Το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης (ΣΟΑ) καταρτίζεται και εγκρίνεται σύμφωνα με το άρθρο 2 του ν. 4062/2012 και έχει ως σκοπό τη συνδυασμένη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη των περιοχών του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού, του πρώην Ολυμπιακού Κέντρου Ιστιοπλοΐας και του Εθνικού Αθλητικού Κέντρου Νεότητας Αγίου Κοσμά, οι οποίες από κοινού απαρτίζουν τον Μητροπολιτικό Πόλο Ελληνικού – Αγίου Κοσμά.

Κύριος σκοπός του ΣΟΑ είναι, σύμφωνα με πληροφορίες, η παραγωγή ενός ουσιαστικού αναπτυξιακού Έργου που θα συμβάλει τόσο στην επίτευξη των εθνικών δημοσιονομικών στόχων, όσο και στην περαιτέρω πολεοδομική, περιβαλλοντική και κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας στο σύνολό του, και ειδικότερα του παράκτιου αστικού μετώπου προς τον Σαρωνικό Κόλπο.

Σημαντικό στόχο αποτελεί η αναβάθμιση της ποιότητας ζωής του πολεοδομικού συγκροτήματος με την ανάπτυξη ενός εκτεταμένου μητροπολιτικού χώρου πρασίνου και αναψυχής, μέσα σε ένα νέο και ελκυστικό κοσμοπολίτικο κέντρο με χρήσεις κατοικίας, εμπορίου και αναψυχής, που θα προσελκύσει κατοίκους, επιχειρηματίες και επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Βασικές αρχές και κατευθυντήρια δομή Σχεδίου

Οι βασικές επιδιώξεις του σχεδιασμού εντοπίζονται στα παρακάτω σημεία:

• Ισορροπημένη ανάπτυξη της όλης έκτασης, με συνυπολογισμό των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών παραμέτρων.
• Δημόσιο μητροπολιτικό πάρκο πρασίνου και αναψυχής 200 εκταρίων, το μεγαλύτερο στην Ελλάδα και ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη.
• Ανάπτυξη συνεργειών με τις λοιπές αστικές περιοχές του μητροπολιτικού συγκροτήματος της Αθήνας: τόνωση της πολυκεντρικότητας, συμπλήρωση των υφιστάμενων χρήσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στους τομείς της κατοικίας, των κεντρικών λειτουργιών, των επιχειρήσεων, του τουρισμού διαφόρων ειδών και της αναψυχής.
• ανάπτυξη της αστικής δικτύωσης:
  •  δίκτυα μετακινήσεων (πεζοί, ποδήλατα, ΜΜΜ, ιδιωτικά αυτοκίνητα),
  •  δίκτυα αστικών λειτουργιών,
  •  περιβαλλοντικές και λειτουργικές συσχετίσεις χώρων πρασίνου,
  •  ιστορικά δίκτυα τοπικής και υπερτοπικής σημασίας.
• Συνεκτική πολεοδομική δομή «συμπαγούς πόλης», με μικτές χρήσεις και κοινωνικο-οικονομικές αλληλεπιδράσεις, με:
  •  νέα πρότυπα αστικής ανάπτυξης,
  •  νέες μητροπολιτικές λειτουργίες με υπερτοπική εμβέλεια,
  •  λειτουργική σχέση με τη θάλασσα,
  •  μνήμη του παροπλισμένου αεροδρομίου, της κύριας επί σειρά ετών    πύλης της χώρας,
  •  ανάδειξη ενός από τους σημαντικούς Ολυμπιακούς πόλους της Αθήνας.
• Περιβαλλοντική βιωσιμότητα με εύστοχη διαχείριση των διαθέσιμων περιβαλλοντικών και πολιτιστικών πόρων.
  
  Ειδικότερα ζητήματα: κτιριακά έργα, υψηλά κτήρια, δομή και σημασία τοποσήμων
  Πέραν των παραπάνω γενικών αρχών εντοπίζονται ορισμένα ζητήματα, τα οποία επεξεργάζεται επί της αρχής η ΣΟΑ και πρόκειται να αποκρυσταλλωθούν από πλευράς φυσικού αντικειμένου στο επόμενο στάδιο, αυτό του αστικού σχεδιασμού. Τα ζητήματα αυτά έχει ήδη γίνει αντικείμενο επεξεργασίας σε διαγραμματική μορφή τo σχέδιο γενικής διάταξης (masterplan) του γραφείου Foster+Partners, στο οποίο και στηρίχθηκε η πρόταση του ΣΟΑ, και είναι τα εξής:
  2.1.             Τυπολογία της κατοικίας
  Προβλέπονται διάφοροι τύποι κατοικίας σε σχέση με το διατιθέμενο φάσμα συντελεστών δόμησης και ποσοστών κάλυψης κατά περιοχή. Εισάγονται μοντέλα διαφορετικά από τη συνήθη ελληνική πολυκατοικία του συνεχούς συστήματος και της ασχημάτιστης και αναξιοποίητης πίσω αυλής («ακαλύπτου»). Κατά την επόμενη φάση του αστικού σχεδιασμού θα αναλυθούν κατά περίπτωση, θα αξιολογηθούν τα θετικά και αρνητικά τους και θα προταθούν ειδικότερα για κάθε προς πολεοδόμηση περιοχή. Συγκεκριμένα, προτείνονται:

-      Μονοκατοικίες ή μαιζονέτες εν σειρά και εν επαφή, με δυνατότητα να αναπτυχθούν ακόμη και σε συνεχές σύστημα, σε άμεση σχέση με ιδιωτικό υπαίθριο χώρο (“terraced housing”)

-      Συγκροτήματα κατοικιών μικρού ή μεσαίου ύψους, σε μπλοκ ή οργανωμένα οικοδομικά τετράγωνα με ενδιάμεσο κοινόχρηστο χώρο, με ενδιάμεσους καθ’ ύψος κοινόχρηστους χώρους ή χώρους πρασίνου, διαδοχικούς εξώστες με φύτευση κ.α. (“dense και high density residential”).

-      Μονάδες συλλογικής κατοικίας ανάλογες αυτών της προηγούμενης ενότητας, αλλά σε συγκροτήματα με τη μορφή ανάπτυξης μεσαίου ή μεγάλου ύψους, όπως πύργοι ή πολύεδρα με εκτεταμένη χρήση ιδιωτικών εξωστών και κοινοχρήστων χώρων καθ’ ύψος, με μέτωπο και θέα προς το πάρκο και σε ορισμένες θέσεις που προβλέπονται από τη ΣΟΑ και προς τη θάλασσα (“Parkfront apartments, Park’s edge residential,  Marina apartments”).

-  Μονοκατοικίες υψηλών απαιτήσεων και χαμηλού ύψους, οι οποίες μπορούν να ενταχθούν στο ιδιαίτερο τοπίο τόσο της περιοχής του golf όσο και της παραλιακής ζώνης (“Golf course villas, Beachfront villas”).

2.2.             Ψηλά κτήρια

Το νομικό πλαίσιο, που ισχύει για τoν Μητροπολιτικό Πόλο Ελληνικού – Αγίου Κοσμά, επιτρέπει τα μεμονωμένα ψηλά κτήρια (ύψους από 140 έως 200 μ. κατά περίπτωση και θέση) υπό όρους και με τη λογική του τοποσήμου (landmark). Στην περίπτωση του θαλασσίου μετώπου και του πάρκου προβλέπονται από ένα μόνον ψηλό κτήριο. Προβλέπονται ακόμη περιοχές σχετικώς αυξημένου ύψους σε ορισμένα όρια των προς πολεοδόμηση και ανάπτυξη περιοχών.

Το ΣΟΑ, κατ’ εφαρμογήν του παραπάνω νομικού πλαισίου προβλέπει τα εξής ψηλά κτήρια:

1. Κτήριο τοπόσημο στο μητροπολιτικό πάρκο: πολυδύναμο κέντρο πολλαπλών λειτουργιών και εκδηλώσεων (metropolitan park arena)
2. Κτήριο κατοικίας, τοπόσημο στην περιοχή της μαρίνας: ψηλό κτήριο κατοικιών στη Μαρίνα (marina residential tower)
3. Κτήριο γραφείων στην περιοχή προς πολεοδόμηση ΑΠ-4 (office tower)
4. Κτήριο ξενοδοχείου στην περιοχή προς πολεοδόμηση ΑΠ-4 (hotel tower)
5. Κτήριο αναψυχής με καζίνο στη ζώνη ανάπτυξης: ολοκληρωμένο τουριστικό συγκρότημα (integrated resort tower)
6. Κτήριο κατοικιών στην περιοχή προς πολεοδόμηση ΑΠ-2: ψηλό κτήριο μεικτών χρήσεων (promenade residential tower)

Προβλέπονται ακόμη μια σειρά από κτήρια ειδικών λειτουργιών και αρχιτεκτονικής ιδιαιτερότητας, όπως ξενοδοχείο της μαρίνας (Marina exclusive hotel), ενυδρείο κ.α. που δεν εντάσσονται όμως στην κατηγορία των ψηλών κτηρίων.

Υπάρχει μια προκατάληψη εναντίον των ψηλών κτηρίων σε μέρος της ελληνικής κοινωνίας, η οποία στηρίζεται στην άποψη ότι τα ψηλά κτήρια εν γένει οδηγούν σε υποβάθμιση του αστικού τοπίου, σε υπερβολική αύξηση της πυκνότητας και σε επιβάρυνση της πολιτισμικής κληρονομιάς, ή ότι είναι παρακινδυνευμένη επιλογή λόγω υψηλής σεισμικότητας. Αγνοείται η ακριβώς αντίθετη εμπειρία από πολλά μέρη του κόσμου, όπου συγκροτούνται αξιόλογα αστικά τοπία μέσω των υψηλών κτιρίων, ακόμη και σε περιοχές μεγαλύτερης σεισμικότητας από την Ελλάδα, όπως η Ιαπωνία, και παραβλέπεται η οικονομία σε δαπάνες για τεχνικές υποδομές, των οποίων στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη έλλειψη. Σημειώνεται, εν προκειμένω, ότι η πρόσφατη εμπειρία στις ευρωπαϊκές πόλεις έχει δείξει ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι, ώστε τα ψηλά κτήρια να συνυπάρξουν με την αστική παράδοση, τα ιστορικά κέντρα και τα μνημεία.

Στην περίπτωση του Ελληνικού ο μέγιστος τοπικός συντελεστής 2,2 εγγυάται μεγάλης έκτασης ελεύθερους χώρους που θα συνοδεύουν τα ψηλά κτήρια, ενώ η απόσταση από το ιστορικό κέντρο της Αθήνας είναι τέτοια ώστε, όχι απλώς δεν θα το βλάψει, αλλά αντιθέτως θα το βοηθήσει, με την ανάπτυξη ενός δεύτερου ισχυρού αστικού πόλου στο λεκανοπέδιο, το οποίο πάσχει από έλλειψη διαβάθμισης αστικών λειτουργιών και αδυναμία διασποράς της κεντρικότητας στους επιμέρους αστικούς πυρήνες του.

Στην επόμενη φάση, του αστικού σχεδιασμού, δηλαδή στη φάση κατά την οποία θα προσδιοριστούν οι οικοπεδικοί χώροι και τα επιτρεπόμενα περιβάλλοντα στερεά των κτηρίων, θα προβλεφθούν αστικές συγκεντρώσεις σε κατάλληλες περιοχές του συνολικού γηπέδου, ώστε τα ψηλά κτήρια να αποτελέσουν ενότητες με συνέχεια, ευδιάκριτο χαρακτήρα και λειτουργική ταυτότητα και να αποφευχθεί η διασπορά τους

3    Ανάδειξη ιστορικών στοιχείων

3.1 Οι αρχαιότητες της περιοχής.

Στην υπό ανάπτυξη περιοχή, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί μετά την εγκατάσταση του αεροδρομίου και με όποιες κατασκευές επακολούθησαν έκτοτε, δεν διακρίνει κανείς σημαντικές, πολλώ μάλλον προβεβλημένες, αρχαιότητες· Φαίνεται ότι ο τόπος δεν γνώρισε σημαντική ανάπτυξη στην αρχαιότητα, πράγμα εύλογο αν ληφθεί υπόψη η λειψυδρία της περιοχής. Εντούτοις οι πληροφορίες που εμπεριέχονται στη ΣΜΠΕ (κεφ. 6, Περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης του περιβάλλοντος, §6.10, Πολιτιστικό, περιβάλλον σελ. 6-137 έως 148) υποδεικνύουν την προσοχή με την οποία θα πρέπει να συνταχθεί ο Αστικός Σχεδιασμός του Έργου. Η ολοκλήρωση των ανασκαφών και η ανάδειξη και ένταξη αρχαιοτήτων στο νέο τοπίο θα δώσει πρόσθετη αξία, όχι μόνον πολιτιστική, στο Έργο.

3.2          Τα διατηρητέα κτήρια στο παλιό αεροδρόμιο.

Από τους νεώτερους χρόνους ελάχιστα κτίσματα είχαν τις προϋποθέσεις για να χαρακτηρισθούν από το Υπουργείο Πολιτισμού ως νεώτερα μνημεία.

Πρόκειται για τα τρία προπολεμικά υπόστεγα αεροσκαφών και το Αγγλικό Υπόστεγο (επονομαζόμενο Παγόδα) και το κτήριο του ανατολικού αεροσταθμού, το τελευταίο ίσως έργο που σχεδίασε ο κορυφαίος φινλανδοαμερικανός αρχιτέκτονας Eero Saarinen (1910-1961).

3.3          Τα υπόστεγα αεροπλάνων

Τα δύο από τα τρία υπόστεγα της χρονολογούνται περί το 1938. Έχουν ορθογώνια ενιαία κάτοψη και θολωτή στέγαση, με τρία συνεχόμενα κελύφη με τοξωτές νευρώσεις, που αφήνουν άπλετο φώς να μπαίνει από τα τεράστια τοξωτά υαλοστάσια των μετώπων τους. Το τρίτο υπόστεγο είναι μεταλλικό, από δικτυωματικά τόξα εξαιρετικής λιτότητας και κομψότητας.

Το υπόστεγο “παγόδα” είναι αξιόλογο τεχνικό έργο, με μορφή και αναλογίες ενδιαφέρουσες. Χρονολογείται πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Συντίθεται από ξύλινους φορείς συναρμολογημένους με μεταλλικούς κόμβους. Η δημιουργική ανακατασκευή των πλευρικών του τοιχωμάτων θα του προσδώσει διαφάνεια και φυσικό φωτισμό και θα παραγάγει ένα εξαιρετικά ενδιαφέροντα χώρο για ποικίλες νέες χρήσεις. Στη Μελέτη Αστικού Σχεδιασμού θα αναζητηθεί καταλληλότερη θέση ανέγερσής του, ώστε να ενταχθεί στο σύνολο των άλλων τριών διατηρητέων προπολεμικών υποστέγων.

3.4          Ο ανατολικός αεροσταθμός

Η συνδεδεμένη με το κτήριο πίστα στάθμευσης αεροσκαφών, τα αεροσκάφη, ο κινητός εξοπλισμός της πίστας, το ανεμοδούριο, ίσως και ο μικρός πύργος ελέγχου, συναπαρτίζουν ένα αναγνώσιμο σύνολο, που ανακαλεί μνήμες και, κατά συνέπεια, μπορεί να αποτελέσει ένα πυρήνα μιας μουσειακής ή εκθεσιακής λειτουργίας σχετικής με την πολιτική αεροπορία και την ιστορία της. Το διατηρητέο κτήριο του Eero Saarinen περιβάλλεται από αρκετό ζωτικό υπαίθριο χώρο που μπορεί να ικανοποιήσει αυτές τις προϋποθέσεις.

Το κτήριο έχει δυναμική και ταυτόχρονα πλαστική μορφή, που επιτυγχάνεται με έντονους προβόλους από προεντεταμένο ανεπίχριστο σκυρόδεμα. Η αρχιτεκτονική ευφυής σύλληψη έχει, όμως, αλλοιωθεί από μεταγενέστερες επεκτάσεις. Σε κάθε περίπτωση, σε επόμενη φάση της μελέτης, το κτήριο του Saarinen θα απαλλαγεί από κάθε μεταγενέστερη προσθήκη ή αλλοίωση και θα περιβληθεί με ικανό πλάτος πίστας γύρω από τις τρείς πλευρές του, ώστε να διαφυλαχθεί η φυσιογνωμία του ως αεροσταθμού.

3.5          Η Ανάδειξη των ιστορικών στοιχείων στη φάση του Αστικού Σχεδιασμού

Στη φάση του Αστικού Σχεδιασμού θα συστηματοποιηθούν οι αναφορές σε υφιστάμενα στοιχεία του τόπου, όπως είναι τα διατηρητέα υπόστεγα αεροσκαφών με τον απαραίτητο περιβάλλοντα χώρο τους, το διατηρητέο κτήριο του Ανατολικού Αεροσταθμού του Eero Saarinen με τον ζωτικό χώρο της πίστας γύρω του και με υπαινικτική αναφορά στους κύριους διαδρόμους προσγείωσης-απογείωσης. Η δημιουργία ενός ειδικού περιβάλλοντος πέριξ του διατηρητέου κτηρίου θα προσδώσει ταυτότητα και θα προσθέσει αξία στο έργο.

Ακόμη, θα γίνει εκτεταμένη αναφορά στις λίγες αρχαιότητες που υφίστανται στην περιοχή, με πρόταση για την ανάδειξή τους.

Κατά την επεξεργασία του Αστικού Σχεδιασμού θα εισαχθούν οργανωμένα συνθετικά στοιχεία μεσαίας και μικρής κλίμακας, που θα αρθρώσουν μεταβατικές καταστάσεις και θα εμπλουτίσουν σημαντικά την αντιληπτική σαφήνεια του Έργου, με την προβολή σημείων αναφοράς του άλλοτε αεροδρομίου από το πρόσφατο παρελθόν και των αρχαιοτήτων από το απώτερο.

Χρονοδιάγραμμα / φάσεις υλοποίησης

Η υλοποίηση του έργου προγραμματίζεται να προχωρήσει σε 4 φάσεις: φάση 1Α: έτη 1 έως 5, φάση 1Β: έτη 6 έως 10, φάση 2: έτη 11 έως 15 και φάση 3: έτη 16 έως 25.

Σημειώνεται ότι κατά προτεραιότητα προβλέπεται από την πρώτη φάση η ολοκλήρωση του 45% του Μητροπολιτικού Πάρκου.

Εξειδίκευση του ΣΟΑ σε επίπεδο αστικού σχεδιασμού

Μετά τις προβλεπόμενες διαδικασίες διαβούλευσης και την έγκριση της ΣΜΠΕ ακολουθεί η φάση του αστικού σχεδιασμού του έργου, στη διάρκεια της οποίας και μέσα στα όρια που θέτει η (εγκριθείσα πλέον) ΣΜΠΕ, πρέπει να μελετηθεί ολοκληρωμένα η προβλεπόμενη επέμβαση σε επίπεδο αστικού σχεδιασμού, σύμφωνα με τα αναλυτικώς προβλεπόμενα στο άρθρο 3 του ν.4062/2012. Η μελέτη αυτά στην προαναφερθείσα κλίμακα θα περιλάβει τον δημόσιο χώρο, τους κοινόχρηστους χώρους, κλειστούς και ανοιχτούς, τη γενική διάταξη των ζωνών πολεοδόμησης και ανάπτυξης, αλλά και σημαντικά ειδικά στοιχεία της νέας ταυτότητας της περιοχής, με ενσωμάτωση όλων των σχετικών τεχνικών μελετών και των βασικών κατευθύνσεων σχεδιασμού του πάρκου, που συναρτώνται με την αστική δομή και τα τεχνικά δεδομένα. Η μελέτη αστικού σχεδιασμού πρέπει να επανεξετάσει και να επαναβεβαιώσει ή να αναθεωρήσει μερικώς ένα σύνολο  σχεδιαστικών αρχών και μια σειρά γενικών και ειδικών σχεδιαστικών κατευθύνσεων, που θα διατηρήσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής και θα εξασφαλίσουν την συνεπή και ιδιαίτερη ταυτότητα της κατά τη διάρκεια και μετά την ολοκλήρωση του έργου.

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr