Η απόφαση αυτή προκάλεσε διαδηλώσεις, με χιλιάδες ανθρώπους να βγαίνουν στους δρόμους του Βελιγραδίου λόγω ανησυχιών ότι το ορυχείο θα αποτελούσε απειλή για τις πηγές νερού και τη δημόσια υγεία. Εξάλλου, η Rio Tinto είχε ήδη αποδείξει την προθυμία της να παρακάμψει τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς της χώρας.

Η Rio Tinto έχει μακρά ιστορία υποτιθέμενων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κακοδιαχείρισης και μόλυνσης του νερού στα ορυχεία της σε όλο τον κόσμο, αναφέρει σε άρθρο του το Project Syndicate. Αλλά δεν είναι μόνο η Rio Tinto: Αμερικανός δικαστής επέβαλε στην εξορυκτική βιομηχανία Glencore πρόστιμο 700 εκατομμύρια δολαρίων για το δεκαετές σχέδιό της να δωροδοκεί αξιωματούχους σε διάφορες χώρες. Ο εξορυκτικός γίγαντας BHP και ο βραζιλιάνος εταίρος του Vale έχουν εμπλακεί σε δικαστικές διαμάχες για την κατάρρευση του φράγματος αποβλήτων του Fundão - τη χειρότερη περιβαλλοντική καταστροφή της Βραζιλίας.

Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει να αυξήσει την εγχώρια εξόρυξη υλικών που είναι απαραίτητα για την πράσινη μετάβαση, καθώς και για πολλές αμυντικές τεχνολογίες και ψηφιακά προϊόντα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι πληθυσμοί αναζητούν διαβεβαιώσεις ότι οι προσπάθειες αυτές θα είναι βιώσιμες. Για τον σκοπό αυτό, το Διεθνές Συμβούλιο Μεταλλείων και Μετάλλων (ICMM) - μια ένωση στην ίδρυση της οποίας συνέβαλε η Rio Tinto και στην οποία συμμετέχουν η Glencore, η Vale και η BHP - και άλλοι σημαντικοί παράγοντες του κλάδου εργάζονται για τη δημιουργία ενός παγκόσμιου προτύπου, που ονομάζεται Consolidated Mining Standard Initiative (CMSI), για την πιστοποίηση των ορυκτών ως «υπεύθυνα παραγόμενων». Δεδομένου του ιστορικού τους, μπορεί να εμπιστευτεί κανείς αυτούς τους γίγαντες της εξόρυξης να θέσουν τους δικούς τους κανόνες και να λογοδοτήσουν οι ίδιοι;

Στέρηση διαφάνειας στα εθελοντικά πρότυπα περιορισμού ρύπων

Τα εθελοντικά πρότυπα και οι πιστοποιήσεις δεν είναι καθόλου καινούργια. Υπάρχουν σε ένα ευρύ φάσμα βιομηχανιών, από τη γεωργία έως τις κατασκευές, και πολλές τέτοιες πρωτοβουλίες υπάρχουν ήδη στον τομέα της εξόρυξης. Στην πραγματικότητα, οι τέσσερις ενώσεις που ηγούνται της CMSI - η ICMM, η Mining Association of Canada, το World Gold Council και το Copper Mark - έχουν η καθεμία το δικό της πλαίσιο διασφάλισης.

Ωστόσο, οι αξιολογήσεις αυτών των εθελοντικών συστημάτων, που διεξήχθησαν από την Germanwatch, τη Mercedes-Benz και άλλους, έδειξαν ότι τα περισσότερα στερούνται διαφάνειας, αυστηρότητας και εποπτείας και δεν μπορούν να διασφαλίσουν την εφαρμογή των απαιτήσεών τους. Εν ολίγοις, αποτελούν μια εξελιγμένη μορφή greenwashing. Τον Φεβρουάριο, η Lead the Charge δημοσίευσε μια αξιολόγηση των προγραμμάτων διασφάλισης και διαπίστευσης τρίτων στον τομέα των πρώτων υλών, αξιολογώντας το καθένα με βάση μια σειρά ελάχιστων κριτηρίων αξιοπιστίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η διαδικασία επικύρωσης των προσδοκιών απόδοσης της ICMM πληρούσε μόλις το 16% των κριτηρίων.
Αυτές οι αποτυχίες έχουν συνέπειες για τους αυτόχθονες πληθυσμούς, τους εργαζόμενους και τις τοπικές κοινότητες. Σύμφωνα με το Business and Human Rights Resource Centre, οι εταιρείες μέλη της ICMM, είτε μέσω άμεσης ιδιοκτησίας είτε μέσω κοινοπραξιών, αντιπροσωπεύουν περισσότερες από τις μισές από τις 20 εταιρείες που ευθύνονται για την πλειονότητα των φερόμενων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην εξόρυξη κρίσιμων ορυκτών.

Οι φορείς χάραξης πολιτικής και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα διοχετεύουν δισεκατομμύρια δολάρια σε μεταλλευτικά έργα σε όλο τον κόσμο με βάση εθελοντικές πιστοποιήσεις όπως η προτεινόμενη CMSI. Για παράδειγμα, ο νόμος της ΕΕ για τις κρίσιμες πρώτες ύλες χρησιμοποιεί αυτές τις διαβεβαιώσεις ως υποκατάστατο για τον προσδιορισμό του κατά πόσον οι εταιρείες προμηθεύονται υπεύθυνα τις πρώτες ύλες. Και το 78% των αυτοκινητοβιομηχανιών που αξιολογήθηκαν στην αξιολόγηση του Lead the Charge ανέφεραν ότι τις χρησιμοποιούν για την ενημέρωση των αποφάσεων προμήθειας - ιδίως καθώς αυξάνεται η υιοθέτηση ηλεκτρικών οχημάτων.

Τα κενά του πλαισίου μείωσης των ρύπων

Στην πραγματικότητα, μια πρόσφατη ανάλυση του προτεινόμενου CMSI, που διεξήχθη από ομάδες αυτοχθόνων, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και εμπειρογνώμονες πολιτικής, υπογραμμίζει διάφορα κενά στο πλαίσιο που θα έβλαπταν τις κοινότητες και, κυρίως, θα δημιουργούσαν κινδύνους για τις αυτοκινητοβιομηχανίες. Το πρότυπο χωρίζεται σε τρία επίπεδα πρακτικής: θεμελιώδες, καλό και κορυφαίο. Όμως, οι απαιτήσεις για το θεμελιώδες επίπεδο - το οποίο, πρέπει να σημειωθεί, οι εταιρείες επιτρέπεται να υπολείπονται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας διασφάλισης - δεν ευθυγραμμίζονται με τους διεθνείς νόμους, τους νομικούς κανόνες ή τα ευρέως αποδεκτά πρότυπα, όπως τα πρότυπα επιδόσεων του Διεθνούς Οργανισμού Χρηματοδότησης. Ως εκ τούτου, οι εταιρείες εξόρυξης δεν θα αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν τις σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε κυρώσεις για τις αυτοκινητοβιομηχανίες στη συνέχεια.

Επιπλέον, το σχέδιο προτύπου δεν προστατεύει το δικαίωμα των αυτοχθόνων πληθυσμών - οι οποίοι πλήττονται δυσανάλογα από την εξόρυξη - στην ελεύθερη, προηγούμενη και ενημερωμένη συναίνεση, η οποία απορρέει από το δικαίωμά τους να διοικούν τα εδάφη και τους πόρους τους και να αυτοπροσδιορίζονται. Η προστασία αυτού του δικαιώματος πρέπει να αποτελεί ελάχιστη απαίτηση για το επίπεδο της θεμελιώδους πρακτικής. Αλλά η ίδια η ιδέα ότι ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων μπορεί να αναλυθεί και να κατανεμηθεί σε διαφορετικά επίπεδα επιδόσεων αντικατοπτρίζει τον εσφαλμένο σχεδιασμό του CMSI. Αυτή η προσέγγιση θα προκαλούσε ακόμη μεγαλύτερη ζημία στις κοινότητες των αυτοχθόνων, δεδομένου ότι περισσότερα από τα μισά κρίσιμα ορυκτά βρίσκονται στα εδάφη τους ή κοντά σε αυτά.

Προτεραιότητα το κέρδος από την προστασία του καθαρού αέρα

Παρά τις προσπάθειες της ICMM και των εταίρων της, συμπεριλαμβανομένων των μελών της συμβουλευτικής ομάδας CMSI, όπως η BMW και η Tesla, να προωθήσουν το πρότυπο ως εργαλείο για την υπεύθυνη εξόρυξη, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια προσπάθεια της βιομηχανίας να παρουσιάσει ένα καθαρό, πράσινο πρόσωπο στο κοινό. Εάν επιτύχει, το CMSI θα εδραιώσει τη δύναμη και την επιρροή των εξορυκτικών κολοσσών όπως η Rio Tinto, η Glencore και η BHP και θα τους επιτρέψει να ενεργούν ατιμώρητα, παρέχοντας ψευδείς διαβεβαιώσεις σε όλους τους σημαντικούς ενδιαφερόμενους.

Αντί να προσφέρει μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, η CMSI θα επιτρέψει στις εξορυκτικές βιομηχανίες να θέσουν ως προτεραιότητα το κέρδος έναντι του καθαρού αέρα και νερού, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ενός βιώσιμου πλανήτη και θα εκθέσει τις αυτοκινητοβιομηχανίες, τις κυβερνήσεις και τους επενδυτές σε κίνδυνο φήμης.

Δεδομένης της αυξανόμενης ζήτησης ορυκτών για την τροφοδότηση της ενεργειακής μετάβασης, ο καθορισμός υψηλών προσδοκιών και η θέσπιση ισχυρών, εφαρμόσιμων κανόνων για τον εξορυκτικό τομέα είναι πιο σημαντικός από ποτέ.

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr