«Πρέπει να ελπίζουμε και να ενεργούμε για το καλύτερο, αλλά να είμαστε προετοιμασμένοι και για το χειρότερο» ανέφερε την Πέμπτη ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας καταγράφοντας το κλίμα στο οποίο μέσα  στο οικονομικό επιτελείο προσπαθεί να διαχειριστεί το  δεύτερο lockdown, που παρά τις ανακοινώσεις έχει άγνωστο όριο λήξης.

Με δεδομένο ότι κάθε μήνας οριζόντιας «καραντίνας» κοστίζει 2-3 μονάδες στο ΑΕΠ είναι προφανές ότι  πλέον οι προβλέψεις για μια ανάκαμψη στο τρίτο και το τέταρτο φετινό τρίμηνο φαντάζουν άκυρες. Πλέον το σενάριο για διπλάσιο ποσοστό συρρίκνωσης του ΑΕΠ είναι πιθανόν. Σύμφωνα με πρόχειρες εκτιμήσεις  ύφεση φέτος θα είναι πολύ μεγαλύτερη από 10% έναντι 8,2% που προέβλεπε το προσχέδιο του προϋπολογισμού. Πλέον ο ορίζοντας για ΑΕΠ σε πραγματικά νούμερα στα  165 δισ. ευρώ και  το πρωτογενές έλλειμμα να  σπάει το φράγμα του 7% του ΑΕΠ από 6,23% του ΑΕΠ που ήταν η αρχική πρόβλεψη είναι ορατός. Βέβαια προς ώρας οι όποιες εκτιμήσεις είναι επισφαλείς καθώς αν το lockdown διαρκέσει και τον Δεκέμβριο η ύφεση θα βαθύνει περαιτέρω και μπορεί θα κινηθεί προς το 12%.

Έτσι όμως ο «βατήρας» για την εκκίνηση του 2021 μπαίνει ακόμη πιο χαμηλά. Να σημειωθεί ότι οι προβλέψεις του ΙΟΒΕ έκανα λόγο  ακόμη και για ύφεση 2,5% - 4% τον επόμενο χρόνο. «Το εναλλακτικό σενάριο πρόβλεψης», όπως εξηγούσε το ΙΟΒΕ, «περιλαμβάνει την έντονη επιδείνωση της υγειονομικής κρίσης σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και στην Ελλάδα, στη διάρκεια του χειμώνα, που επηρεάζει τις προβλέψεις για το 2021. Αυτή η εξέλιξη θα οδηγήσει στη λήψη εκτεταμένων μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας, με ισχυρές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα. Σε μια τέτοια περίπτωση αναμένεται η υλοποίηση πρόσθετων δράσεων στήριξης, σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Πάρα ταύτα, θα υπάρξουν ισχυρές επιπτώσεις στην εγχώρια ζήτηση, στις εξαγωγές ελληνικών προϊόντων και στις ξένες άμεσες επενδύσεις, ενώ θα επηρεαστούν αρνητικά και οι διεθνείς ταξιδιωτικές μετακινήσεις στην Ελλάδα».

Παράπλευρη... απώλεια το χρέος

Με δεδομένο πάντως την πορεία του ΑΕΠ αλλά και τις μεγάλες ανάγκες δανεισμού καθώς οι εισροές από την ΕΕ καθυστερούν είναι προφανές ότι άλλη μια παράπλευρη απώλεια είναι και το χρέος. Ήδη προβλέπεται να διαμορφωθεί  στο 207% του ΑΕΠ φέτος. Σημειώνεται ότι στα 333,74 δισ. σκαρφάλωσε το δημόσιο χρέος της Ελλάδας στο τέλος του β'  τριμήνου από 329,55 δισ. ευρώ το προηγούμενο τρίμηνο, όπως ανακοίνωσε η ΕΛΣΤΑΤ.

Το ελληνικό χρέος παραμένει το υψηλότερο στην Ευρωζώνη, φτάνοντας το 187,4% του ΑΕΠ. Ακολουθούν Ιταλία με 149,4%, Πορτογαλία με 126,1%, Βέλγιο με 115,3%, Γαλλία με 114,1%, Κύπρος με 113,2% και Ισπανία με 110,1%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat.

Στον αντίποδα, το χαμηλότερο χρέος στην Ε.Ε. εμφανίζουν Εσθονία (18,5%), Βουλγαρία (21,3%) και Λουξεμβούργο (23,8%).

Συνολικά, στην Ευρωζώνη το χρέος φτάνει το 95,1% του ΑΕΠ, ενώ στην Ε.Ε. το 87,8% του ΑΕΠ σε σύγκριση με 86,3% και 79,4% αντίστοιχα το προηγούμενο τρίμηνο.

Οι κίνδυνοι για την Ελλάδα

Με δεδομένη και τη διόγκωση των ελλειμμάτων η Ελλάδα κινδυνεύει και πάλι να μπει σε μια περιδίνηση. Σημειώνεται ότι η Eurostat έχει σημειώσει για την Ελλάδα ότι αν και τα πλεονάσματα είναι τα 5α υψηλότερα στην ΕΕ, η Ελλάδα έχει και το πιο υψηλό χρέος κάτι που αναδεικνύει τον παράγοντα αγωνίας.

Ήδη προ πανδημίας, το 2018, μελέτη του Κέντρου Ερευνών Οικονομικών Πολιτικής (CEPR) αναφέρει ότι χρειάζονται δραστικά μέτρα για το χρέος της Ελλάδας.

Η διαπίστωση αυτή των οκτώ επιστημόνων ( Μπάρι Αϊχενγκριν (University of California, Berkeley), Μιγκουέλ Ποϊάρες Μαντούρο (European University Institute), Ούγκο Πανίτσα (The Graduate Institute, Geneva), Ρίτσαρντ Πόρτες (London Business School), Μπεατρίς Βέντερ ντι Μάουρο (INSEAD, Singapore), Τσαρλς Βίπλοζ (The Graduate Institue, Geneva) και Τζέρομιν Τσέτελμαγιερ (Peterson Institute for International Economics) που συνέταξαν τη μελέτη, μεταξύ των οποίων ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου Αιμίλιος Αυγουλέας, προκαλεί προβληματισμό για την τύχη της μελλοντικής χρηματοδότησης των αναγκών της χώρας από τις αγορές. Η μελέτη αναπτύσσει τρία εναλλακτικά σενάρια που θα βοηθούσαν στην αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους, αλλά μόνο το ένα από αυτά –που προϋποθέτει μείωση της ονομαστικής του αξίας, δηλαδή «κούρεμα»– την εξασφαλίζει από μόνο του.

Να σημειωθεί ότι στο φόντο των γενικότερων εξελίξεων το θέμα του χρεών έχει μπει στην ατζέντα εκ των πραγμάτων καθώς η ΕΚΤ «τυπώνει» χρήμα αγοράζοντας κρατικά ομόλογα, για να μπορούν  οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης να δανείζονται.

Σύμφωνα με  υπολογισμούς της Citigroup που δημοσίευσαν οι Financial Times η EKT έχει προγραμματίσει να αγοράσει μέσα στο 2021 περισσότερα ομόλογα από εκείνα που θα εκδώσουν οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης λόγω της πανδημίας.

Επίσης η Citi υπολογίζει ότι το 2021 οι χώρες της ευρωζώνης θα εκδώσουν ομόλογα αξίας περίπου 1,2 τρισ. ευρώ, ενώ η ΕΚΤ υλοποιεί ήδη αγορές ομολόγων που θα φτάσουν συνολικά το 1,35 τρισ. ευρώ και αναμένεται ότι το Δεκέμβριο θα επεκτείνει το πρόγραμμα με άλλα 500 δισ. ευρώ.

Με αυτά τα δεδομένα, όμως, το δημόσιο χρέος των χωρών της ευρωζώνης είναι πιθανόν σε μέσο όρο να φτάσει στο 103% του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη (και στο 131% του ΑΕΠ στις ΗΠΑ).

Μπορεί σήμερα με μηδενικά επιτόκια να μην είναι θέμα όμως με αλλαγή κύκλου με αύξηση επιτοκίων είναι προφανές ότι όλα είναι εύθραυστα.

Γιώργος Αλεξάκης