Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί δηλαδή η γιγαντιαία και πρωτοφανής στην ιστορία του Δυτικού κόσμου, δημοσιονομική προσαρμογή, η οποία είχε κολοσσιαίο κοινωνικό κόστος, δεν έχει αντίκρισμα; Γιατί τόσο το κράτος μας, όσο και οι επιχειρήσεις μας παραμένουν αποκλεισμένες από τις αγορές κεφαλαίων, σε συνθήκες πιστωτικής ασφυξίας;

Το πρώτο πρόβλημα είναι φυσικά το υψηλό χρέος. Όπως αποκάλυψε πρόσφατα ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, Κλάους Ρέγκλινγκ, το σχέδιο των εταίρων μας είναι η «ιαπωνοποίηση» του ελληνικού χρέους. Να γίνουν δηλαδή τόσο χαμηλά τα επιτόκια και τόσο μακρές οι ωριμάνσεις, ώστε να μην έχει σημασία ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ, διότι οι ανάγκες εξυπηρέτησης κάθε χρόνο θα είναι τόσο μικρές (μικρότερες από τον μ.ο της Ευρωζώνης), ώστε δεν θα πνίγουν την οικονομία. Με δεδομένη την αδυναμία των κυβερνήσεων της Ευρωζώνης να αποδεχτούν κούρεμα στα δάνεια που μας έχουν δώσει από την τσέπη των φορολογούμενών τους, το σχέδιο αυτό είναι η καλύτερη εναλλακτική. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που έχει εκδώσει ο ΟΔΔΗΧ, η Ιαπωνοποίηση δεν ισχύει για τα έτη 2014 και 2015, όταν έχουμε πάρα πολλές λήξεις ομολόγων. Οι αγορές ανησυχούν ότι δεν θα καταφέρουμε να τα αποπληρώσουμε, γι’αυτό και τα επιτόκια μας παραμένουν υψηλά. Στη συνέχεια, οι ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους μειώνονται και είναι απόλυτα διαχειρίσιμες. Γιατί έχουμε πολλές λήξεις τις επόμενες δύο χρονιές; Διότι λήγουν ομόλογα του Ευρωσυστήματος (ΕΚΤ και κεντρικές τράπεζες ευρωζώνης) και του ΔΝΤ. Δυστυχώς αυτά δεν μπορούν να αναδιαρθρωθούν, όπως έγινε με τα ομόλογα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας EFSF, για τα οποία πήραμε περίοδο χάριτος μέχρι το 2022, αφενός μεν γιατί απαγορεύεται από τις ευρωπαϊκές συνθήκες η «απευθείας χρηματοδότηση κρατών από τις κεντρικές τράπεζες», αφετέρου δε επειδή το Ταμείο ποτέ δεν κάνει ευκολίες πληρωμής. Αυτή είναι η βασική προϋπόθεση για να μπορεί να δανείζει φτηνά.

Πέρα από αυτόν τον πρακτικό λόγο όμως, υπάρχει και ένας πιο ουσιαστικός: όπως έχει πολλάκις τονίσει ο Ντάνιελ Γκρος, ο μοναδικός από τους ξένους οικονομολόγους που ασχολούνται με την Ελλάδα και ξέρουν τι τους γίνεται, η εμμονή της Τρόικας με το δημοσιονομικό έλλειμμα ήταν εσφαλμένη και υπαγορεύτηκε κυρίως από τους περιορισμένους (σε σχέση με αυτά που χρειαζόμασταν) πόρους που διέθεσαν οι Ευρωπαίοι για το Ελληνικό Πρόγραμμα. Η Ελλάδα, λέει ο Γκρος, θα γυρίσει στις αγορές μόνο αν καταφέρει να γυρίσει σε θετικό πρόσημο το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της. Αυτό είναι το βασικό πρόβλημα, όχι το δημοσιονομικό έλλειμμα. Αν δηλαδή τα ευρώ που μπαίνουν στη χώρα είναι περισσότερα από αυτά που βγαίνουν, τότε κατευθείαν η Ελλάδα θα βγει στις αγορές. Πορτογαλία και Ιρλανδία έχουν θετικό ισοζύγιο, γι’αυτό και πουλάνε ομόλογα, ενώ σε θετικό ισοζύγιο έχει γυρίσει και όλος ο ευρωπαϊκός Νότος, πλην Ελλάδας και Κύπρου.

Για να είμαστε δίκαιοι, το – ακόμη ελλειμματικό – ισοζύγιο της Ελλάδας έχει βελτιωθεί πάρα πολύ. Ωστόσο, η βελτίωση δεν οφείλεται στην αύξηση των εξαγωγών, που είναι ουσιαστικά μηδενική (αν βγάλουμε έξω τα πετρελαιοειδή), αλλά στην κατάρρευση της ζήτησης και των εισαγωγών. Πρόκειται για μοναδικό φαινόμενο να ΜΗΝ αυξάνονται οι εξαγωγές σου, σε συνθήκες τόσο μεγάλης ύφεσης...

Γιατί η Ελλάδα δεν εξάγει περισσότερα; Γιατί δεν έχει τι να εξάγει! Το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών εξαγωγών είναι τρόφιμα, πρώτες ύλες και προϊόντα χαμηλής τεχνολογίας. Σε αυτά τα προϊόντα, ο ανταγωνισμός από τον αναπτυσσόμενο κόσμο είναι εξοντωτικός και η ζήτηση από την Ευρώπη χαμηλή, λόγω της ύφεσης. Για να αυξηθούν οι εξαγωγές της Ελλάδας σε αυτά τα προϊόντα θα πρέπει να ρίξουμε μισθούς και τιμές σε επίπεδα Βουλγαρίας, κάτι που ήδη δυστυχώς γίνεται. Η ποιότητα των προϊόντων μας δεν είναι και τόσο εκπληκτική, ώστε να δικαιολογεί τις υψηλές τους τιμές, ό,τι και να λέμε μεταξύ μας για να χαϊδεύσουμε τα αυτιά μας. Η άλλη πηγή χρημάτων για να διορθώσουμε το ισοζύγιό μας είναι ο τουρισμός. Ωστόσο, λόγω της εσωτερικής υποτίμησης, οι αυξημένες αφίξεις δεν μεταφράζονται σε αυξημένα έσοδα, επειδή οι τιμές έχουν πέσει. Για παράδειγμα, φέτος θα έχουμε αφίξεις ρεκόρ, αλλά τα έσοδα από τον τουρισμό θα είναι περίπου 11,5 δισεκατομμύρια, όσα δηλαδή και το 2006!

Για να ανακάμψει λοιπόν, ουσιαστικά, η Ελλάδα χρειάζεται δύο πράγματα: α) πρώτον, μία απίστευτη άνοδο του τουρισμού (θέλουμε σταθερά πάνω από 20 εκατομμύρια τουρίστες το χρόνο) και β) μία αναδιάρθρωση της παραγωγικής μας βάσης, με στροφή σε προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, ή προϊόντα μοναδικά, στα οποία να μην υπάρχει ανταγωνισμός από τον αναπτυσσόμενο κόσμο και την Ανατολική Ευρώπη. Το (β) είναι πάρα πολύ δύσκολο. Είμαστε μια χώρα όπου ακόμη και πριν την κρίση, οι ελεύθεροι επαγγελματίες, οι οποίοι δραστηριοποιούνταν σε ΜΗ διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες ήταν περίπου όσοι και οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα. Δεύτερον, οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα απασχολούνταν κυρίως σε πολύ μικρές και μη εξαγωγικές επιχειρήσεις, των 2-3 έως 8-9 ατόμων. Επί της ουσίας, για να φτιάξουμε παραγωγική βάση χρειάζεται μία στροφή της οικονομίας, από το δημόσιο, τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις πολύ μικρές εταιρείες, προς τις μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις.

Για να γίνει αυτό, πέρα από τη βελτίωση του θεσμικού πλαισίου μέσω μεταρρυθμίσεων που θα ενθαρρύνουν τις επενδύσεις, χρειάζεται και πίστωση. Και επειδή ρευστότητα δεν υπάρχει στην Ελλάδα, η μόνη πηγή χρημάτων για την ανασυγκρότηση του παραγωγικού μας μοντέλου μπορεί να είναι ένα ευρωπαϊκό σχέδιο Μάρσαλ. Διαφορετικά, ανάκαμψη στην Ελλάδα θα σημαίνει απλώς σταθεροποίηση σε ένα βιοτικό επίπεδο πολύ χαμηλότερο από εκείνο του 2008. Ενα βιοτικό επίπεδο που θα καθορίζεται αποκλειστικά από τα – ελάχιστα – έσοδα που έχουμε από εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών σήμερα. Και αυτό είναι και το πιθανότερο σενάριο... 

Ακολουθήστε το reporter.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr