Οι Ανεξάρτητες Αρχές αποτελούν την κατάληξη συστηματικών προσπαθειών που καταβλήθηκαν από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα, τους διεθνείς οργανισμούς και πολλές εθνικές κυβερνήσεις, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, προκειμένου να περιοριστεί η κρατική αυθαιρεσία, να αναπτυχθεί η οικονομία και να διευρυνθεί η δημοκρατία. Μπορεί κανείς να απαριθμήσει τρείς διακριτές στιγμές στην ανάπτυξη των Ανεξάρτητων Αρχών. Κατά την πιο πρόσφατη, την τρίτη, που ήδη μετρά μια εικοσαετία, περιορίστηκε η δικαιοδοσία της κεντρικής κυβέρνησης να νέμεται μονοπωλιακά περιοχές της οικονομίας που σχετίζονται, ιδίως, με εκμετάλλευση φυσικών πόρων. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από μεταρρυθμίσεις που καταργούν τον μονοπωλιακό ρόλο του κράτους και επιχειρούν ευρύτατες απο-ρυθμίσεις και ιδιωτικοποιήσεις στην ενέργεια, τις τηλεπικοινωνίες, τις μεταφορές, κλπ. Στη θέση της κεντρικής κυβέρνησης υπεισήλθαν οι Ανεξάρτητες Αρχές. Η δικαιοδοσία τους περιλαμβάνει, ιδίως, τις αδειοδοτήσεις και την διασφάλιση της εφαρμογής των κανόνων με την τήρηση της αρχή της ισότητας για τους συμμετέχοντες.

Είναι πολύ εκτεταμένη και πληθωρική η συζήτηση με επιχειρήματα και απαντήσεις υπέρ και κατά των Ανεξάρτητων Αρχών, και ακόμη περισσότερες, οι περιπτώσεις επιτυχίας ή αποτυχίας τους. Τα δύο μείζονα θέματα στα οποία επικεντρώνεται ο επιστημονικός, διοικητικός και πολιτικός διάλογος είναι: Πρώτον, εάν, όντως, διασφαλίστηκε η διαφάνεια και η δημοκρατική νομιμότητα για όλους τους παίκτες που εισδύουν στις νέες απο-κρατικοποιημένες αγορές, και δεύτερον, εάν υπήρξε προστιθέμενη αξία των νέων παικτών στην βελτίωση της οικονομίας, εν γένει, αλλά και της δημοσιονομικής πειθαρχίας μέσω μείωσης των ελλειμμάτων.

Πολλοί οι οποίοι δεν γνωρίζουν την ιστορία των Ανεξάρτητων Αρχών τις θεωρούν δημιουργήματα του νέου, παγκοσμιοποιημένου ρυθμιστικού καπιταλισμού. Των Ανεξάρτητων Αρχών που παρεμβαίνουν στην οικονομία είχε, όμως, προηγηθεί μια ακόμη στιγμή στην ανάπτυξή τους. Ήδη, από την δεκαετία ’70, επιχειρήθηκε η απαλλαγή του κεντρικού κράτους από υποστηρικτικές και εκτελεστικές αρμοδιότητες. Δημιουργήθηκαν, τότε, υπηρεσίες με καθαρώς εκτελεστικό χαρακτήρα (agencies) οι οποίες, άλλοτε, είχαν δημόσιο, άλλοτε ιδιωτικό κι άλλοτε ημι-δημόσιο χαρακτήρα. Με τον τρόπο αυτόν, το κράτος αύξησε την επιτελικότητά του, πέτυχε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και μείωση των δαπανών του. Αλλά και πριν ακόμη από την εμφάνιση της δεύτερης γενιάς Ανεξάρτητες Αρχές, είχαν ρυθμιστεί σοβαρά εθνικά θέματα μέσω αρχών ή επιτροπών που δεν λογοδοτούσαν στην Κυβέρνηση αλλά (συνήθως) στη Βουλή. Κι αυτές μπορούν να θεωρηθούν ως η πρώτη στιγμή ανάπτυξης των Ανεξάρτητων Αρχών. Στα θέματα αυτά συμπεριλαμβάνονταν η δημόσια διοίκηση, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή τα θέματα βιο-ηθικής.

Η Ελλάδα καθυστέρησε πολύ στο να υιοθετήσει τις Ανεξάρτητες Αρχές. Το ελληνικό κράτος, υπερ-συγκεντρωτικό, πελατειακό και εν πολλοίς, διεφθαρμένο, αντιδρούσε σφόδρα στην απαλλοτρίωση των δεκάδων χιλιάδων αρμοδιοτήτων του. Σε μια αποφασιστική αναμέτρησή του με το πελατειακό κράτος, ο πρωθυπουργός κ. Σημίτης στην συνταγματική αναθεώρηση του 2001 κατοχύρωσε τις αρχές «προστασίας προσωπικών δεδομένων» (άρθρο 9Α Σ), το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (άρθρο 15 § 2 Σ), την Αρχή Προστασίας του Απορρήτου των Τηλεπικοινωνιών (άρθρο 19 § 2 Σ), δ) το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (άρθρο 103 § 7 Σ) και τον Συνήγορο του Πολίτη (άρθρο 103 § 9 Σ).

Οι συντηρητικές δυνάμεις, όμως, που ακολούθησαν το εκσυγχρονιστικό πείραμα του Σημίτη, αντιστρατεύτηκαν συστηματικά την ευημερία των Ανεξάρτητων Αρχών. Για να δώσουμε ένα μόνο δείγμα γραφής τους: Ο ν.2190/04 που όριζε τα του Ανώτατου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ) τροποποιήθκε 43 φορές σε δέκα χρόνια! Εκτός από την δολιοφθορά των συνταγματικά προστατευόμενων Ανεξάρτητων Αρχών, οι κυβερνήσεις Καραμανλή και Παπανδρέου δεν ρύθμισαν ούτε στοιχειώδη ζητήματα για την εύρυθμη λειτουργία τους (όρια ηλικίας μελών, επιβαλλόμενες αλλαγές λόγω συνταξοδοτήσεων, κλπ) σπρώχνοντάς τις σε μαρασμό.

Όσες, επίσης, Ανεξάρτητες Αρχές έπρεπε να δημιουργηθούν, αυτή την περίοδο, στο πεδίο της οικονομίας και του ανταγωνισμού, λόγω του ευρωπαϊκού κεκτημένου, πήραν την μορφή των διοικητικών αρχών χωρίς συνταγματική κατοχύρωση. Τούτο, μεθερμηνευόμενο, ισοδυναμεί με την διατήρηση της εξουσίας της κυβέρνησης να επηρεάζει/αλλάζει τις αποφάσεις των Ανεξάρτητων Αρχών. Οι Ανεξάρτητες Αρχές αυτές, από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας μέχρι την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, φυτοζωούν. Οι συνεχείς παρεμβάσεις των υπουργών στην οργάνωση και λειτουργία τους έχει περιορίσει σημαντικά την συνεισφορά τους.

Η έλευση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ προμήνυε από την αρχή επιθετικές διαθέσεις απέναντι στις ήδη αδύναμες Αρχές, πρωτίστως, για λόγους ιδεολογικούς. Τα κόμματα της παρούσας συγκυβέρνησης δεν πιστεύουν στην οικονομία της αγοράς, αλλά στην κρατικά ρυθμιζόμενη οικονομία. Η άλωση των Ανεξάρτητων Αρχών ήταν βασικό μέλημά τους: Στον συμβολικό νόμο «Κατρούγκαλου» (Ν43205/2015 για τον «Εκδημοκρατισμό της Διοίκησης − Καταπολέμηση Γραφειοκρατίας και Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση, αποκατάσταση αδικιών και άλλες διατάξεις» η κυβέρνηση επιχείρησε να κάνει αυτό που, μόλις προχθές, κατάφερε ο κ. Παππάς: Να τερματίσει τις θητείες των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών, ούτως ώστε να μπορέσει να προχωρήσει στην τοποθέτηση άλλων «ημετέρων». Με τον τρόπο αυτόν παρακάμφθηκε η ασφαλιστική δικλείδα των 4/5 της πλειοψηφίας της διάσκεψης των προέδρων της Βουλής που απαιτεί η συνταγματική ρύθμιση και η οποία θα διασφάλιζε την αντιπροσωπευτικότητα και την αξιοκρατία στην στελέχωση των Ανεξάρτητων Αρχών.

Η σοσιαλεθνικιστική συγκυβέρνηση επιτίθεται συνειδητά στις Ανεξάρτητες Αρχές με σκοπό την κατάργησή τους και, εάν το καταφέρει, θα έχει συντελεστεί ένα σημαντικό βήμα προς τη δημιουργία του κομματικού καθεστώτος που επιδιώκει.

Μόνη ελπίς είναι όλοι εκείνοι που πιστεύουν ότι το σύγχρονο κράτος δεν μπορεί να είναι Λεβιάθαν, όλοι εκείνοι που πιστεύουν ότι ανάπτυξη χωρίς υγειώς λειτουργούσες αγορές και ανταγωνισμό δεν υπάρχει κι όλοι εκείνοι που απεχθάνονται κομισάριους κι εγκάθετους κάθε χρώματος, να αντιδράσουν. Στεντορεία φωνή. Οι Ανεξάρτητες Αρχές στην Ελλάδα πρέπει να ζήσουν, πρέπει να παράγουν έργο για το καλό της δημοκρατίας, της εθνικής οικονομίας και, εν τέλει, της ίδιας της χώρας.

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr