Ο Krugman στο άρθρο του στην εφημερίδα Νew York Times, μιλάει για ένα βαθιά διεφθαρμένο σύστημα, αναφερόμενος στα e-mail που έστελναν εργαζόμενοι της Goldman Sachs σε οίκους αξιολόγησης οι οποίοι έδιναν υψηλές βαθμολογίες ΑΑΑ σε επενδυτικά προϊόντα αμφιβόλου ποιότητας από τα οποία σχεδόν όλα έχουν μετατραπεί σε τοξικά. Και υπογραμμίζει ότι από τα επενδυτικά προϊόντα που εκδόθηκαν το 2006 και βασίζονταν σε τιτλοποιήσεις επισφαλών αμερικανικών στεγαστικών δανείων το 93% έχει υποβαθμιστεί σήμερα στη χαμηλότερη βαθμίδα (junk).

Το πρόβλημα είναι ότι οι εταιρείες αυτές ξεκίνησαν σαν εταιρείες που έκαναν έρευνα στις αγορές πουλώντας εκτιμήσεις για αξιόχρεο εταιρειών σε όσους ενδιαφερόντων να αγοράσουν τα χρέη αυτά. Όμως μετατράπηκαν σε εταιρίες που πληρώνονταν από άλλες εταιρείες που πουλούσαν χρέος. Ετσι, αυτό το χρέος αποκτούσε σφραγίδα αποδοχής προς τους επενδυτές.

Εμείς θα προσθέσουμε ότι ως η «σφραγίδα» ενός οίκου αξιολόγησης αποτελεί διαβατήριο για την εταιρεία που θέλει να δανειστεί. Ακόμα και μία κακή αξιολόγηση είναι καλύτερη από μια μη αξιολόγηση. 

Του λόγου το αληθές αποτελεί η περίπτωση της Ασπίς Πρόνοια του επιχειρηματία Παύλου Ψωμιάδη, που ήταν στο αέρα εδώ και πολλά-πολλά χρόνια. Αλλά, ό όμιλος Ασπίς πλήρωνε τη Fitch και τη Standard and Poors, παλαιότερα, για να αποκτά πιστοποιητικό αξιολόγησης από διεθνείς οίκους και να μπορεί να εκδίδει ομολογιακά δάνεια ή και να έχει πρόσβαση γενικά στις αγορές.

Η Standards & Poors είχε ασχοληθεί με την τιτλοποίηση στεγαστικών δανείων της Aspis Bank το 2003 ενώ η Fitch ασχολήθηκε πιο ενεργά με τον όμιλο και κυρίως με τις ασφαλιστικές εταιρείες της Ασπίς Πρόνοια και τις θυγατρικές της μέχρι και τα τελευταία χρόνια.
Αν κάποιος διαβάσει τα σχόλια των αναλυτών της Fitch, θα διαπιστώσει πόσο επιφανειακές ήταν οι εκτιμήσεις. Μιλούσαν μάλιστα για βελτίωση προοπτικής, την ώρα που η τρύπα των εταιρειών του ομίλου Ασπίς μεγάλωνε αθόρυβα, πίσω από τις πολύχρωμες οθόνες και τα excelάκια των «ειδικών».

Ενδεικτική του τρόπου που δουλεύουν οι οίκοι αυτοί είναι η αξιολόγηση της Ασπίς Πρόνοια που φέρει την υπογραφή της Fitch και πραγματοποιήθηκε στις 5 Ιουνίου 2008. Η αναλύτρια έβαλε βαθμό B+ στην πιστοληπτική ικανότητας της ασφαλιστικής εταιρείας, δίνοντας σταθερή προοπτική.  
Αυτή η βαθμολογία – που κατηγοριοποιούσε το χρέος της Ασπίς σε καθεστώς κερδοσκοπικών χαρακτηριστικών  - ήταν αρκετή για τον Παύλο Ψωμιάδη, να διαφημίζει και να μεταδίδει στο Χρηματιστήριο Αθηνών ότι:

-        μόνο η Ασπίς Πρόνοια λαμβάνει πιστοποιητικό αξιολόγησης της πιστοληπτικής της ικανότητας από διεθνή οίκο ανάμεσα σε όλες τις ασφαλιστικές εταιρείες στην Ελλάδα.
-        όλες οι εταιρείες του ομίλου Ασπίς που είναι εγκατεστημένες στην Ελλάδα έχουν πιστοποιητικό οικονομικής ευρωστίας.

Η Fitch έγινε λαγός μερικές ημέρες μετά και συγκεκριμένα τον Αύγουστο του 2008 όταν η Επιτροπή Εποπτείας Ιδιωτικής Ασφάλισης της Ελλάδας (ΕΠΕΙΑ), αποφάσισε το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων του ομίλου Ασπίς.

Τότε, η Fitch κατάλαβε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά και προχώρησε σε γενναία υποβάθμιση (σε “CCC” από “B+”) εκφράζοντας ταυτόχρονα την αδυναμία συνεχίσει την κάλυψη των ασφαλιστικών εταιρειών του ομίλου Ασπίς, λόγω του ότι δεν διέθετε πλέον επαρκείς πληροφορίες.
Αυτό το περιστατικό από μόνο του δείχνει ότι οι οίκοι αξιολόγησης βασίζονται στα στοιχεία που παίρνουν από τις ίδιες τις εταιρείες και δεν εξετάζουν σε βάθος τα νούμερα, πως προέρχονται, εάν είναι αξιόπιστα, εάν υπάρχουν τρύπες κλπ.

Για την  ιστορία των οίκων αυτών αξίζει να ειπωθεί ότι η Standard & Poors είναι μία ιδιωτική εταιρεία που ελέγχεται από τον εκδοτικό οίκο McGraw-Hill. Βασικοί μέτοχοι της McGraw-Hill είναι ο κολοσσός διαχείρισης επενδυτικών κεφαλαίων Τ. Rowe Price με συμμετοχή 8,05% (διαχειρίζεται κεφάλαια 366 δις. δολάρια ΗΠΑ) και άλλοι μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές όπως Barclays Global Investor 4,83%, Vanguard Group 3,74%, State Street Corp 3.69%, Morgan Stanley 3,47% κλπ. 

Με άλλα λόγια ο οίκος που κάνει αξιολογήσεις ελέγχεται από επαγγελματίες διαχειριστές επενδυτικών κεφαλαίων, των οποίων οι αποφάσεις επηρεάζονται από τις αξιολογήσεις αυτές….  

Χρ. Ιωάννου
[email protected]