Βασικοί παράγοντες που συνέβαλαν στη μείωση του πληθυσμού των φυλακών ήταν η μείωση ορισμένων τύπων εγκλημάτων στο πλαίσιο των περιορισμών μετακίνησης κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η επιβράδυνση των δικαστικών συστημάτων και τα προγράμματα αποφυλάκισης που χρησιμοποιούνται σε ορισμένες χώρες για την πρόληψη ή τη μείωση την εξάπλωση του Covid-19.

Στις 31 Ιανουαρίου 2021, κρατούνταν 1.414.172 κρατούμενοι στις 49 φυλακές των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, που αντιστοιχεί σε ευρωπαϊκό ποσοστό πληθυσμού φυλακών 102 κρατουμένων ανά 100.000 κατοίκους.

Στις 48 φυλακές για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες τόσο για το 2020 όσο και για το 2021, το ποσοστό αυτό μειώθηκε από 104,3 σε 101,9 κρατούμενους ανά 100.000 κατοίκους (-2,3%). Το ποσοστό των κρατουμένων που εκτίουν ποινές για κλοπή μειώθηκε κατά 8,7%, ενώ το ποσοστό των κρατουμένων που καταδικάστηκαν για λιγότερο από ένα έτος μειώθηκε κατά 25,5%.

«Η μείωση αυτών των δεικτών θα μπορούσε να είναι έμμεση συνέπεια των περιορισμών, που μείωσαν την εγκληματικότητα του δρόμου. Η πτώση του ποσοστού εισαγωγών στις φυλακές ήταν επίσης ιδιαίτερα απότομη το 2020, επιβεβαιώνοντας την επίδραση των περιορισμών μετακίνησης που σχετίζονται με τον Covid-19. Λιγότερες αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπων συνεπάγονται λιγότερα εγκλήματα επαφής σε δημόσιους χώρους, λιγότερες συλλήψεις και άτομα υπό κράτηση», σύμφωνα με τον καθηγητή Marcelo Aebi, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας SPACE από το Πανεπιστήμιο της Λωζάνης.

Οι περιορισμοί στην κυκλοφορία των κρατουμένων που σχετίζονται με τον Covid-19 (λιγότερες άδειες προσωρινής φυλάκισης και λιγότερη εργασία εκτός σωφρονιστικών ιδρυμάτων) θα μπορούσαν επίσης να εξηγήσουν τη σημαντική μείωση των αποδράσεων (2,2 αποδράσεις ανά 10.000 κρατουμένους το 2020, σε σύγκριση με 8,2 ανά 10.000 κρατούμενους στο 2019). Από τις 48 διοικήσεις φυλακών που παρείχαν δεδομένα τόσο για το 2020 όσο και για το 2021, το ποσοστό φυλάκισης -ο αριθμός των κρατουμένων ανά 100.000 κατοίκους- μειώθηκε σε 30 ποινικές διοικήσεις, παρέμεινε σταθερή σε 14 και αυξήθηκε μόνο σε τρεις, λαμβάνοντας υπόψη μόνο χώρες με περισσότερες από 300.000 κάτοικοι. Αν συγκρίνει κανείς την κατάσταση με αυτή που παρατηρήθηκε πριν από δέκα χρόνια, η μόνη χώρα (με περισσότερους από 300.000 κατοίκους) που έχει μεγαλύτερο πληθυσμό φυλακών το 2021 σε σχέση με το 2011 είναι η Τουρκία.

Από το 2020 έως το 2021, το ποσοστό φυλάκισης μειώθηκε περισσότερο στην Κύπρο (-28,3%), στο Μαυροβούνιο (-24,4%), στη Σλοβενία (-22,1%), στη Λιθουανία (-13,4%), στη Φινλανδία (-13,2%), στη Γεωργία (- 12,1%), Γαλλία (-11,7%), Αρμενία (-11,5%), Ιταλία (-11,1%), Ηνωμένο Βασίλειο (Βόρεια Ιρλανδία) (-10,9%), Πορτογαλία (-10,8%) και Λετονία (-10,3%). Μειώθηκε επίσης σε Ισλανδία (-9,7%), Ελβετία (-9,2%), Ιρλανδία (-8,9%), Τουρκία (-8,9%), Αλβανία (-8,7%), Τσεχία (-8,4%), Αυστρία (- 8,2%), Πολωνία (-8,1%), Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία) (-8%), Ολλανδία (-7,9%), Ρωσία (-7,9%), Λουξεμβούργο (-7,5%), Γερμανία (-6,9%), Ισπανία (-6-1%), Δανία (-6%) και Ουκρανία (-5,2%). Οι διοικήσεις φυλακών όπου αυξήθηκε ήταν αυτές της Σουηδίας (+8,2%), της Ρουμανίας (+6,6%) και της Βόρειας Μακεδονίας (+5,4%). Οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά φυλάκισης στις 31 Ιανουαρίου 2021 ήταν η Ρωσία (328 κρατούμενοι ανά 100.000 κατοίκους), η Τουρκία (325), η Γεωργία (232), το Αζερμπαϊτζάν (216), η Σλοβακία (192), η Λιθουανία (190) και η Τσεχική Δημοκρατία ( 180).

Χωρίς να ληφθούν υπόψη χώρες με λιγότερους από 300.000 κατοίκους, τα χαμηλότερα ποσοστά φυλάκισης βρέθηκαν στην Ισλανδία (41), τη Φινλανδία (43), τη Δημοκρατία Σέρπσκα (Βοσνία και Ερζεγοβίνη) (50), την Ολλανδία (54) και τη Σλοβενία (54). Συνολικά, στην Ευρώπη, η πυκνότητα των φυλακών μειώθηκε κατά 5,3% από τον Ιανουάριο του 2020 έως τον Ιανουάριο του 2021 (από 90,2 σε 85,4 κρατούμενους ανά 100 διαθέσιμες θέσεις). Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρείχαν οι διοικήσεις των φυλακών, έξι από αυτούς ανέφεραν πυκνότητα φυλακών άνω των 105 κρατουμένων ανά 100 θέσεις, δείκτης σοβαρού υπερπληθυσμού: Ρουμανία (119 κρατούμενοι ανά 100 θέσεις), Ελλάδα (111), Κύπρος (111), Το Βέλγιο (108), η Τουρκία (108) και η Ιταλία (106), λαμβάνοντας υπόψη χώρες με περισσότερους από 300.000 κατοίκους. Η πυκνότητα των φυλακών ήταν επίσης πάνω από 100 άτομα ανά 100 διαθέσιμες θέσεις στη Γαλλία (104), τη Σουηδία (101) και την Ουγγαρία (101).