Το ηλεκτρονικό εμπόριο στη χώρα μας κερδίζει συνεχώς έδαφος, καθώς το 85% των χρηστών του διαδικτύου πραγματοποιεί σήμερα τακτικές αγορές μέσω internet και ενώ το 2016 το ποσοστό αυτό άγγιζε το 65%. Σημειώνεται ότι αυτό το ενισχυμένο ποσοστό των online καταναλωτών έκανε το 80% των αγορών του μέσω εγχώριων ηλεκτρονικών καταστημάτων.

Ενισχύεται η δυναμική του ηλεκτρονικού εμπορίου στη χώρα μας

Στο κομμάτι της κερδοφορίας, το eCommerce στην Ελλάδα αναμένεται να πραγματοποιήσει τζίρο τουλάχιστον 4 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2019, σημειώνοντας αύξηση πάνω από 8% σε σχέση με τα έσοδα συνολικού ύψους 3,7 δισ. ευρώ, που κατέγραψε η ελληνική βιομηχανία ηλεκτρονικού εμπορίου το 2018. Ωστόσο, σύμφωνα με την ετήσια μελέτη προοπτικών του ηλεκτρονικού εμπορίου, που διεξήγαγε το Εργαστήριο Ηλεκτρονικού Εμπορίου (ELTRUN) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ) με την υποστήριξη του Ε.Σ.Η.Ε. – GRECA (Ελληνικός Σύνδεσμος Ηλεκτρονικού Εμπορίου), ο τζίρος αυτός πρόκειται να ξεπεράσει τα 5 δισ. ευρώ. Στην Ελλάδα βέβαια μόνο το 40% του πληθυσμού (δηλαδή 3,8 εκατ. καταναλωτές) πραγματοποιεί σήμερα ηλεκτρονικές αγορές, ποσοστό το οποίο με τα χρόνια αναμένεται να αυξηθεί, προσεγγίζοντας τα ευρωπαϊκά πρότυπα online αγορών.

Αναφορικά με τον τρόπο πληρωμής, που επιλέγουν οι καταναλωτές στις αγορές προϊόντων μέσω διαδικτύου, στην κορυφή για το 2018 βρίσκεται η χρεωστική κάρτα, με το 64% των ερωτηθέντων στην σχετική έρευνα του ELTRUN και του Ε.Σ.Η.Ε. να την προτιμά στις συναλλαγές του. Στη δεύτερη θέση των online πληρωμών είναι η αντικαταβολή (54%), σημειώνοντας πτώση 3% σε σύγκριση με το ποσοστό του 2017. Ακόμη, το 37% των ερωτηθέντων χρησιμοποιεί την πιστωτική κάρτα στις online συναλλαγές τους, ενώ το 33% χρησιμοποιεί την PayPal.

Ωστόσο, οι online αγοραστές συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα, που αφορούν κυρίως την παράδοση των προϊόντων που έχουν παραγγείλει από κάποιο ηλεκτρονικό κατάστημα. Ειδικότερα, το 70% των ερωτηθέντων στην σχετική έρευνα του ELTRUN αντιμετωπίζει προβλήματα με τις υψηλές χρεώσεις παράδοσης, το 31% με το ωράριο παραλαβής των προϊόντων και το 15% με την παραλαβή ελαττωματικών προϊόντων. Σχετικά με την δεύτερη κατηγορία προβλημάτων, που αφορά την υποστήριξη, το 19% των ερωτηθέντων αντιμετωπίζει δυσκολίες με την πληροφόρηση μετά την αγορά, ενώ το 13% βρίσκει προβλήματα στην τηλεφωνική επικοινωνία. Τέλος, τα προβλήματα με τις ψηφιακές συναλλαγές είναι περιορισμένα, όπως η δυσκολία στην πλοήγηση (14%) και η δυσκολία στον τρόπο πληρωμής (6%).

Το φαινόμενο του social commerce στην Ελλάδα

Την περαιτέρω ανάπτυξη του κοινωνικού εμπορίου (social commerce) φέρνει στην επιφάνεια πρόσφατη έρευνα της PayPal, η οποία αναφέρει ότι η επέκταση των καταστημάτων ηλεκτρονικού εμπορίου σε αυτόν τον τομέα είναι θέμα χρόνου. Το φαινόμενο του social commerce αναμένεται να πάρει μεγάλες διαστάσεις, καθώς η σύγχρονη γενιά των καταναλωτών ξοδεύει περισσότερες από δύο ώρες καθημερινά στα social media, ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία της PayPal, 4 στους 10 διαδικτυακούς χρήστες αναζητούν και ελέγχουν τα προϊόντα της αρεσκείας τους σε μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης, πριν προχωρήσουν σε οποιαδήποτε αγορά μέσω online καταστημάτων. Στην ίδια έρευνα ωστόσο επισημαίνεται ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) στην Ελλάδα δεν επωφελούνται από τις τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης, που προσφέρει το ηλεκτρονικό εμπόριο, διότι μόλις το 11% των ΜμΕ εκμεταλλεύεται τα οφέλη των ευκαιριών, που ενέχει η διαδικτυακή πώληση προϊόντων και υπηρεσιών.

Στο πλαίσιο απλοποίησης των ηλεκτρονικών αγορών, όπως αναφέρει έρευνα της PwC’s Global Consumer Insights, οι καταναλωτές αναζητούν τρία χαρακτηριστικά στις συναλλαγές τους: εύκολη πλοήγηση, καλά πληροφορημένο προσωπικό και εύκολη διαδικασία πληρωμής. Το social commerce παρέχει αυτές τις δυνατότητες, ενώ σύμφωνα με την ίδια έρευνα, το 61% των καταναλωτών επηρεάζονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τις αγορές τους, διότι είτε εμπνέονται από τα social media είτε ενθαρρύνονται από τα θετικά σχόλια των άλλων χρηστών.

Η επιρροή του σινοαμερικανικού εμπορικού πολέμου στο eCommerce

Χρονιά «κρίσης» μπορεί να χαρακτηριστεί  το 2019 για τις σχέσεις μεταξύ των δύο παγκόσμιων υπερδυνάμεων, όπως είναι οι ΗΠΑ και η Κίνα. Ο διμερής εμπορικός πόλεμος, με τις εκατέρωθεν οικονομικές κυρώσεις και τους εμπορικούς δασμούς, έχει δημιουργήσει έντονη ανησυχία και στο πεδίο του ηλεκτρονικού εμπορίου. Τις επιπτώσεις της διαμάχης των ΗΠΑ και της Κίνας ανέλυσε σε έρευνά του ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ). Σύμφωνα λοιπόν με τον ΠΟΕ, η αύξηση των εμπορικών δασμών είχε σαν αποτέλεσμα να μειωθούν οι διασυνοριακές πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών, οδηγώντας σε αποδυνάμωση την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη.

Για το λόγο αυτό, ο ΠΟΕ έχει ξεκινήσει ήδη διαπραγματεύσεις προκειμένου  να καταλήξει σε μία συμφωνία για το eCommerce μέσα στο 2020, που θα ενδυναμώσει την ψηφιακή οικονομία. Εν όψει των διαπραγματεύσεων του ΠΟΕ, ο Παγκόσμιος Σύνδεσμος Πληροφορικής και Υπηρεσιών Τεχνολογίας (WITSA) επικεντρώνεται στην απλούστευση των τελωνειακών διαδικασιών, που υφίστανται κατά τις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Στο πλαίσιο αυτό, ο WITSA προτείνει η συμφωνία του ΠΟΕ να απαγορεύει οριστικά την εφαρμογή δασμών και άλλων μέτρων, που εισάγουν διακρίσεις στο ηλεκτρονικό διασυνοριακό εμπόριο.

Ο αντίκτυπος του Brexit στις εμπορικές συναλλαγές Ελλάδας - Βρετανίας

Το 3,6% των ελληνικών εξαγωγών κατευθύνεται προς τη Μεγάλη Βρετανία, η οποία αποτελεί τον όγδοο καλύτερο εξαγωγικό προορισμό για τα ελληνικά προϊόντα. Το 2018, οι εξαγωγές της Ελλάδας προς το Ηνωμένο Βασίλειο ανήλθαν στο 1,2 δισ. ευρώ, ενώ ο συνολικός όγκος του διμερούς εμπορίου άγγιξε τα 2,3 δισ. ευρώ. Ωστόσο, επικρατεί έντονη ανησυχία σχετικά με τη μετέπειτα πορεία των ελληνικών εξαγωγών προς την Βρετανία, καθώς όταν προχωρήσουν οι διαδικασίες του Brexit, το ενδεχόμενο να ισχυροποιηθεί το ευρώ έναντι της βρετανικής λίρας καθιστά αυτόματα πιο ακριβά τα ελληνικά προϊόντα που εξάγονται στο Ηνωμένο Βασίλειο, χάνοντας με αυτό τον τρόπο μέρος της ανταγωνιστικότητάς τους.

Επιπλέον, όταν πραγματοποιηθεί η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα προϊόντα που θα εισάγονται στην Ελλάδα από την Μεγάλη Βρετανία αναμένεται να υποστούν ορισμένες επιβαρύνσεις, όπως έξοδα εκτελωνισμού έως 50 ευρώ, ανάλογα με την αξία του εκάστοτε εμπορεύματος, ΦΠΑ 24% για το μεγαλύτερο μέρος  των προϊόντων, καθώς και επιπλέον δασμούς, ανάλογα με το είδος του προϊόντος.

Όπως συμβαίνει με τα εμπορεύματα τα οποία εκτελωνίζονται από τις χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ίδιο θα συμβαίνει και με τα εμπορεύματα, τα οποία θα εισάγονται στη χώρα μας από το Ηνωμένο Βασίλειο. Τα ελληνικά τελωνεία θα παραλαμβάνουν τα προϊόντα βρετανικής προέλευσης, θα προχωρούν σε διαλογή, καθώς και στην επιβολή των απαιτούμενων φόρων/δασμών και έπειτα θα τα στέλνουν στους Έλληνες καταναλωτές. Ακόμη, η διαδικασία εκτελωνισμού των βρετανικών προϊόντων πρόκειται να αυξήσει τον χρόνο αναμονής των καταναλωτών λόγω της αντίστοιχης αύξησης του όγκου εργασιών στα τελωνεία.

Πως επιβαρύνει το Brexit και το ηλεκτρονικό εμπόριο

Σημειώνεται ότι όλοι οι καταναλωτές, που είναι εγκατεστημένοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν την ίδια πρόσβαση στα προϊόντα με τους ντόπιους καταναλωτές μιας χώρας ενταγμένης στην ΕΕ, όπως είναι η Ελλάδα. Το ίδιο κανονιστικό πλαίσιο για τις χώρες της ΕΕ ισχύει στις διαδικτυακές και τις μη διαδικτυακές συναλλαγές, ενώ παράλληλα και στην περίπτωση ειδικών όρων πώλησης και εκπτώσεων, όλοι οι καταναλωτές επωφελούνται ανεξαρτήτως της χώρας της ΕΕ στην οποία βρίσκονται, της υπηκοότητάς τους ή του τόπου διαμονής τους.

Στην περίπτωση αγοράς ενός προϊόντος από ηλεκτρονικό κατάστημα της ΕΕ, η τελική του τιμή προκύπτει από το άθροισμα της αρχικής τιμής, του ΦΠΑ και των μεταφορικών εξόδων. Από την άλλη πλευρά, στην τελική τιμή ενός προϊόντος, που αγοράζεται από ηλεκτρονικό κατάστημα εκτός της ΕΕ, προστίθενται επιπλέον δασμοί και τέλη, τα έξοδα εκτελωνισμού, καθώς και τα φύλακτρα.

Με την Ελλάδα να εξελίσσεται συνεχώς στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου προσεγγίζοντας τα ευρωπαϊκά πρότυπα, κίνδυνοι όπως είναι το Brexit, το οποίο θα επιφέρει πρόσθετους δασμούς και στις online συναλλαγές, ίσως εμποδίσουν στο μέλλον την εξέλιξη της χώρας μας στο πεδίο αυτό. Για να συνεχίσει την ανοδική του πορεία το ελληνικό eCommerce, θα πρέπει αρχικά να επιλυθούν ορισμένα εσωτερικά προβλήματα, όπως είναι η μερική έως μηδαμινή πληροφόρηση των καταναλωτών αναφορικά με τους δασμούς ή η καθυστέρηση και η ασυνεννοησία επιχείρησης – καταναλωτή σχετικά με την πληρωμή και την παραλαβή των προϊόντων. Σε περίπτωση που βρεθεί λύση σε αυτά τα προβλήματα, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να αντιμετωπιστούν κίνδυνοι και από εξωγενείς παράγοντες (Brexit, εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ – Κίνας).