Της Νάντιας Βουγογιαννοπούλου

1. Ο FDA εγκρίνει την πρώτη γονιδιακή θεραπεία γενετικής επεξεργασίας για ανθρώπινη χρήση, κατά της δρεπανοκυτταρικής νόσου και της εξαρτώμενης από τη μετάγγιση β-θαλασσαιμίας – ελπίδα για τους συνανθρώπους μας

Η δρεπανοκυτταρική νόσος είναι μια ομάδα κληρονομικών ασθενειών, με πιο συνηθισμένη τη δρεπανοκυτταρική αναιμία. Σε αυτή, τα ερυθρά αιμοσφαίρια που υπό φυσιολογικές συνθήκες μοιάζουν με δίσκο, παίρνουν ένα δύσκαμπτο σχήμα ημισελήνου, με αποτέλεσμα να συνωστίζονται στις αρτηρίες και να εμποδίζεται η ροή του αίματος προς στους ιστούς και τα όργανα.

Είναι μια ασθένεια επίπονη και επιζήμια για βασικά συστήματα του οργανισμού που περιλαμβάνει πολλές επιπλοκές (χρόνιος πόνος, λοιμώξεις, ισχαιμικά επεισόδια, καρδιακές, νεφρικές και ηπατικές παθήσεις, κλπ). Το προσδόκιμο ζωής στον ανεπτυγμένο κόσμο είναι 40-60 έτη.

Η β-θαλασσαιμία (Μεσογειακή αναιμία), χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα αιμοσφαιρίνης, και για να διατηρηθούν κανονικά, οι ασθενείς υπόκεινται σε χρόνιες μεταγγίσεις αίματος. Οι μεταγγίσεις είναι απαραίτητες για την επιβίωση των ασθενών.

Τον Δεκέμβριο του 2023 σε μια ιστορική συγκυρία, ο FDA ενέκρινε την πρώτη θεραπεία γενετικής επεξεργασίας για τη δρεπανοκυτταρική νόσο για ασθενείς μεγαλύτερους των 12 ετών, ενώ ο ΕΜΑ ακολούθησε με θετική γνωμοδότηση τον ίδιο μήνα, και η εμπορική άδεια αναμένεται το πρώτο τρίμηνο του 2024 για την ΕΕ. Η μοναδική θεραπεία για τη δρεπανοκυτταρική αναιμία που υπήρχε μέχρι πρότινος ήταν η μεταμόσχευση μυελού των οστών, από την οποία όμως επιβιώνει μόνο το 25% των ασθενών.

Η νέα θεραπεία με το όνομα Casgevy, τροποποιεί συγκεκριμένο κομμάτι του DNA του ασθενή έτσι ώστε να παράγει περισσότερη αιμογλοβίνη, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η μεταφορά οξυγόνου στον οργανισμό. Βασίστηκε στη βραβευμένη με Nobel Χημείας τεχνολογία CRISPR, που δρα σαν ένα «μοριακό ψαλίδι» και εύκολα τροποποιεί ελαττωματικά γονίδια. Το Casgevy εμπόδισε την εμφάνιση επεισοδίων οργανικής ανεπάρκειας και πόνου σε 29 από 31 ασθενείς με δρεπανοκυτταρική νόσο, για 12 συνεχόμενους μήνες μετά τη θεραπεία. Οι παρενέργειες προς το παρόν δεν κρίνονται σοβαρές και μη διαχειρίσιμες, ενώ η μελέτη συνεχίζεται.

Το Casgevy εγκρίθηκε και για τη β-θαλασσαιμία, όπου τα αποτελέσματα των κλινικών είναι εξίσου σημαντικά: από τους 42 ασθενείς, οι 39 δεν χρειάστηκαν καμία μετάγγιση αίματος για έναν ολόκληρο χρόνο.

Η δρεπανοκυτταρική νόσος εμφανίζεται συχνότερα στην Υποσαχάρια Αφρική, την Ινδία και τη Μέση Ανατολή, ή σε απογόνους ατόμων που ενδημεί ή ενδημούσε η ελονοσία. Στην Ελλάδα οι πάσχοντες υπολογίζονται σε 1000 άτομα. Η Μεσογειακή αναιμία, έχει τη μεγαλύτερη επιδημιολογική εξάπλωση στην Ελλάδα, την Κύπρο και τα παράλια της Τουρκίας. Στην Ελλάδα, το 8% του πληθυσμού είναι φορέας της β-θαλασσαιμίας (στίγμα), ενώ οι νοσούντες που είναι εξαρτώμενοι από μεταγγίσεις, είναι περίπου 2000.

Πρόκειται για μια θεραπεία αιχμής, που βασίζεται σε εξαιρετικά καινοτόμες προσεγγίσεις, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στο κόστος. Προς το παρόν, τo Casgevy κοστολογείται από την εταιρεία παραγωγής του, στα 2.2 εκ. δολάρια στις ΗΠΑ, και 1 εκ. λίρες Αγγλίας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σημειώνεται ότι η θεραπεία είναι μονοδοσική και εφάπαξ.

Όμως ένα τέτοιο κόστος μπορεί να είναι απαγορευτικό και δυσβάσταχτο σε χώρες με διαλυμένα συστήματα υγείας, μηδαμινό κοινωνικό κράτος και ασφάλιση, γεμάτα με πολίτες χαμηλού και εξαιρετικά χαμηλού εισοδήματος. Όπου σε ένα κονσέρτο ειρωνείας, η δρεπανοκυτταρική νόσος είναι και περισσότερο διαδεδομένη.

2. Ασθένειες που εκριζώθηκαν– οι τροπικοί κέρδισαν!

Μεγάλες οι νίκες της ανθρωπότητας έναντι μολυσματικών ασθενειών το 2023, και συγκεκριμένα έναντι παραμελημένων τροπικών ασθενειών! Οι χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου βάλλονται συστηματικά από παρασιτικές και βακτηριακές λοιμώξεις, με σοβαρές επιπτώσεις τόσο στον πληθυσμό όσο και στην οικονομία. Το 2023 ήταν μια εξαιρετική χρονιά όμως.

Το Μπαγκλαντές έγινε και επίσημα η πρώτη χώρα που εξάλειψε τη σπλαχνική λεϊσμανίαση ή καλα-αζάρ, ως κίνδυνο της δημόσιας υγείας. Ο ΠΟΥ χαρακτηρίζει αυτή την κατάληξη ως ένα «μνημειώδες επίτευγμα». Η σπλαχνική λεϊσμανίαση προκαλείται από παράσιτα του γένους Leishmania, και είναι θανατηφόρος αν μείνει χωρίς θεραπεία. Η εκστρατεία που ξεκίνησε το Μπαγκλαντές το 2005, επικεντρώθηκε στην έγκαιρη διάγνωση, στην ολιστική διαχείριση των ασθενών, στον έλεγχο των ξενιστών (σκνίπες), στην επιδημιολογική παρατήρηση, και στην ενημέρωση του κοινού, εναρμονίστηκε με τη σύγχρονη ιατρική έρευνα, και ο συνδυασμός αποδείχθηκε σωτήριος.

Ζήτω!, και από το πολύπαθο Ιράκ, το οποίο στις 31 Ιουλίου εξάλειψε την κοκκιώδη επιπεφυκίτιδα (τράχωμα), ως κίνδυνο της δημόσιας υγείας. Το τράχωμα είναι μια μεταδοτική μολυσματική νόσος, η οποία προκαλείται από το βακτήριο Chlamydia trachomatis, που και  προσβάλλει τα βλέφαρα και αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να επέλθει τύφλωση. Το Ιράκ είναι η 17^η χώρα που εξαλείφει το τράχωμα, μια από τις σημαντικότερες αιτίες τύφλωσης, κυρίως γυναικών. Το εθνικό πρόγραμμα του Ιράκ ξεκίνησε το 2012 και περιλαμβάνει τη σχολαστική επιτήρηση των περιστατικών, και τη διενέργεια ελέγχων σε σχολεία με τη βοήθεια του Υπουργείου Παιδείας. Αναπτύχθηκαν ισχυρές συνέργειες με εξειδικευμένους επαγγελματίες όπως οφθαλμίατροι, οπτομέτρες, χειρούργοι, ενώ ενεπλάκησαν στο πρόγραμμα φορείς όπως η UNICEF.

Το 2023 ήταν ένας καλός χρόνος και για τη Μπελίζ η οποία ανακηρύχθηκε από τον ΠΟΥ απαλλαγμένη από την ελονοσία. Παρόλο που η Μπελίζ ήδη από το 2019 δεν έχει δηλώσει κανένα εγχώριο κρούσμα ελονοσίας, ο ΠΟΥ απαιτεί ισχυρά και αδιαμφισβήτητα στοιχεία που αποδεικνύουν την απουσία κρουσμάτων για τρία χρόνια, έτσι ώστε να πιστοποιήσει μια χώρα ως «ελεύθερη ελονοσίας». Η Μπελίζ επένδυσε σε ένα διαρκές εθνικό πρόγραμμα ψεκασμών, ενημέρωσης και διανομής εντομοαπωθητικού υλικού όπως κουνουπιέρες, διεργασία η οποία και την έφερε στην ευχάριστη αυτή θέση το 2023.

3. Επιτέλους κατατίθεται φάκελος στον FDA για τη θεραπεία ψυχιατρικών νοσημάτων, υποβοηθούμενη από ψυχεδελικές ουσίες – θα βλέπουμε κύκλους;

Μετά από υπερ-εντατική έρευνα που έχει κρατήσει δεκαετίες, και την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων  της κλινικής μελέτης για τη θεραπεία του Συνδρόμου Μετατραυματικού Στρες με τη χρήση MDMA, φορείς και εταιρείες πιέζουν για την εισαγωγή του MDMA στην κλινική πρακτική. Τα αποτελέσματα της κλινικής μελέτης είχαν δημοσιευτεί το 2021 στο πολύ έγκριτο περιοδικό Nature Medicine και είναι πολύ θετικά. Πρόκειται για μία πάρα πολύ σοβαρή μελέτη φάσης 3, σε εκατοντάδες ασθενείς, και το πιο σημαντικό:

• Περιλαμβάνει ψευδοφάρμακο (placebo), που σημαίνει ότι κάποιοι από τους ασθενείς δεν παίρνουν τη θεραπεία αλλά placebo
• Είναι τυχαιοποιημένη, που σημαίνει ότι ποιος θα πάρει το φάρμακο και ποιος το placebo, είναι μια τυχαία επιλογή
• Είναι διπλά τυφλή, που σημαίνει ότι ούτε οι ασθενείς, ούτε οι γιατροί δεν ξέρουν ποιος παίρνει το φάρμακο και ποιος το placebo.

Τρεις δόσεις MDMA, σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία, για 18 εβδομάδες, μείωσαν πολύ σημαντικά τα συμπτώματα του άγχους και της κατάθλιψης, χωρίς να εμφανίζεται αύξηση στην αυτοκτονικότητα των ασθενών. Οι συμμετέχοντες υπέφεραν από τα καταστροφικά αποτελέσματα του PTSD για περισσότερο από 15 χρόνια. Η εταιρεία MAPS PBC κατέθεσε τον φάκελο στον FDA τον Δεκέμβριο του 2023, και η γνωμοδότηση αναμένεται σε 60 μέρες.

4. Η Ευρώπη εξοβελίζει την αποτρόπαια πρακτική θανάτωσης αρσενικών νεοσσών - τσίου

Κάθε χρόνο εκκολάπτονται 6.5 εκατομμύρια αρσενικοί νεοσσοί, οι οποίοι αφενός δεν μπορούν να γεννήσουν αυγά, αφετέρου δεν μπορούν να μεγαλώσουν αρκετά γρήγορα για να αποτελούν μια  προσοδοφόρα πηγή κρέατος. Είναι οικονομικά άχρηστοι.

Οι νεοσσοί μίας ημέρας, σφαγιάζονται με όλους τους πιθανούς και στυγερούς τρόπους: καύση, ασφυξία, πολτοποίηση.

Για καλή μας τύχη, τα τελευταία χρόνια οι ερευνητές οδεύουν προς την εμπορευματοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών που ανιχνεύουν το φύλο των νεοσσών όσο βρίσκονται ακόμα μέσα στο αυγό. Η ΕΕ εκτίμησε ότι τα ερευνητικά αποτελέσματα είναι τόσο σημαντικά έτσι ώστε το 2023 να υπογραφεί μια δανειακή σύμβαση ύψους 40 εκ. ευρώ μεταξύ της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και της Ολλανδικής εταιρείας In Ovo, μέσω του προγράμματος InvestEU, με στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη μιας τεχνολογίας διαλογής αυγών βάσει του φύλου.

Η Ella, έτσι όπως ονομάζεται το ειδικό μηχάνημα της In Ovo, προσδιορίζει το φύλο του αυγού την 9^η μέρα της επώασης, και μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα σε υπάρχουσες γραμμές παραγωγής. Με αυτό τον τρόπο, πλέον υπάρχει η επιλογή να εκκολαφθούν μόνο τα θηλυκά αυγά, έτσι ώστε να μην πραγματοποιούνται γκροτέσκες θανατώσεις αρσενικών νεοσσών μετά την εκκόλαψη.

Η ΕΕ δείχνει εμπράκτως πλέον την αφοσίωση της στη διασφάλισης καλής διαβίωσης των ζώων. Υπολογίζεται ότι το 15% από τα 389 εκατομμύρια αυγά που επωάζονται συνολικά στην ΕΕ, προέρχονται από εκκολαπτήρια που χρησιμοποιούν αυτή την τεχνολογία. Τα ποσοστά αναμένεται να αυξηθούν, κι εμείς δεν μπορούμε παρά να είμαστε πολύ ευτυχισμένοι για τα ηθικά αυγά τηγανιτά που μας περιμένουν!

5. Αποποινικοποίηση των εκτρώσεων – από τη μία και από την άλλη μεριά του Ατλαντικού

Τον Σεπτέμβριο του 2023, το Ανώτατο Δικαστήριο του Μεξικό αποποινικοποίησε την έκτρωση σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Η απόφαση υποχρεώνει όλες τις ομοσπονδιακές δομές υγείας να προσφέρουν αμβλώσεις σε οποιονδήποτε το ζητήσει. Οι ομόσπονδες πολιτείες θα πρέπει να νομοθετήσουν έτσι ώστε να συμμορφωθούν με την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου. Οι κλινικές πρακτικές θα πρέπει να καθοριστούν, και οι πολίτες θα πρέπει να ενημερωθούν και να εκπαιδευτούν, όσον αφορά αυτό το νεοαποκτηθέν συνταγματικό δικαίωμα, που πρέπει άμεσα να ενσωματωθεί και να αγκαλιαστεί από ολόκληρη τη Μεξικανική κοινωνία.

Τα τελευταία χρόνια στη Νότιο Αμερική, το κίνημα για το δικαίωμα στην έκτρωση έχει πάρει το δικό του όνομα: Marea Verde, το Πράσινο Κύμα. Οι πράσινες μπαντάνες που πρώτη φορά φορέθηκαν στην Αργεντινή το 2003, είναι ένα ισχυρό σύμβολο της αλληλεγγύης και της διεκδίκησης θεμελιωδών δικαιωμάτων όπως αυτό της άμβλωσης.

Το Πράσινο Κύμα, αφού σάρωσε το 2020 την Αργεντινή, το 2022 την Κολομβία και τον Ισημερινό, το 2023 το Μεξικό, αγγίζει το 2024 και τη Βραζιλία, καθώς από τον Σεπτέμβριο εκδικάζεται από το Ανώτατο Δικαστήριο μια υπόθεση η οποία μπορεί να καταλήξει σε αποποινικοποίηση της έκτρωσης. Οι αντιστάσεις της Βραζιλιάνικης κοινωνίας είναι μεγάλες και τα μηνύματα διφορούμενα, καθώς πάνω από το 70% των Βραζιλιάνων διαφωνεί με το δικαίωμα στην έκτρωση, ωστόσο πάνω από το 80% διαφωνεί με τη σύλληψη των γυναικών που καταφεύγουν σε αυτή. Η ψηφοφορία του δικαστηρίου αναμένεται.

Από την άλλη μεριά του Ατλαντικού, ο Φινλανδικός παράδεισος έγινε λίγο περισσότερο ελκυστικός, με την αλλαγή του νόμου των εκτρώσεων, που ίσχυε από το 1970. Όσο και αν παραξενεύει κάποιους, η Φινλανδία είχε μέχρι πρότινος μια από τις πιο αυστηρές νομοθεσίες για τις αμβλώσεις. Παρόλο που πραγματοποιούνταν ευρέως αμβλώσεις υπό χαλαρές προϋποθέσεις, συμπεριλαμβανομένων κοινωνικοοικονομικών λόγων, οι ενδιαφερόμενες θα έπρεπε να προσκομίσουν αναλυτική αιτιολόγηση, και έγκριση από έναν ή δύο γιατρούς.

Η αλλαγή του παρωχημένου Φινλανδικού νόμου για τις εκτρώσεις μπορεί να φαίνεται τυπική, ωστόσο ανά περιόδους είναι αφορμή να ξεσπούν συντηρητικές φωνές στο Φινλανδικό κοινοβούλιο, οι οποίες σίγησαν οριστικά τον Σεπτέμβριο του 2023, με την νομοθέτηση της ελεύθερης πρόσβασης όλων στην άμβλωση.

+1. Επιτέλους η ταξική διάσταση μπήκε στον διάλογο για την κλιματική αλλαγή

Είχαμε μια υπόνοια, τώρα ήρθαν και αρκετά στοιχεία που αφορούν τους «υπερ-εκπομπείς» αερίων του θερμοκηπίου. Και αυτοί δεν είναι άλλοι, από τους πλούσιους.

Μελέτη του 2023 του ιδρύματος Oxfam αποκαλύπτει ότι για το 2019, το πλουσιότερο 1% της ανθρωπότητας παρήγαγε περισσότερες εκπομπές αερίων από το φτωχότερο 66%. Αυτό σαν είδηση είναι εκ πρώτης όψεος απογοητευτική, ωστόσο είναι πλέον καταφανές ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός και η Συμφωνία του Παρισιού αργά ή γρήγορα θα αναγκαστεί να λάβει μέτρα για την κλιματική αλλαγή, εστιασμένα στην κοινωνική δικαιοσύνη.

Πολλά άλλα στοιχεία έρχονται να συνομολογήσουν στα αποτελέσματα του Oxfam. Σύμφωνα με μια μελέτη που διέταξε η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, το 75% των εκπομπών της αεροπλοΐας προέρχονται από τα ιδιωτικά τζετ. Στο ίδιο πνεύμα, έχει διαπιστωθεί ότι στις ΗΠΑ υπάρχει ανισότητα στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, που διατρέχεται από φυλετικά και οικονομικά κριτήρια.

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr