολικό πληθυσμό) και των αποφοίτων ιδιωτικών σχολείων (6,3% έναντι 3,8%) ενώ μειωμένο είναι το ποσοστό των μεταναστών (2,6% έναντι 9,5%).

Επιπλέον, η μελέτη δείχνει ότι στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης μεταβλήθηκε η σύνθεση του φοιτητικού πληθυσμού. Το ποσοστό φοιτητών με άνεργους γονείς αυξήθηκε από 1,2% το 2001 σε 9,4% το 2014 στην πλευρά της μητέρας και από 0,8% σε 5,8% στην πλευρά του πατέρα. Επιπρόσθετα, ανακόπηκε η προγενέστερη τάση μείωσης των φοιτητών με χαμηλό κοινωνικό-μορφωτικό επίπεδο οικογενειακής προέλευσης.

Σημαντικές διαφορές κοινωνικο-μορφωτικής προέλευσης

Εντός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η μελέτη καταγράφει σημαντική και διαχρονική διαφορά στην κοινωνικό-μορφωτική οικογενειακή προέλευση των φοιτητών μεταξύ πανεπιστημιακών και άλλων ιδρυμάτων. Περισσότεροι από τους μισούς φοιτητές των πανεπιστημίων (53,3%) προήλθαν (το 2014) από οικογένειες με υψηλό κοινωνικό-μορφωτικό επίπεδο, έναντι 30,2% στα ΤΕΙ και 31,6% στους φοιτητές των λοιπών ιδρυμάτων. Επιπλέον, στα πανεπιστήμια είναι υψηλότερο το ποσοστό των φοιτητών που προήλθε από οικογένειες πολύ υψηλού κοινωνικό-μορφωτικού επιπέδου (6,4%) έναντι μόλις 1,3% στα ΤΕΙ και 1,1% στα λοιπά ιδρύματα. Αντίστοιχα, στα ΤΕΙ και τα λοιπά ιδρύματα περισσότεροι φοιτητές προήλθαν (το 2014) από οικογένειες μεσαίου (56,1% και 55,9%) και χαμηλού (12,4% και 11,5%) κοινωνικό-μορφωτικού επιπέδου.

Στη διάρκεια της κρίσης μειώθηκε η διαφορά ως προς το ποσοστό φοιτητών με υψηλό κοινωνικό-μορφωτικό επίπεδο γονέων μεταξύ των πανεπιστημίων και των υπόλοιπων ιδρυμάτων, (από 23,9 π.μ. το 2011 σε 23,1 π.μ. το 2014), ενώ αύξηση της διαφοράς παρατηρείται στο πολύ υψηλό επίπεδο (από 3,9 π.μ. σε 5,1 π.μ.).

Ακόμα, η μελέτη διαπιστώνει σημαντικές ανισότητες με βάση την προέλευση των φοιτητών ως προς τα πεδία σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αυξημένα ποσοστά φοιτητών με πολύ υψηλό κοινωνικό-μορφωτικό επίπεδο γονέων παρατηρούνται στις πανεπιστημιακές σχολές ιατρικής (10,7% κατά μέσο όρο την περίοδο 2001-2014), μηχανικών (8,5%) και νομικής (7,7%). Απομονώνοντας τις συσχετίσεις με τα λοιπά κοινωνικά χαρακτηριστικά, προκύπτει ότι το πολύ υψηλό κοινωνικό-μορφωτικό επίπεδο έχει την ισχυρότερη θετική επίδραση στην πιθανότητα φοίτησης στις σχολές μηχανικών (27,2%), ιατρικής (20,2%) και νομικής (11,9%). Μικρότερη, αλλά θετική και στατιστικά σημαντική είναι η επίδραση και στις άλλες επιστήμες υγείας (2,3%), στις φυσικομαθηματικές επιστήμες (2,1%) και στα τμήματα καλών τεχνών (2,1%). Η μεγαλύτερη αρνητική συσχέτιση του κοινωνικό-μορφωτικού επιπέδου με την πιθανότητα φοίτησης παρατηρείται στις φιλοσοφικές σχολές (-6,8% για τα ανώτατα κοινωνικό-μορφωτικά στρώματα).

Στα ΤΕΙ, οι διαφορές στα κοινωνικά χαρακτηριστικά των φοιτητών ανάλογα με το πεδίο σπουδών είναι λιγότερο εμφανείς. Το ποσοστό φοιτητών με υψηλό και πολύ υψηλό κοινωνικό-μορφωτικό επίπεδο γονέων είναι υψηλότερο στις γραφικές – καλλιτεχνικές σπουδές (48,9% και 4,2% αντίστοιχα κατά μέσο όρο την περίοδο 2001-2014). Αυξημένα ποσοστά φοιτητών με τα συγκεκριμένα κοινωνικά χαρακτηριστικά παρατηρούνται και στα τμήματα εφαρμογών πληροφορικής και επικοινωνιών (31,5% με υψηλό και 1,3% με πολύ υψηλό κοινωνικό-μορφωτικό επίπεδο γονέων). Αντίθετα, στατιστικά σημαντικά μικρότερο ποσοστό φοιτητών με υψηλό και πολύ υψηλό κοινωνικό-μορφωτικό επίπεδο καταγράφεται στα τμήματα οικονομίας και διοίκησης, επαγγελμάτων υγείας – πρόνοιας και τεχνολογίας γεωπονίας – αγροτικής παραγωγής – τροφίμων, με σχετικά μικρές διαφορές μεταξύ αυτών των πεδίων.

Το φύλο ως παράγοντας ανισοτήτων

Η μελέτη καταγράφει, ακόμα, το φύλο ως σημαντικό παράγοντα ανισοτήτων στην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με τις διαφορές να μειώνονται στη διάρκεια της κρίσης και την επίδραση του να εξασθενεί. Ειδικότερα, από 54,1% του συνόλου, οι φοιτήτριες αυξήθηκαν σε 58,0% το 2008, αλλά μειώθηκαν σε 53,0% το 2014. Το ποσοστό των ανδρών ανήλθε σε 42,9% στα πανεπιστήμια το 2014 (από 40,0% το 2010 και 39,3% το 2001), έναντι 53,6% στα ΤΕΙ (από 54,6% το 2010 και 52,0% το 2001) και 80,4% στα λοιπά ιδρύματα (από 82,0% το 2010 και 85,8% το 2001). Ελέγχοντας για την επίδραση άλλων κοινωνικών χαρακτηριστικών, οι άνδρες έχουν αυξημένη πιθανότητα φοίτησης σε σχολές μηχανικών (12,7%), οικονομικών επιστημών – διοίκησης επιχειρήσεων (5,8%), πληροφορικής – επικοινωνίας (5,1%) και φυσικομαθηματικών επιστημών (4,1%).  

Η δεύτερη γενιά μεταναστών

Η μελέτη καταγράφει, ακόμα, ανισότητες στην πρόσβαση μεταναστών («δεύτερη γενιά») στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Συγκεκριμένα, οι μετανάστες έχουν κατά 21,3% υψηλότερη πιθανότητα να σπουδάζουν σε ΤΕΙ (έναντι των πανεπιστημίων και των λοιπών επαγγελματικών σχολών), ενώ μειωμένη είναι η πιθανότητα για τους μετανάστες να σπουδάζουν σε πανεπιστήμιο (-19,9%) ή σε επαγγελματική σχολή (-0,8%). Στη διάρκεια της κρίσης, η συμμετοχή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μειώθηκε από 3,6% το 2010 σε 2,6% το 2014, ύστερα από μια περίοδο συνεχούς αύξησής του, πριν από την κρίση.

Η κρίση επέδρασε, ακόμη, στη συμμετοχή των αποφοίτων του ιδιωτικού σχολείου στην τριτοβάθμια εκπαίδευση συνολικά. Η συμμετοχή μειώθηκε σε 6,3% το 2014, από 7,0% το 2010, ωστόσο σε σχέση με τους αποφοίτους γενικού λυκείου η διαφορά διευρύνθηκε σε 0,9 π.μ. (από 0,1 π.μ. το 2010). Επιπλέον, η κρίση οδήγησε στην ελαφρά μείωση της επίδρασης του ιδιωτικού σχολείου στην πιθανότητα φοίτησης στο πανεπιστήμιο (έναντι της φοίτησης σε ΤΕΙ) από 17,5% το 2010 σε 14,6% το 2014.

Τέλος, η κρίση επέδρασε στην επιλογή των φοιτητών να σπουδάσουν στον τόπο κατοικίας τους. Τα ποσοστά εντοπιότητας αυξήθηκαν από περίπου 30% πριν την κρίση σε 33,9% το 2011 και 35,2% το 2013, υποχωρώντας στη συνέχεια σε 31,2% το 2014.

Τα αναλυτικά συμπεράσματα του ΙΟΒΕ είναι διαθέσιμα στο συνοδευτικό υλικό. 

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr