Οι διεθνείς αναλυτές παραμένουν σκεπτικοί σχετικά με την πιθανότητα να ζητήσει η χώρα μας αναδιάρθρωση του χρέους. Σύμφωνα με έρευνα του Reuters, οι αναλυτές δίνουν πιθανότητες 43% η Ελλάδα να επικαλεστεί αδυναμία πληρωμών και εξυπηρέτησης των οικονομικών της υποχρεώσεων.

Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που δόθηκαν στη δημοσιότητα αναδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος, αφού η ελληνική οικονομία το δεύτερο τρίμηνο του έτους συρρικνώθηκε κατά 3,5% με οδηγούς τη βουτιά της κατανάλωσης και των επενδύσεων με άμεσο αντίκτυπο στην ανεργία που χτύπησε κόκκινο τον Μάιο σκαρφαλώνοντας στο 12% από 8,5% έναν χρόνο νωρίτερα. Με τις αγορές να επικεντρώνονται στο αν θα είναι επιτυχημένο το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας καθώς και στη συνέχιση της χρηματοδότησης από την ΕΕ και το ΔΝΤ, τα στοιχεία αυτά έχουν σαφώς αρνητικό αντίκτυπο.

Τα μεγάλα «αγκάθια» για την κυβέρνηση

Τα σημάδια είναι ανησυχητικά, καθώς η επίσημη πρόβλεψη για την ύφεση κατά τη διάρκεια του έτους παραμένει στο 4%. Το μεγάλο στοίχημα για την Ελλάδα είναι να εξοικονομήσει έως το 2014, από τους νέους φόρους που έχει ανακοινώσει και τις περικοπές δαπανών, επιπλέον 30 δισ. ευρώ προκειμένου το δημοσιονομικό έλλειμμα να περιοριστεί στο 2,6% του ΑΕΠ.

Οι εξελίξεις θα κριθούν σε τρεις βασικούς τομείς. Στην τόνωση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας (πληθωρισμός), στη φοροδιαφυγή και τα έσοδα, και στη δυναμική του χρέους.

1. Υφεση

Μπορεί το οικονομικό επιτελείο να εξακολουθεί να εκτιμά ότι η ύφεση μπορεί να είναι και μικρότερη από το 4%, στην αγορά επικρατούν οι φόβοι ότι η ύφεση θα είναι μεγαλύτερη, την ώρα που ο πληθωρισμός τρέχει με ποσοστό 5,5% και τα λουκέτα πληθαίνουν. Την ίδια ώρα, το δημόσιο, σε μία προσπάθεια να μειώσει τις δαπάνες, έχει παγώσει τις πληρωμές και τις δημόσιες επενδύσεις. Ακόμη, παραδοσιακοί ισχυροί κλάδοι όπως ο τουρισμός και η οικοδομή, έχουν δεχτεί ισχυρό πλήγμα από την κρίση, τα δημόσια έσοδα εμφανίζουν σημαντική υστέρηση, ενώ οι τζίροι των επιχειρήσεων συρρικνώνονται, απειλώντας την αγορά με μαζικά λουκέτα και απολύσεις. Σε ό,τι αφορά τις τιμές αναμένονται παρεμβάσεις στην αγορά καυσίμων, στις συναλλαγές σούπερ μάρκετ και βιομηχανιών, ρυθμίσεις για τις προσφορές στα σούπερ μάρκετ, καθώς και ο νέος τρόπος τιμολόγησης φαρμάκων.

2. Έσοδα

Στο μέτωπο των εσόδων, στο επτάμηνο Ιανουάριος- Ιούλιος 2010 τα έσοδα που εισπράχθηκαν ανήλθαν σε 28,6 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας μάλιστα υστέρηση ύψους 2,6 δισ. ευρώ από τον στόχο του προϋπολογισμού. Μέχρι το τέλος του έτους η κυβέρνηση πρέπει να συγκεντρώσει έσοδα ύψους 26,4 δισ. ευρώ. Δύσκολος στόχος, ο οποίος θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τα αποτελέσματα περιστολής της φοροδιαφυγής.

3. Χρέος

Είναι προφανές ότι η δυναμική του χρέους δεν μπορεί να αντιστραφεί με οριακές παρεμβάσεις στις δαπάνες και με αύξηση της φορολογίας σε περίοδο ύφεσης. Πέρα από το πάγωμα των προσλήψεων η κυβέρνηση προσπαθεί να καταργήσει άχρηστους οργανισμούς του Δημοσίου και να μειώσει σταδιακά το υπεράριθμο προσωπικό στις δημόσιες επιχειρήσεις. Το δημοσιονομικό συμμάζεμα που προβλέπεται στο Μνημόνιο, ακόμη και με τις πιο αισιόδοξες παραδοχές για την ανάκαμψη της οικονομίας, δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα της υπερσυσσώρευσης του δημόσιου χρέους. Η λεγόμενη δυναμική του δημόσιου χρέους, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της JP Morgan, θα παραμείνει απειλητική και το 2012. Με άλλα λόγια, οι αιτίες που οδήγησαν τα ελληνικά επιτόκια δανεισμού στα επίπεδα του 10%, στα οποία παραμένουν αλώβητα μέχρι σήμερα, δεν αίρονται ακόμη και αν κατορθώσει η κυβέρνηση να τιθασεύσει το δημοσιονομικό έλλειμμα. Στην καλύτερη περίπτωση τη χρονιά αυτή το δημόσιο χρέος θα έχει φτάσει το 142% του ΑΕΠ. Κατά συνέπεια η «επιστροφή της χώρας στις αγορές», η οποία προβλέπεται και στο Μνημόνιο, κάθε άλλο παρά διασφαλισμένη μπορεί να θεωρηθεί.

Τα «δεκανίκια» του ΥΠΟΙΚ

1. Αναπτυξιακός

Ο αναπτυξιακός νόμος αναμένεται σαν «μάννα εξ ουρανού» καθώς εκτιμάται ότι θα ενισχύσει την οικονομία με κεφάλαια που μπορεί να αγγίξουν τα 5,7 δισ. ευρώ την περίοδο 2011-2013. Την ίδια βαρύτητα έχουν αποκτήσει και τα κοινοτικά κονδύλια του ΕΣΠΑ, με το στόχο της απορρόφησης να φτάνει το 12% τον Σεπτέμβριο και το 15% μέχρι το τέλους του έτους, από 8,5% που είναι σήμερα.

2. Ξένα Κεφάλαια

Δεύτερο στήριγμα για την ελληνική οικονομία θα πρέπει να είναι η τροφοδότηση της αγοράς με ξένα κεφάλαια και η προσέλκυση στρατηγικών επενδυτών. Ωστόσο δεδομένης της χαμένης ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και του ρευστού θεσμικού πλαισίου, η κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει σε σημαντικές διαρθρωτικές πολιτικές, και να εντείνει τις νομοθετικές της πρωτοβουλίες ώστε να αποκομίσει τα οφέλη που μπορεί για την ενίσχυση της παραγωγικής διαδικασίας.

3. Εξαγωγές

Σ’ αυτό το επίπεδο η κυβέρνηση προσπαθεί να εκμεταλλευτεί και τις εξαγωγές, την ώρα που το ευρώ μάλιστα έχει υποχωρήσει καθιστώντας τα ευρωπαϊκά προϊόντα ελκυστικότερα. Ο ρόλος των εξαγωγών είναι κρίσιμος, καθώς κάθε αύξησή τους προστίθεται στην ανάπτυξη ενώ παράλληλα μειώνει το δημόσιο έλλειμμα. Ήδη το επιτελείο του Υπουργείου Οικονομίας έχει υιοθετήσει τις προτάσεις του Συνδέσμου Εξαγωγέων για πριμοδότηση της εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας και της δικτύωσης των εξωστρεφών επιχειρήσεων μέσα από το νέο αναπτυξιακό νόμο.

4. Δαπάνες

Η μείωση των δαπανών φαίνεται να είναι και ο «άσσος στο μανίκι» για την κυβέρνηση, καθώς στο επτάμηνο Ιανουάριος- Ιούλιος 2010 η μείωση των δαπανών του προϋπολογισμού ήταν κατά 10% (ποσοστό που υπερβαίνει στον ετήσιο στόχο του 5,5%), το αποτέλεσμα αυτό έχει επιτευχθεί κυρίως λόγω των μεγάλων περικοπών στους μισθούς στο Δημόσιο και στις συντάξεις, αλλά και των καθυστερήσεων στις πληρωμές του Δημοσίου. Ουσιαστικές ωστόσο μεταρρυθμίσεις στο σπάταλο κράτος δεν έχουν γίνει. Το υπουργείο Οικονομικών καλείται για περιορίσει τις δαπάνες του προϋπολογισμού για το διάστημα Αύγουστος- Σεπτέμβριος 2010 σε 30 δισ. ευρώ, όταν στο επτάμηνο το ύψος των δαπανών ανήλθε στα 37,8 δισ. ευρώ, ενώ τα ελλείμματα σε ΔΕΚΟ, ΟΤΑ, νοσοκομεία εξακολουθούν να είναι ανεξέλεγκτα.

Την ίδια ώρα, οι ενέργειες για μείωση των δαπανών φαίνεται να μπαίνουν σε μία σειρά, καθώς το Σεπτέμβριο αναμένεται το νομοσχέδιο για τον ΟΣΕ, για να ακολουθήσει αυτό για τις αστικές συγκοινωνίες. Το εν λόγω νομοσχέδιο θα δώσει ένα πρώτο δείγμα γραφής για τα μέτρα που ετοιμάζονται για τις ΔΕΚΟ, τους ΟΤΑ και τα νοσοκομεία, φορείς στους οποίους αναμένεται να τοποθετηθούν ιδιώτες ελεγκτές από τον Σεπτέμβριο.

Αν υπάρξουν θετικά αποτελέσματα η ελληνική οικονομία θα έχει κάνει ένα αποφασιστικό βήμα, ώστε να αποκτήσει και πάλι πρόσβαση στον δανεισμό από τις διεθνείς αγορές, σταδιακά, κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2011.

Αλεξάνδρα Τόμπρα