Σε πολλές περιπτώσεις αναγνωρίζουν ότι υπήρξε καταχρηστικότητα στους όρους, αλλά και παραπλάνηση των δανειοληπτών. Επιπλέον και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάνθηκε σχετικά με υπόθεση από την Ουγγαρία, αναγνωρίζοντας ότι οι δανειολήπτες που καταφεύγουν σε τέτοια πιστωτικά προϊόντα θα πρέπει να αναλυτικά ενημερωμένοι από τα τραπεζικά ιδρύματα, καθώς το παιχνίδι των συναλλαγματικών ισοτιμιών απαιτεί ειδικές γνώσεις.

Σε πολλές, δε, περιπτώσεις οι δικαστικές αρχές σε κράτη της Ευρώπης απομειώνουν τα καταβλητέα ποσά, ζητώντας οι καταβολές να γίνουν με την ισοτιμία της αρχικής λήψης του δανείου, προσφέροντας ανακούφιση σε νοικοκυριά που μη γνωρίζοντας επαρκώς το συναλλαγματικό παιχνίδι, αποφάσισαν να αγοράσουν σπίτια κυρίως με δανεισμό με ρήτρα Ελβετικού Φράγκου.

Το Ευρωκοινοβούλιο ανέδειξε το θέμα

Πιο συγκεκριμένα, λόγω ακριβώς της έκτασης που έλαβε η υπερχρέωση των συναλλασσομένων πολιτών- καταναλωτών όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σ' ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ήδη με την από 08.06.2012 Γνωμοδότησή της που αφορά την εφαρμογή της Οδηγίας 2008/48/ΕΚ για τις συμβάσεις καταναλωτικής πίστης (συντάκτης Theodor Dumitru Stolojan,  2012/2037 ΙΝΙ), κάλεσε την αρμόδια Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών, να συμπεριλάβει σε σχετική πρόταση ψηφίσματος τα ειδικότερα αναφερόμενα στην από 21.09.2011 Σύσταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου σχετικά με το δανεισμό σε ξένο νόμισμα (ΕΣΣΚ/2011/1) και δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ ( 2011/C 342-01 ).

Ειδικότερα, καλεί την αρμόδια επιτροπή:

1. Να ζητήσει από τις εποπτικές αρχές του εκάστοτε κράτους - μέλους να υποχρεώνουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να παρέχουν στους καταναλωτές εξατομικευμένες, πλήρεις και εύκολα κατανοητές πληροφορίες για τους κινδύνους που ενέχει ο δανεισμός σε ξένο νόμισμα και για τις επιπτώσεις στις δόσεις σε περίπτωση σημαντικής υποτίμησης του νόμιμου νομίσματος.
2. Να υποχρεωθούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, αφού λάβουν υπόψη την οικονομική κατάσταση των καταναλωτών, να τους προειδοποιούν οσάκις μία σύμβαση πίστωσης ενδέχεται να ενέχει γι' αυτούς συγκεκριμένους κινδύνους.
3. Και τέλος, αφ' ενός να υποχρεωθούν τα κράτη μέλη να απαιτήσουν από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να επιτρέπουν στους καταναλωτές να μετατρέπουν το δάνειο σε εναλλακτικό νόμισμα, σύμφωνα με διαφανή μέθοδο που θα κοινοποιείται στον καταναλωτή κατά την προσυμβατική ενημέρωση και, αφ' ετέρου, να παρέχουν στον καταναλωτή, όπου κρίνεται σκόπιμο, "...μηχανισμό κάλυψης ξένου συναλλάγματος σε λογικό κόστος, προκειμένου να περιορίζουν τον κίνδυνο δυσμενών διακυμάνσεων των νομισμάτων στις εξοφλήσεις".

Εξάλλου στην πρόσφατη οδηγία 2014/17/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 4ης Φεβρουαρίου 2014 (η οποία θα έχει ισχύ για τις συμβάσεις που θα συνάπτονται από 21-3-2016 , σύμφωνα με ρητή μεταβατική διάταξη), έγινε ρητή και ειδική πρόβλεψη για την δανειοδότηση σε συνάλλαγμα.

Στην εν λόγω οδηγία, επιβεβαιώνεται ότι " ...μια σειρά προβλημάτων εντοπίστηκαν στις αγορές ενυπόθηκης πίστης εντός της Ένωσης τα οποία οφείλονται στις ανεύθυνες πρακτικές χορήγησης και λήψης δανείων και στα περιθώρια ανεύθυνης συμπεριφοράς εκ μέρους συμμετεχόντων στην αγορά, συμπεριλαμβανομένων των μεσιτών πιστώσεων και των μη πιστωτικών ιδρυμάτων. Ορισμένα προβλήματα αφορούσαν πιστώσεις εκφρασμένες σε ξένο νόμισμα, τις οποίες είχαν συνάψει οι καταναλωτές στο υπόψη νόμισμα, προκειμένου να επωφεληθούν από το χρεωστικό επιτόκιο που προσφερόταν, αλλά χωρίς να έχουν επαρκή ενημέρωση σχετικά ή επίγνωση του συναλλαγματικού κινδύνου που διέτρεχαν" .

Προκειμένου να προστατευθεί ο καταναλωτής, προβλέφθηκαν σχετικές υποχρεώσεις των κρατών μελών ως προς την εναρμόνιση της νομοθεσίας τους, όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται πως "... τα κράτη μέλη μεριμνούν, ώστε όταν μια σύμβαση πίστωσης αφορά δάνειο σε ξένο νόμισμα, τη στιγμή που συνάπτεται η σύμβαση να υπάρχει το κατάλληλο κανονιστικό πλαίσιο ώστε να διασφαλίζεται τουλάχιστον ότι υπάρχουν άλλες ρυθμίσεις που περιορίζουν τον συναλλαγματικό κίνδυνο στον οποίο είναι εκτεθειμένος ο καταναλωτής βάσει της σύμβασης πίστωσης."

Οι αποφάσεις του Δικαστηρίου της ΕΕ

Στο μεταξύ, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Λουξεμβούργο, 30 Απριλίου 2014), αποφάνθηκε, τελικά, για την υπόθεση C-26/13 Árpád Kásler και Hanjanlka Káslerné Rábai κατά ΟΤΡ Jelzálogbank Zrt, που αφορούσε (Ούγγρους) δανειολήπτες, οι οποίοι στα εθνικά Δικαστήρια της Ουγγαρίας είχαν δικαιωθεί και αναγνωρίστηκε να αποπληρώνουν το στεγαστικό δάνειο που είχαν λάβει σε ελβετικό φράγκο, με βάση την ισοτιμία εκταμίευσης και όχι την τρέχουσα της καταβολής των δόσεων.

Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της προστασίας του καταναλωτή, με την οδηγία οδηγία 93/13 αποφάσισε ότι η ρήτρα της συναλλαγματικής ισοτιμίας μπορεί να ελεγχθεί ως προς την καταχρηστικότητα της όταν είναι διατυπωμένη κατά τρόπο που δεν γίνονται σαφείς και κατανοητοί για τον εν λόγω καταναλωτή οι οικονομικοί λόγοι που οδήγησαν στην εισαγωγή της συμβατικής αυτής ρήτρας στη σύμβαση, καθώς και η σχέση της με τις υπόλοιπες συμβατικές ρήτρες, όπως και οι οικονομικές συνέπειες αυτής διότι καταλύεται η αρχή της διαφάνειας.

Στην αιτιολογία της εν λόγω απόφασης, τονίζεται ότι η απαίτηση περί διαφάνειας των συμβατικών ρητρών που επιβάλλει η οδηγία 93/13 δεν μπορεί να αφορά απλώς και μόνον τον κατανοητό τους χαρακτήρα από τυπική και γραμματική άποψη. Αντιθέτως, δεδομένου ότι το σύστημα προστασίας που θεσπίζει η οδηγία 93/13 στηρίζεται στην αντίληψη ότι ο καταναλωτής βρίσκεται σε υποδεέστερη κατάσταση έναντι του επαγγελματία, όσον αφορά, μεταξύ άλλων, το επίπεδο πληροφορήσεως, η απαίτηση αυτή πρέπει να ερμηνεύεται διασταλτικώς.  

Ως εκ τούτων, καταλήγει ότι η σύμβαση πρέπει να εκθέτει κατά τρόπο διαφανή την ακριβή λειτουργία του μηχανισμού μετατροπής του ξένου νομίσματος που προβλέπει η σχετική αυτή ρήτρα καθώς και τη σχέση μεταξύ του συγκεκριμένου μηχανισμού και του μηχανισμού που προβλέπουν άλλες ρήτρες σχετικά με την αποδέσμευση του δανείου, ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να εκτιμήσει βάσει σαφών και κατανοητών κριτηρίων, τις οικονομικές συνέπειες που συνεπάγονται γι αυτόν, δηλαδή να έχει πληροφορηθεί πλήρως για τον συναλλαγματικό κίνδυνο, τον οποίο αναλάμβανε με τη σύμβαση δανειοδότησης, το ύψος των δόσεων, την επιβάρυνση του από την μετατροπή του ποσού της δόσης, κ.λ.π.

Επιπρόσθετα, τονίζεται και ότι η πληροφόρηση, πριν τη σύναψη της συμβάσεως, σχετικά με τους συμβατικούς όρους και τις συνέπειες της εν λόγω συνάψεως, είναι ουσιώδους σημασίας για τους καταναλωτές. Βάσει, ιδίως, της πληροφορήσεως αυτής, ο καταναλωτής αποφασίζει αν επιθυμεί να δεσμεύεται από τους όρους που έχει διατυπώσει εκ των προτέρων ο επαγγελματίας.

Τονίζεται ότι λόγω των ιδιαιτεροτήτων του μηχανισμού μετατροπής του ξένου νομίσματος, λαμβανομένων υπόψη όλων των κρίσιμων πραγματικών στοιχείων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται η διαφήμιση και η πληροφόρηση που παρέχει ο δανειστής στο πλαίσιο της διαπραγματεύσεως συμβάσεως δανείου, η πληροφόρηση θα πρέπει να είναι ενδελεχής, επαρκής και εξειδικευμένη, ώστε ο μέσος καταναλωτής, να μπορούσε όχι μόνο να πληροφορηθεί την ύπαρξη της διαφοράς- η οποία παρατηρείται γενικώς στην αγορά των κινητών αξιών, μεταξύ της συναλλαγματικής ισοτιμίας πωλήσεως κατά το χρόνο καταβολής των δόσεων και της συναλλαγματικής ισοτιμίας αγοράς του ξένου νομίσματος κατά το χρόνο εκταμίευης του δανείου- αλλά και να αξιολογήσει τις οικονομικές συνέπειες, εν δυνάμει σημαντικές, που θα συνεπαγόταν γι' αυτόν η εφαρμογή της συναλλαγματικής ισοτιμίας αγοράς για τον υπολογισμό των δόσεων των οποίων θα είναι ο τελικός υπόχρεος και, ως εκ τούτου, το συνολικό ύψους του δανείου του.

Η πρώτη υπόθεση στην Ελλάδα

Ήδη και στη χώρα μας εκδόθηκε η πρώτη δικαστική απόφαση με εξαιρετική νομική θεμελίωση και στηριζόμενη στην ως άνω απόφαση του Ευρωπαικού Δικαστηρίου , η υπ΄ αριθμόν 23/2014 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ξάνθης, βάσει της οποίας αναγνωρίστηκε η υποχρέωση της τράπεζας να προχωρεί σε μετατροπή του ποσού των ευρώ σε ελβετικό φράγκο με την αρχική ισοτιμία της ημέρας εκταμίευσης των δανείων.

Από το περιεχόμενο της εν λόγω απόφασης της Ξάνθης, προκύπτει ότι αφορούσε στεγαστικό δάνειο ενεργό και εξυπηρετούμενο και ως εκ τούτου δεν υπήρχε φόβος κατασχέσεως και πλειστηριασμού .

Με την απόφαση αυτή, τέθηκε δικαστικό μπλόκο στην τράπεζα ως προς την προστασία της πρώτης κατοικίας του δανειολήπτη , αναγνωρίζοντας στον δανειολήπτη, που είναι ελευθερος επαγγελματίας το δικαίωμα να καταβάλλει το 20% των μηνιαίων δόσεων του με την αρχική ισοτιμία.

Οι αποφάσεις των δικαστικών αρχών των κρατών της Ευρώπης

Επίσης, είναι αξιο μνείας να αναφερθεί πως αντιμετωπίστηκαν παρόμοιες καταστάσεις σε λοιπές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μάλιστα σε χρόνο πριν την έκδοση της ανωτέρω απόφασης του Ευρωπαικού Δικαστηρίου.

1) Ισπανία: Τον Μάρτιο του 2013 αναφέρθηκε σε σχετική βιβλιογραφία η έκδοση απόφασης του Πρωτοδικείου της Μπαρτσελόνας που δικαίωνε δικηγόρο- δανειολήπτη δανείου σε ελβετικό φράγκο, καθώς δεν είχε ενημερωθεί επαρκώς για τους κινδύνους ενόψει της μεταβλητότητας της συναλλαγματικής ισοτιμίας.

2) Κροατία: Το καλοκαίρι του 2013 δικαστήριο στην Κροατία αποφάσισε, κατόπιν άσκησης ομαδικής αγωγής 75.000 δανειοληπτών σε ελβετικό φράγκο, υπέρ της μεταβολής του ύψους της οφειλής στο τοπικό νόμισμα με τη σχέση συναλλαγματικής ισοτιμίας της ημέρας εκταμίευσης του δανείου, λόγω της ελλιπούς πληροφόρησης των δανειοληπτών εκ μέρους των οκτώ εναγόμενων πιστωτικών ιδρυμάτων σχετικά με τον συναλλαγματικό κίνδυνο.

3) Μαυροβούνιο: Τον Νοέμβριο του 2013, το Εφετείο Πανγκόριτσα , επί σχετικής αγωγής διέταξε την διενέργεια χρηματοοικονομικής μελέτης για το κατά πόσο η αντιστάθμιση του συναλλαγματικού κινδύνου οδηγεί σε κέρδη αυτών από την συναλλαγματική μεταβολή πέραν του επιτοκίου.

4) Ουγγαρία: Στα μέσα Δεκεμβρίου 2013, το ανώτατο δικαστήριο αποφάνθηκε περί της εγκυρότητας των συναπτόμενων σε ελβετικό φράγκο δανειακών συμβάσεων καλώντας τα κατώτερα δικαστήρια ναι μεν να δέχονται την εγκυρότητα των εν λόγω δανείων, αλλά να μεταβάλλουν τους όρους λειτουργίας τους, όπου αρμόζει, επί τη βάσει τυχόν πλημμελούς πληροφόρησης των δανειοληπτών από τα πιστωτικά ιδρύματα.

5) Ισλανδία: Το ανώτατο δικαστήριο της χώρας έκρινε παράνομα τα δάνεια που είναι συνδεδεμένα με ξένα νομίσματα, με αποτέλεσμα να μη χρειάζεται πλέον τα νοικοκυριά να καλύπτουν τις απώλειες (από την υποτίμηση) της ισλανδικής κορώνας.

Το ιστορικό με τα δάνεια

Κατά την διάρκεια των ετών 2007- 2009 , οι τράπεζες (όχι στο σύνολο τους) μετα προώθησαν σε μία περίοδο υψηλής συναλλαγματικής ισοτιμίας Ευρώ/Ελβετικού Φράγκου. Για την προώθηση τους έλαβαν χώρα εκτεταμένες διαφημιστικές καμπάνιες τόσο με διαφημιστικά φυλλάδια στα καταστήματα των εν λόγω τραπεζών, όπου αναγράφονταν τα πλεονεκτήματα των εν λόγω δανείων, όσο και με πλήθος διαφημιστικών σποτ. Η διαφημιστική τους προώθηση στηρίχθηκε αποκλειστικά στην χαμηλή δόση και στο χαμηλό επιτόκιο λόγω libor.

Κατά την ενημέρωση των υποψηφίων δανειοληπτών (κυρίως στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων), τα στοιχεία που προάγονταν από τους τραπεζικούς υπαλλήλους, εκτός την χαμηλή δόση και το χαμηλό εποτόκιο ήταν η σταθερότητα του CHF, το διεθνές νομισματικό κύρος του ΕΥΡΩ, η διαβεβαίωση ότι η ισοτιμία Ευρώ–Ελβετικού Φράγκου ( 1.64), θα εξακολουθούσε να κυμαίνεται σε σταθερά υψηλά επίπεδα, όπως έδειχνε η μικρή διακύμανση της ισοτιμίας περί του 5%, μεταξύ ευρώ και ελβετικού φράγκου, την τελευταία τότε 5ετία.

Σημειωτέον ότι, τα εν λόγω δάνεια (κυρίως στεγαστικά ή καταναλωτικά) σε συνάλλαγμα CHF, ουδεμία απολύτως σχέση είχαν με τα κοινά (στεγαστικά ή καταναλωτικά) δάνεια σε ευρώ, όπως αυτά προβλέπονται από την εθνική νομοθεσία, διότι ήταν συνδεδεμένα με την ισοτιμία ευρώ/ελβετικού φράγκου και ως εκ τούτου προσομοίαζαν στην πραγματικότητα με προϊόντα επενδυτικού χαρτοφυλακίου, διότι ήταν συνδεδεμένα ευθέως με την αγορά συναλλάγματος, αγορά, όπου καθορίζονται οι συναλλαγματικές ισοτιμίες, ήτοι οι μηχανισμοί μέσω των οποίων τα διάφορα νομίσματα συσχετίζονται μεταξύ τους στην παγκόσμια αγορά, παρέχοντας την τιμή του ενός ως προς το άλλο.

Στην πορεία άρχισε να μεταβάλλεται σοβαρότατα η ισοτιμία του ελβετικού φράγκου εις βάρος του ευρώ. Η Ευρώπη βυθίζονταν στην "ελληνική κρίση", που στην πραγματικότητα ήταν ευρωπαϊκή κρίση, το Ευρώ βυθίζονταν έναντι των άλλων νομισμάτων και ιδιαίτερα του ελβετικού φράγκου, γεγονός που προκάλεσε την παρέμβαση της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας, περί τα μέσα Σεπτεμβρίου 2011, η οποία προκειμένου να αναχαιτίσει την δραματική ανατίμηση του ελβετικού φράγκου έθεσε ανώτατη τιμή στην ισοτιμία του νομίσματός τους στο 1,220 έναντι του ευρώ.

Απόρροια όλων των ανωτέρω, ήταν και εξακολουθεί να είναι, οι δανειολήπτες να επιβαρυνθούν σημαντικά, διότι ενώ κατά τον χρόνο υπογραφής των σχετικών συμβάσεων 2006 (όταν ξεκίνησε να διατείθονται στους καταναλωτές αυτό το προϊόν) και εκταμίευσης των σχετικών δανείων η ισοτιμία Ευρώ/CHF ανέρχονταν σε ποσοστό περίπου 1,60 (ή ελαφρώς μικρότερο ανάλογα το έτος που συνάφθηκε η σύμβαση), στη συνέχεια και με την αλλαγή της ισοτιμίας Ευρώ προς ελβετικό φράγκο ( πάνω από 35% ), οι ανωτέρω δανειολήπτες κλήθηκαν και καλούνται να πληρώσουν πλέον και μία πολύ αυξημένη μηνιαία δόση.  

Επίσης, καλούνται να αποπληρώσουν συνολικό ποσό δανείων κατά πολύ μεγαλύτερο από αυτό που πράγματι δανείστηκαν και εκταμιεύτηκε, δεδομένου ότι η σημερινή συνολική απαίτηση των τραπεζικών ιδρυμάτων κατ' αυτών σε CHF με χρέωση του αντίστοιχου λογαριασμού με το ισότιμό τους σε Ευρώ, θα πρέπει να υπολογισθεί με την τιμή πώλησης των ελβετικών φράγκων που ισχύει κατά την ημερομηνία καταβολής της σχετικής οφειλής, σύμφωνα με το ημερήσιο δελτίο συναλλάγματος της τράπεζας, η σχετική ισοτιμία του οποίου ανέρχεται σήμερα περίπου στο 1,20 ή και μικρότερη.

Γιώργος Αλεξάκης

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr