Το παρόν έγγραφο προβληματισμού στηρίζεται στην Έκθεση των πέντε Προέδρων του Ιουνίου 2015 και αποσκοπεί στην τόνωση της συζήτησης αναφορικά με την Οικονομική και Νομισματική Ένωση και στη συμβολή στη διαμόρφωση κοινού οράματος για το μελλοντικό σχεδιασμό της.

Λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τις συζητήσεις στα κράτη μέλη και τις απόψεις των άλλων θεσμικών οργάνων της ΕΕ, το παρόν έγγραφο προτείνει συγκεκριμένα μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν έως τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2019, καθώς και σειρά επιλογών για τα επόμενα έτη, όταν θα έχει ολοκληρωθεί η αρχιτεκτονική της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης.

Ο κ. Βάλντις Ντομπρόβσκις, Αντιπρόεδρος της Επιτροπής αρμόδιος για το ευρώ και τον κοινωνικό διάλογο, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και την ένωση κεφαλαιαγορών,δήλωσε: «Το ευρώ είναι ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της Ευρώπης. Είναι περισσότερο από ένα απλό νόμισμα. Το εγχείρημα του ευρώ αποτελούσε υπόσχεση ευημερίας. Η τήρηση της υπόσχεσης αυτής για τις μελλοντικές γενιές απαιτεί να επιδείξουμε το αναγκαίο πολιτικό θάρρος προκειμένου να εργαστούμε για την ισχυροποίηση και ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Το σημερινό έγγραφο προβληματισμού προσφέρει διάφορες ιδέες που θα πρέπει να συμβάλουν στη δημιουργία ενός κοινού οράματος για το ευρώ, καθώς και συγκεκριμένα μέτρα για την επίτευξη του σκοπού αυτού.»

Ο κ. Πιερ Μοσκοβισί, Επίτροπος Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων, Φορολογίας και Τελωνείων, δήλωσε: «Το ευρώ είναι ήδη σύμβολο ενότητας και εγγύηση σταθερότητας για τους Ευρωπαίους. Θα πρέπει τώρα να γίνει όχημα για την ευημερία όλων. Μόνο με την αντιστροφή των οικονομικών και κοινωνικών αποκλίσεων στη ζώνη του ευρώ θα μπορέσουμε να νικήσουμε τον επικίνδυνο λαϊκισμό που τροφοδοτούν οι αποκλίσεις αυτές. Έχει έρθει πλέον η στιγμή να ολοκληρώσουμε το ταξίδι που αρχίσαμε στο Μάαστριχτ προς μια πραγματική οικονομική και νομισματική ένωση, με ισχυρούς θεσμούς και δημοκρατική λογοδοσία.»

Το ευρώ αποτελεί επιτυχημένο εγχείρημα από πολλές απόψεις: χρησιμοποιείται από 340 εκατομμύρια Ευρωπαίους σε 19 κράτη μέλη. Επτά από τα κράτη μέλη που προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004 το έχουν ήδη υιοθετήσει. Κι όμως, έχουν περάσει μόλις 25 χρόνια από τη στιγμή που η Συνθήκη του Μάαστριχτ άνοιξε το δρόμο για το ενιαίο νόμισμα και μόλις 15 χρόνια από τότε που χρησιμοποιήθηκε το πρώτο κέρμα. Το ευρώ είναι το δεύτερο πλέον χρησιμοποιούμενο νόμισμα στον κόσμο, έχει αποφέρει σταθερότητα των τιμών και έχει γίνει μέρος της καθημερινότητας για την πλειονότητα των Ευρωπαίων.

Ωστόσο, οι δυσκολίες που έχει αντιμετωπίσει η ζώνη του ευρώ τα τελευταία χρόνια προκάλεσαν την αμφισβήτηση του ευρώ, μολονότι σήμερα η στήριξη του κοινού νομίσματος είναι και πάλι στο υψηλότερο επίπεδο από το 2004 (72 % των πολιτών της ζώνης του ευρώ). Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση που ξεκίνησε στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά την περίοδο 2007-08 οδήγησε στη χειρότερη ύφεση στην εξηκονταετή ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ έλαβαν σοβαρές πολιτικές αποφάσεις με σκοπό να διαφυλαχθεί η ακεραιότητα του ευρώ και να αποφευχθούν τα χειρότερα, ενώ οι αναληφθείσες μεταρρυθμίσεις φέρνουν αποτελέσματα. Η κρίση όμως δεν θα έχει παρέλθει ενόσω η ανεργία εξακολουθεί να παραμένει σε τόσο υψηλά επίπεδα. Προκειμένου να υπάρξουν ακόμη μεγαλύτερα οφέλη για όλους τους πολίτες, θα πρέπει να γίνουν περαιτέρω μεταρρυθμίσεις στη διακυβέρνηση του ευρώ.

Οι επιλογές που προτείνονται στο έγγραφο προβληματισμού έχουν ως στόχο να συμβάλουν στη διαμόρφωση ευρείας συναίνεσης σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των επικείμενων προκλήσεων και να δώσουν νέα πνοή στον σημαντικό αυτό διάλογο. 

Η ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά είναι αναγκαία για τη δημιουργία απασχόλησης, την ανάπτυξη, την κοινωνική δικαιοσύνη, την οικονομική σύγκλιση και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Η υπευθυνότητα και η αλληλεγγύη θα πρέπει να συμβαδίζουν με τη μείωση και τον επιμερισμό των κινδύνων. Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση θα πρέπει να παραμείνει ανοικτή σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, και η διαδικασία λήψης αποφάσεων πρέπει να καταστεί πιο διαφανής και να περιλάβει το στοιχείο της δημοκρατικής λογοδοσίας. Αυτές είναι οι κατευθυντήριες αρχές για τις μελλοντικές εργασίες. Η εξεύρεση ευρείας πολιτικής συναίνεσης σχετικά με την επιθυμητή κατεύθυνση και η ύπαρξη συνολικού σχεδίου με σαφή αλληλουχία ενεργειών θα είναι καίριας σημασίας για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος.

Η πρόοδος θα προϋπέθετε τη λήψη μέτρων σε τρεις βασικούς τομείς:

1) στην ολοκλήρωση μιας πραγματικής Χρηματοοικονομικής Ένωσης

Ένα ολοκληρωμένο χρηματοοικονομικό σύστημα που λειτουργεί εύρυθμα έχει θεμελιώδη σημασία για μια αποτελεσματική και σταθερή Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Αξιοποιώντας τη δυναμική που έχει ήδη επιτευχθεί κατά τα τελευταία έτη, πρέπει να υπάρξει συναίνεση σχετικά με τη μελλοντική πορεία. Η εν λόγω προσπάθεια περιλαμβάνει την πρόοδο με βάση στοιχεία που είναι ήδη διαθέσιμα και τη συμφωνία για τα συμπληρωματικά μέτρα που χρειάζεται να ληφθούν από σήμερα έως το 2025. Αυτό συνεπάγεται την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης και την πρόοδο όσον αφορά στη μείωση και τον επιμερισμό των κινδύνων στον τραπεζικό τομέα, με μέτρα που θα καθιστούν τις ευρωπαϊκές τράπεζες ανθεκτικότερες. Στο πλαίσιο αυτό, η προώθηση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών είναι επίσης υψίστης σημασίας, προκειμένου να προσφερθούν πιο διαφορετικές και καινοτόμες δυνατότητες χρηματοδότησης για την πραγματική οικονομία, μεταξύ άλλων μέσω των κεφαλαιαγορών.

2) στην επίτευξη μιας πιο ολοκληρωμένης Οικονομικής και Δημοσιονομικής Ένωσης

Ήδη η έκθεση των πέντε Προέδρων αναγνωρίζει τη σύγκλιση προς ανθεκτικότερες οικονομικές και κοινωνικές δομές στα κράτη μέλη ως ουσιαστικό στοιχείο για την επιτυχία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης μακροπρόθεσμα. Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να ενισχύσουν ήδη υφιστάμενα μέσα, όπως τοΕυρωπαϊκό Εξάμηνο συντονισμού της οικονομικής πολιτικής ή η σύνδεση της χρηματοδοτικής στήριξης από τον προϋπολογισμό της ΕΕ με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Αλλά τα κράτη μέλη θα μπορούσαν επίσης να αποφασίσουν να βελτιώσουν την ικανότητα μακροοικονομικής σταθεροποίησης της ζώνης του ευρώ. Το έγγραφο παρουσιάζει αρκετές διαφορετικές επιλογές για το θέμα αυτό, τις οποίες η Επιτροπή θα εξετάσει.

3) εδραίωση της δημοκρατικής λογοδοσίας και ενίσχυση των θεσμών της ζώνης του ευρώ

Για να καταστεί ισχυρότερη η Οικονομική και Νομισματική Ένωση, τα κράτη μέλη πρέπει να δεχθούν να μοιράζονται περισσότερες αρμοδιότητες και αποφάσεις για θέματα της ζώνης του ευρώ, μέσα σε ένα κοινό νομικό πλαίσιο. Αυτό θα ήταν εφικτό μέσω των Συνθηκών της ΕΕ και των θεσμών της, μέσω μιας διακυβερνητικής προσέγγισης ή, όπως συμβαίνει σήμερα, με συνδυασμό των δύο. Η περαιτέρω πολιτική ολοκλήρωση θα μπορούσε να συμπεριλάβει την επανεξέταση της ισορροπίας μεταξύ της Επιτροπής και της Ευρωομάδας και θα μπορούσε να δικαιολογήσει τον ορισμό ενός/μιας πλήρους απασχόλησης μόνιμου/μόνιμης προέδρου της Ευρωομάδας, καθώς και την ενοποίηση της εξωτερικής εκπροσώπησης της ζώνης του ευρώ. Η ιδέα ενός δημόσιου ταμείου της ζώνης του ευρώ - ενδεχομένως με έναν προϋπολογισμό της ζώνης του ευρώ - καθώς και ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου αποτελεί επίσης αντικείμενο συζήτησης στον δημόσιο διάλογο, και θα μπορούσε να ληφθεί υπόψη σε μεταγενέστερο στάδιο της εμβάθυνσης της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, εντός του πλαισίου της ΕΕ.

Ιστορικό

Το παρόν έγγραφο προβληματισμού είναι το τρίτο κατά σειράν από τα πέντε που έχουν εξαγγελθεί στη Λευκή Βίβλο σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης, η οποία σκιαγραφεί τις κύριες προκλήσεις και ευκαιρίες για την Ευρώπη κατά την επόμενη δεκαετία. Η Λευκή Βίβλος σηματοδότησε την αρχή μιας διαδικασίας στην οποία η ΕΕ των 27 καλείται αποφασίσει για το μέλλον της Ένωσης. Για να ενθαρρύνει αυτόν τον διάλογο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη, διοργανώνει σειρά συζητήσεων σχετικά με το «μέλλον της Ευρώπης» σε πόλεις και περιφέρειες της Ευρώπης.

Το σημερινό έγγραφο προβληματισμού είναι μια πρόσκληση να εκφράσουν όλοι τις απόψεις τους για το μέλλον της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, ως μέρος του ευρύτερου διαλόγου για το μέλλον της Ευρώπης. Η πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί πρέπει να βασίζεται σε ευρεία συναίνεση και να λαμβάνει υπόψη τις προκλήσεις του μέλλοντος. Στο πλαίσιο αυτό, τα έγγραφα προβληματισμού σχετικά με τηντιθάσευση της παγκοσμιοποίησης και τηνκοινωνική διάσταση της Ευρώπης, καθώς και το επικείμενο έγγραφο προβληματισμού για το μέλλον των οικονομικών της ΕΕ, θα συμβάλουν επίσης στη συζήτηση για το μέλλον της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης.

Επίσης, η Επιτροπή θα δημοσιεύσει ένα έγγραφο προβληματισμού σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας.