Παράλληλα, ο Πρωθυπουργός, στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, τον Σεπτέμβριο, ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα δώδεκα σημαντικών μεταρρυθμίσεων που αφορούν στη δημόσια διοίκηση και σε σημαντικούς θεσμικούς τομείς.

Σύμφωνα με το εβδομαδιαίο οικονομικό δελτίο της Alpha Bank, οι μεταρρυθμίσεις αυτές αναμένεται να βελτιώσουν σημαντικά το επιχειρηματικό περιβάλλον, ελαττώνοντας το κόστος εισόδου νέων επιχειρήσεων στην αγορά, εξαλείφοντας περιττές και χρονοβόρες διαδικασίες και εκσυγχρονίζοντας τομείς της δημόσιας διοίκησης και της αγοράς που χαρακτηρίζονται από στρεβλώσεις. Οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις, σε συνδυασμό με τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης της οικονομίας, αναμένεται να θέσουν τα θεμέλια για την επάνοδο της αναπτυξιακής δυναμικής της ελληνικής οικονομίας, ενισχύοντας τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της. Το σχέδιο των μεταρρυθμίσεων περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τον εκσυγχρονισμό της αγοράς εργασίας, της δημόσιας διοίκησης και του Ανώτατου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ), την ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και της επαγγελματικής εκπαίδευσης, την εισαγωγή ενός κεφαλοποιητικού συστήματος στην επικουρική ασφάλιση, αλλά και την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης και την ψηφιοποίηση των δικαστικών διαδικασιών.

Ειδικά ως προς το τελευταίο, οι μεταρρυθμίσεις που προτείνονται -σύμφωνα με την ομιλία του Πρωθυπουργού στη ΔΕΘ- αφορούν στην ταχύτερη απονομή της δικαιοσύνης, με έμφαση στην ψηφιοποίηση και αυτοματοποίηση των διαδικασιών, στην εισαγωγή του θεσμού της πιλοτικής δίκης και των επίκουρων βοηθών-δικαστών, καθώς και στην υιοθέτηση ενός νέου λειτουργικού πλαισίου για την Εθνική Σχολή Δικαστών. Στο παρόν Δελτίο, επιχειρούμε (α) να εξετάσουμε την αποδοτικότητα του συστήματος επίλυσης διαφορών, λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν σε σχετική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (“The 2020 EU Justice Scoreboard”, Ιούλιος 2020) και αναλύοντας τη σημασία της στην οικονομική μεγέθυνση της χώρας και (β) να παραθέσουμε χρήσιμες προτάσεις πολιτικής προς αυτήν την κατεύθυνση.

Οι διαφορές μεταξύ των χωρών ως προς το ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης οφείλονται τόσο σε οικονομικούς, όσο και σε θεσμικούς παράγοντες. Μεταξύ των θεσμικών παραγόντων που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη σχετικά υψηλών ρυθμών μεγέθυνσης είναι η επιτάχυνση της διαδικασίας λήψης δικαστικών αποφάσεων και η αύξηση του ποσοστού επίλυσης εκκρεμών υποθέσεων. Ένα αποδοτικότερο σύστημα επίλυσης διαφορών που χαρακτηρίζεται από ταχείες διαδικασίες ωθεί τους οικονομικούς παράγοντες να εκπληρώσουν τα επενδυτικά σχέδιά τους, χωρίς σημαντικές καθυστερήσεις και με μειωμένο κόστος, προστατεύοντας τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και την εκτέλεση των συμβάσεων.

Στα Γραφήματα 1α και 1β, αποτυπώνεται ο κατά κεφαλήν ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ-27), σε σύγκριση με:

• την εκτιμώμενη μέση διάρκεια επίλυσης αστικών και εμπορικών υποθέσεων (σε πρώτο βαθμό) για το 2018, η οποία υπολογίζεται ως ο λόγος του αριθμού των εκκρεμών υποθέσεων στο τέλος κάθε έτους, προς τον αριθμό των υποθέσεων που επιλύθηκαν εντός του έτους, εκφρασμένη σε αριθμό ημερών (ο λόγος πολλαπλασιάζεται με το 365) και
• το ποσοστό επίλυσης των εκκρεμών δικαστικών υποθέσεων (αστικών και εμπορικών) - το οποίο ορίζεται ως ο λόγος του αριθμού των υποθέσεων που έχουν επιλυθεί σε ένα έτος, προς τον αριθμό των νέων υποθέσεων τους έτους. Σημειώνεται ότι, ένα ποσοστό επίλυσης μικρότερο του 100% συνεπάγεται ότι τα δικαστήρια επιλύουν λιγότερες υποθέσεις από αυτές που δέχονται, με αποτέλεσμα την αύξηση των συσσωρευμένων εκκρεμών υποθέσεων για τα επόμενα έτη.

Ένα αποτελεσματικό, ευέλικτο και αυτοματοποιημένο δικαστικό σύστημα αποτελεί κεφαλαιώδη πυλώνα για την επίτευξη υψηλών και βιώσιμων ρυθμών μεγέθυνσης μέσω των ακόλουθων αξόνων:

• της προσέλκυσης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) που βρίσκονται σε πολύ χαμηλό επίπεδο στην Ελλάδα και μέσω των οποίων δύναται να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας,

• της διευκόλυνσης εισαγωγής νέων καινοτόμων επιχειρηματικών ιδεών και τεχνολογικών ευρεσιτεχνιών, και της δραστηριοποίησης σε τομείς Έρευνας και Ανάπτυξης, καθώς ένα αποτελεσματικό σύστημα απόδοσης δικαιοσύνης διασφαλίζει την κατοχύρωση των σχετικών δικαιωμάτων.

Οι μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση και ειδικότερα στο δικαστικό σύστημα αποτελούν αδήριτη ανάγκη, προκειμένου να βελτιωθεί το επενδυτικό κλίμα στη χώρα, προσελκύοντας ΑΞΕ και ενισχύοντας την παραγωγικότητα και την αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας. Η επιτάχυνση των διαδικασιών για τη λήψη των δικαστικών αποφάσεων, καθώς και η μείωση του αριθμού των  συσσωρευμένων εκκρεμών υποθέσεων, αποτελούν σημαντικό δείκτη αποδοτικότητας του δικαστικού συστήματος. Στο Γράφημα 3, αποτυπώνονται η εκτιμώμενη μέση διάρκεια (σε αριθμό ημερών), για την επίλυση μιας αστικής ή/και εμπορικής υπόθεσης, σε πρώτο βαθμό και το ποσοστό επίλυσης υποθέσεων στην Ελλάδα, την περίοδο 2010-2018. Η εκτιμώμενη μέση διάρκεια επίλυσης δικαστικών υποθέσεων έχει αυξηθεί τα τελευταία έτη, φθάνοντας τις 559 ημέρες το 2018, ενώ το ποσοστό επίλυσης εκκρεμών υποθέσεων μειώθηκε αντίστοιχα, φθάνοντας στο 86,3% το 2018.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, σχετικά με τις διοικητικές υποθέσεις, οι οποίες αφορούν δικαστικές διαφορές ιδιωτών με το Δημόσιο, έχει σημειωθεί σχετική βελτίωση στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, τόσο σε όρους μέσης εκτιμώμενης διάρκειας της επίλυσης δικαστικών υποθέσεων (601 μέρες το 2018, από 1520 μέρες το 2012), όσο και στο ποσοστό επίλυσης των εν λόγω υποθέσεων (από 143,2% το 2012, σε 163,5% το 2018) σε σχέση με το 2012.

Το  δικαστικό σύστημα, εκτός από έγκαιρες αποφάσεις, είναι απαραίτητο να επιδεικνύει και στοιχεία αποτελεσματικότητας. Ενδεικτικά, στα Γραφήματα 4α και 4β, παρουσιάζονται δύο δείκτες αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος, η επάρκεια του ανθρώπινου δυναμικού και οι δημόσιες δαπάνες για το δικαστικό σύστημα, σε σύγκριση με επιλεγμένες χώρες.

Οι επαρκείς ανθρώπινοι πόροι είναι σημαντικοί για την ποιότητα του δικαστικού συστήματος και, όπως παρατηρείται  στο Γράφημα 4α, στην Ελλάδα, υπάρχει σχετικά υψηλός αριθμός  δικηγόρων ανά 100 χιλιάδες κατοίκους, ενώ και ο αριθμός των δικαστών παραμένει σε υψηλά επίπεδα, συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες. Επιπλέον, η διαθεσιμότητα των υλικών πόρων αντανακλάται έμμεσα στις δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης για τη λειτουργία των δικαστηρίων, οι οποίες, ωστόσο, στην Ελλάδα, αν και παρουσιάζουν ανοδική τάση, βρίσκονται σε σχετικά χαμηλό επίπεδο, σε σχέση με άλλες χώρες (Γράφημα 4β).

Προτάσεις Πολιτικής για την Ταχύτερη Επίλυση Διαφορών

Ένα αποδοτικότερο δικαστικό σύστημα μπορεί να λειτουργήσει σαν πολλαπλασιαστής επενδύσεων, ειδικά σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αυξημένη αβεβαιότητα, λόγω της πανδημικής κρίσης, συμβάλλοντας στην ταχύτερη ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας,  τα επόμενα έτη.

Πιο αναλυτικά, οι μεταρρυθμίσεις στο δικαστικό σύστημα είναι κρίσιμο να κινηθούν προς τις εξής κατευθύνσεις:

• Μείωση των καθυστερήσεων στη λήψη αποφάσεων και της συσσώρευσης των εκκρεμών υποθέσεων, μέσω της ψηφιοποίησης των διαδικασιών και της πρόσβασης των λειτουργών σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες για την επικοινωνία με το δικαστήριο, την ηλεκτρονική υπογραφή εγγράφων, ή για την υποβολή εγγράφων και αιτημάτων. Προς την κατεύθυνση αυτή, έχει ήδη σημειωθεί πρόοδος σε συνεργασία με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με στόχο την υποχρεωτική ηλεκτρονική κατάθεση όλων των εγγράφων που απαιτούνται για τις διοικητικές υποθέσεις έως την 1^η Ιανουαρίου 2021. Ωστόσο, προϋπόθεση για να καταστεί υποχρεωτική η ηλεκτρονική κατάθεση εγγράφων αποτελεί η απόκτηση και χρήση επικυρωμένων ψηφιακών υπογραφών από δικαστές, προσωπικό διοικητικών δικαστηρίων και δικηγόρους. Επιπρόσθετα, η υιοθέτηση της ηλεκτρονικής επίδοσης δικογράφων από τους δικαστικούς επιμελητές αναμένεται να επιφέρει σημαντική μείωση του κόστους εκτέλεσης των δικαστικών αποφάσεων.

• Κατάρτιση και συνεχή εκπαίδευση του προσωπικού των δικαστηρίων, ειδικότερα σε τομείς που σχετίζονται με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο και το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η περαιτέρω εξειδίκευση των λειτουργών του δικαστικού συστήματος αναμένεται να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος, επιταχύνοντας την απονομή της δικαιοσύνης και μειώνοντας τον αριθμό των εκκρεμών υποθέσεων.

• Δημιουργία «ειδικών» τμημάτων στα δικαστήρια αστικών και διοικητικών υποθέσεων που θα εξετάζουν συγκεκριμένες κατηγορίες υποθέσεων με σημαντικό οικονομικό αποτύπωμα, η σύνθεση των οποίων θα αποτελείται από δικαστές με εξειδικευμένη και σχετική στην εξεταζόμενη υπόθεση επαγγελματική εμπειρία ή ακαδημαϊκό υπόβαθρο.

• Ενεργοποίηση και ενθάρρυνση της προσφυγής σε εναλλακτικούς μηχανισμούς επίλυσης διαφορών. Επέκταση της εξωδικαστικής διαμεσολάβησης, προκειμένου να μειωθεί ο όγκος των υποθέσεων για τις οποίες απαιτείται προσφυγή σε δικαστήριο και να επιταχυνθεί η επίλυσή τους. Σημειώνεται ότι, από τον Νοέμβριο 2019, έχει νομοθετηθεί ένα νέο πλαίσιο διαμεσολάβησης, το οποίο καθιστά υποχρεωτικό, για έναν μεγάλο αριθμό υποθέσεων, έναν αρχικό κύκλο ενημερωτικών συνομιλιών (υποχρεωτική αρχική συνεδρία), πριν την εκδίκαση των υποθέσεων, με σκοπό την προώθηση εξωδικαστικών συμβιβασμών.

• Η δημοσίευση των δικαστικών αποφάσεων των εμπορικών υποθέσεων αναμένεται να ενισχύσει τη διαφάνεια και την αποδοτικότητα του δικαστικού συστήματος, μέσω ενός συστήματος «ανωνυμοποίησης» και ηλεκτρονικής καταγραφής των αποφάσεων. Τα οφέλη από τη μεταρρύθμιση αυτή αναμένεται να είναι, μεταξύ άλλων, η ευκολότερη πρόσβαση στην πληροφορία για τους λειτουργούς του δικαστικού συστήματος και η βελτίωση του επιπέδου κατάρτισής τους, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για την επίτευξη ενός αποτελεσματικού συστήματος απονομής της δικαιοσύνης.

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr