Η Ουκρανία παράγει πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άνθρακα, πυρηνική ενέργεια και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ωστόσο, η ενεργειακή ζήτηση της χώρας υπερβαίνει τακτικά την εγχώρια προσφορά ενέργειας. Οι εισαγωγές λέγεται ότι καλύπτουν ένα ενεργειακό κενό περίπου 35%. Το φυσικό αέριο αντιπροσωπεύει σχεδόν το ένα τρίτο της πρωτογενούς κατανάλωσης ενέργειας της Ουκρανίας, ακολουθούμενο από τον άνθρακα (30%) και την πυρηνική ενέργεια (21%). Μαζί, το πετρέλαιο και άλλα υγρά και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιπροσωπεύουν το υπόλοιπο 18% της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας.

Η Ουκρανία είναι στρατηγικής σημασίας, καθώς αποτελεί πρωταρχικό σημείο διέλευσης για τις εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου προς χώρες τόσο της Ανατολικής όσο και της Δυτικής Ευρώπης. Επιπλέον, οι πόροι υδρογονανθράκων της χώρας συγκεντρώνονται στην περιοχή Dnieper-Donetsk στα ανατολικά, στην περιοχή των Καρπαθίων στα δυτικά και στη Μαύρη Θάλασσα/Θάλασσα της Αζοφικής περιοχής στα νότια. Η περιοχή Dnieper-Donetsk παράγει το 90% της παραγωγής φυσικού αερίου της Ουκρανίας. Το υπόλοιπο 10% παράγεται στις περιοχές των Καρπαθίων και της Μαύρης Θάλασσας/Θάλασσας του Αζόφ.

Από την κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, το ουκρανικό υπουργείο Ενέργειας έχει επισημάνει ότι η χώρα έχασε το 80% των εγκαταστάσεων/περιουσιακών στοιχείων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα και ένα σημαντικό μέρος της λιμενικής υποδομής της.

Η ουκρανική οικονομία είναι μια από τις πιο σημαντικές οικονομίες κατανάλωσης ενέργειας στην Ευρώπη. Ο βιομηχανικός τομέας της χώρας έχει σημειώσει κέρδη στην ενεργειακή απόδοση, αλλά η συνολική οικονομική ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί. Αυτό οφείλεται στην έλλειψη επενδύσεων στον εκσυγχρονισμό των ενεργειακών υποδομών, στον ασταθή ενεργειακό εφοδιασμό και στην αναποτελεσματική κατανάλωση ενέργειας. Επιπλέον, πριν από την πανδημία Covid-19, η οικονομία της Ουκρανίας αντιμετώπιζε σημαντικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της συντριβής του εθνικού χρέους. Η πανδημία αύξησε το μέγεθος αυτών των προβλημάτων, με τη ζήτηση ενέργειας και την παραγωγή να μειώνονται, μειώνοντας έτσι την ικανότητα της Ουκρανίας να αποπληρώσει το χρέος.

Σύμφωνα με στοιχεία που παρασχέθηκαν απευθείας στην World Oil από Ουκρανούς αξιωματούχους, τα αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου της χώρας στο τέλος του 2021 ήταν 843 εκ βαρέλια/ημερησίως. Υπήρχαν 79 γεωτρήσεις που πραγματοποιήθηκαν το 2021 στην Ουκρανία, σχεδόν όλες για φυσικό αέριο. Φέτος, πριν από τη ρωσική εισβολή, η χώρα αναμενόταν να ανοίξει 90 πηγάδια, σημειώνοντας αύξηση 13,9%. 

Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, το γεγονός ότι η Ουκρανία βασίζεται στις εισαγωγές για να καλύψει τη ζήτηση πετρελαίου. Για παράδειγμα, κατά το 2020, οι εισαγωγές κάλυψαν περίπου το 70% της κατανάλωσης της Ουκρανίας. Οι περισσότερες από αυτές τις εισαγωγές προέρχονταν από τη Λευκορωσία, τη Ρωσία και τη Γερμανία, αν και οι προμήθειες επεκτείνονταν στο Αζερμπαϊτζάν και το Καζακστάν.

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η Ουκρανία είναι σημείο διέλευσης για τις εξαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου, οι οποίες κατευθύνονται προς την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τσεχική Δημοκρατία. Αυτό γίνεται κυρίως μέσω του νότιου κλάδου του δικτύου αγωγών Druzhba, κατά μέσο όρο 400.000 βαρέλια/ημερησίως.  Στα τέλη του 2019, ο ουκρανικός φορέας εκμετάλλευσης αγωγών, Ukrtransnafta, επέκτεινε τη σύμβασή του με τη ρωσική Transneft για τη μεταφορά αργού πετρελαίου έως το 2030. Συνεπώς, το 2020, περίπου 244.000 βαρέλια ημερησίως ρωσικού αργού ταξίδεψαν μέσω της Ουκρανίας.

Όσον αφορά το φυσικό αέριο, η εγχώρια παραγωγή φυσικού αερίου υποτίθεται ότι κάλυπτε πάνω από το 70% της συνολικής κατανάλωσης, με το υπόλοιπο 30% να παρέχεται από εισαγωγές.

Ιστορικά, η Ουκρανία λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Ωστόσο, μετά την κατάληψη της χερσονήσου της Κριμαίας από τη Ρωσία, η Ουκρανία διέκοψε τις άμεσες εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία και τις αντικατέστησε με αέριο από ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, μεγάλο μέρος αυτού του αερίου που εισάγεται από την Ευρώπη προέρχεται από τη Ρωσία. Ταξιδεύει στην Ουκρανία μέσω αντίστροφων ροών από χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Το δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου της Ουκρανίας διαθέτει 72 σταθμούς συμπίεσης και περιλαμβάνει σχεδόν 28.000 μίλια αγωγών και 13 υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Μετά τη Ρωσία, η Ουκρανία κατέχει τη δεύτερη μεγαλύτερη χωρητικότητα αποθήκευσης στην Ευρώπη και την Ευρασία.

Με τη μεγαλύτερη υποδομή διαμετακόμισης φυσικού αερίου στον κόσμο και που βρίσκεται δίπλα στη Ρωσία, η Ουκρανία υπήρξε εξέχουσα χώρα διέλευσης για τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Οι ευρωπαϊκές αγορές λαμβάνουν 2,9 τρις. Κυβικά πόδια έως 3,3 ρωσικού φυσικού αερίου ετησίως μέσω της Ουκρανίας. Τουλάχιστον 17 χώρες λαμβάνουν ρωσικό αέριο, εν μέρει ή αποκλειστικά, μέσω Ουκρανίας. Στο παρελθόν, οι διαφωνίες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας σχετικά με τις προμήθειες φυσικού αερίου, τις τιμές και τα χρέη είχαν ως αποτέλεσμα διακοπές στις εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας.

Δύο μεγάλα συστήματα αγωγών μεταφέρουν ρωσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας στη Δυτική Ευρώπη. Ο αγωγός Bratstvo—που προέρχεται από το κοίτασμα φυσικού αερίου Urengoy— διέρχεται από την Ουκρανία στη Σλοβακία και χωρίζεται σε δύο κατευθύνσεις, τροφοδοτώντας χώρες της βόρειας και της νότιας Ευρώπης. Ο αγωγός Soyuz—που προέρχεται από το κοίτασμα φυσικού αερίου του Όρενμπουργκ— συνδέει τους αγωγούς της Ρωσίας με τα δίκτυα φυσικού αερίου στην κεντρική Ασία και προμηθεύει επιπλέον φυσικό αέριο σε χώρες όπως η Σλοβακία, η Ουγγαρία και η Ρουμανία. Ένας τρίτος μεγάλος αγωγός μέσω της Ουκρανίας παραδίδει ρωσικό αέριο στις χώρες των Βαλκανίων και την Τουρκία.

Οι πρόσφατα ολοκληρωμένοι αγωγοί TurkStream και σχεδόν ολοκληρωμένοι αγωγοί Nord Stream 2 αναμένεται να αντικαταστήσουν τα συστήματα αγωγών που περνούσαν προηγουμένως από την Ουκρανία. Η μείωση των ροών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας θα έτεινε να μειώσει τον ρόλο της Ουκρανίας ως χώρας διέλευσης για το φυσικό αέριο που ρέει από τη Ρωσία στην Ευρώπη. Ωστόσο, πρέπει τώρα να δούμε πώς η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αλλάζει αυτή την εικόνα.

Εν τω μεταξύ, η Naftogaz ενημερώνει καθημερινά την κατάσταση των εργασιών της, εν μέσω εχθρικών συνθηκών. Από τη Δευτέρα, 28 Φεβρουαρίου, οι περισσότερες από τις δραστηριότητες της εταιρείας συνεχίζονταν κανονικά ή ημι-κανονικά.

Μαρία Μπερτζελέτου 

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr