Στο τέλος της συνόδου κυριαρχούσε η άποψη για «παράκαμψη του δολαρίου στις μεταξύ τους συναλλαγές και συνολικά στις οικονομικές σχέσεις». Αυτό ακριβώς το κλίμα επέτρεψε στον Β. Πούτιν να επιδιώξει το «καπέλωμα» της συνόδου με την δήλωση «ερευνάται η δυνατότητα δημιουργίας ενός διεθνούς αποθεματικού νομίσματος με βάση το καλάθι των νομισμάτων BRICS».
Αποθεματικό νόμισμα
Ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τι σημαίνει διεθνές αποθεματικό νόμισμα. Το ισχυρό ξένο νόμισμα στο οποίο τα κράτη τηρούν ένα σημαντικό μέρος των συναλλαγματικών αποθεμάτων τους. Ήτοι των κρατικών περιουσιακών στοιχείων (εξαιρούνται τα κρατικά ομόλογα και τραπεζογραμμάτια) που είναι κατατεθειμένα στην κεντρική τράπεζα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν (γίνονται αποδεκτά) σε διεθνείς πληρωμές.
Βάσει των τελευταίων (1ο τρίμηνο 2023) εκτιμήσεων του ΔΝΤ, κυριότερο αποθεματικό νόμισμα παραμένει το δολάριο ΗΠΑ (USD) με 59 %,ακολουθούν το Euro με 19.8 %, το γιεν Ιαπωνίας (JPY) με 5.5 %, η στερλίνα Αγγλίας (GBP) με 4.9%, το Κινέζικο γουάν (CNY) με 2.6%, το δολάριο Καναδά (CAD) 2.4% και το Αυστραλιανό δολάριο (AU$) με 2%.
Στο σημείο αυτό πρέπει να κάνουμε μία βασική παρατήρηση για το κινέζικο νόμισμα. Πολλές φορές στην σχετική με το θέμα διεθνή θεματογραφία αναφέρεται είτε το Κινέζικο Γουάν ( CNY) είτε το Κινέζικο renminbi (RMB). Θεωρητικά πρόκειται για τις δυο ονομασίες του ίδιου νομίσματος, κάτι ανάλογο με τις ονομασίες Στερλίνα η Λίρα Αγγλίας για το νόμισμα του Ηνωμένου Βασιλείου. Όμως υπάρχει μία ιδιαίτερα ουσιαστική διαφορά. Το RMB είναι μετατρέψιμο μόνο όταν βρίσκεται σε τρεχούμενους λογαριασμούς και όχι σε λογαριασμούς κεφαλαίου (εταιρικούς) άρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά σε συναλλαγές στο εσωτερικό της Κίνας. Αντίθετα το CNY χρησιμοποιείται στις διεθνείς συναλλαγές. Επί της ουσίας πρόκειται για ένα σύστημα διπλού νομίσματος που έμμεσα επιβάλει κεφαλαιακούς ελέγχους (Capital Controls) αφού ουσιαστικά απαγορεύει στους κινέζους πολίτες να επενδύουν τα χρήματα τους στο εξωτερικό αλλά ταυτόχρονα και στους ξένους επενδυτές να διακινούν τα χρήματα τους στην Κίνα. Με αυτό τον τρόπο η Κίνα ελέγχει την κυκλοφορία του CNY και κρατά χαμηλά την ισοτιμία του σε σχέση με τα υπόλοιπα διεθνή νομίσματα. Είναι προφανής ο στόχος αυτής της συναλλαγματικής πολιτικής. Οι φθηνές εξαγωγές. Όμως «ουδέν καλό, αμιγές κακού» αυτή ακριβώς η συναλλαγματική πολιτική που ευνοεί τις εξαγωγές είναι και το μεγάλο εμπόδιο για την ανέλιξη του CNY σε διεθνές αποθεματικό νόμισμα. Ποιος θα αποταμιεύσει τον πλούτο του σε ένα νόμισμα που δεν κυκλοφορεί ελεύθερα; Μόνο οι στενοί συγγενείς (κράτη της Νότιο-ανατολικής Ασίας που ελέγχονται από την Κίνα) και κράτη παρίες (π.χ. Ζιμπάμπουε).
Είναι όμως μία πραγματικότητα που η κινέζικη ηγεσία αποδέχεται γιατί την συμφέρει και προφανώς θα πρέπει να την αλλάξει εάν αποφασίσει να στηρίξει ένα νέο διεθνές αποθεματικό νόμισμα που για να γίνει αποδεκτό στις διεθνείς συναλλαγές θα πρέπει να υπακούει στην αναγκαία και ικανή συνθήκη της ελεύθερης διακίνησης.
Το πρόβλημα του Πούτιν
Στο σημείο αυτό αρχίζει να διαφαίνεται και η ουσία του προβλήματος που αντιμετώπιζε ευθύς εξ αρχής η πρόταση του Β. Πούτιν. Από τις χώρες BRICS, οι οικονομίες της Ρωσίας της Βραζιλίας και της Νότιου Αφρικής είναι μικρές σε σύγκριση με τις οικονομίες της Ινδίας και της Κίνας. Αντικειμενικά οποιαδήποτε κοινή νομισματική προσπάθεια των BRICS εξαρτάται αφενός από την Κίνα η οποία παράγει περίπου το 70% του ΑΕΠ και το 80% της ανάπτυξης των BRICS. αφετέρου από την Ινδία που προφανώς θα διαφωνήσει γιατί δεν θα θέλει να παραχωρήσει την νομισματική εξουσία στην Κίνα με την οποία έχει παραδοσιακές και μεγάλες διαφορές.
Ο Πρόεδρος της Ρωσίας δεν είναι τυχαίος άνθρωπος και σαφώς γνωρίζει πολύ καλά την σημασία των λέξεων που χρησιμοποιεί. Όταν έκανε την δήλωση για την δημιουργία ενός διεθνούς αποθεματικού νομίσματος γνώριζε τις παραπάνω δυσκολίες. Γιατί λοιπόν έκανε αυτές τις δηλώσεις; Και ακόμα περισσότερο γιατί καθ’ όλη την διάρκεια της χρονιάς προωθούσε μέσω των προπαγανδιστικών μηχανισμών του Κρεμλίνου απόψεις που ούτε λίγο ούτε πολύ υποστήριζαν ότι «Μία συμφωνία των BRICS για την δημιουργία ενός νομίσματος για κοινές εμπορικές συναλλαγές που θα έχει αναφορά σε σκληρά περιουσιακά στοιχεία όπως ο χρυσός και οι πολύτιμες πρώτες ύλες θα μετατρέψει το δολάριο, το Euro, την λίρα και το γιεν σε χρήματα της Monopoly».
Κατά την γνώμη μας ο Πρόεδρος Β. Πούτιν έκανε ένα πολύ μεγάλο λάθος. Όταν πριν ένα χρόνο έκανε αυτές τις δηλώσεις και άρχιζε να διακινεί τις παραπάνω απόψεις η Ρωσική οικονομία φαίνονταν ότι ξεπερνούσε το σοκ των κυρώσεων. Η ισοτιμία USD (Δολάριο ΗΠΑ)/RUB (Ρούβλι Ρωσίας) ήταν πολύ ισχυρότερη από την προ της εισβολής στην Ουκρανία περίοδο, αφού κυμαίνονταν πλέον στο 53 (53 Ρούβλια=1 Δολάριο ΗΠΑ). Το επιτόκιο της Κεντρικής Τράπεζας παρέμενε σταθερό στο 7.5%, ενώ οι περισσότερες προβλέψεις κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι η Ε.Ε θα λύγιζε από τον ενεργειακό εκβιασμό και θα αγόραζε φυσικό αέριο από την Ρωσία με τους όρους του Κρεμλίνου, ήτοι σε ρούβλι άρα το ρωσικό νόμισμα θα αποκτούσε ευθεία πλέον σύνδεση με πολύτιμα ενεργειακά ορυκτά (φυσικό αέριο) όπως άλλωστε πρόβλεπε («σκληρά περιουσιακά στοιχεία») η πρόταση της Ρωσίας για τον νέο αποθεματικό νόμισμα των BRICS. Πίστεψε λοιπόν ότι είχε έρθει η ώρα να προβάλει και να επιβάλει απόψεις στο διεθνές οικονομικό γίγνεσθαι.
Έχει περάσει από τότε ένας χρόνος, μετά από δύο αυξήσεις επιτοκίων που ανακοίνωσε πρόσφατα η Ρωσική Κεντρική Τράπεζα (21 Ιουλίου αύξηση κατά 1%, βασικό επιτόκιο από 7.5% σε 8.5% και 15 Αυγούστου κατά 3.5%, βασικό επιτόκιο από 8.5% σε 12%) η ισοτιμία του ρωσικού νομίσματος έχει φθάσει πλέον πολύ χαμηλά USD/RUB=93.75 και τίποτε προς το παρόν δεν δείχνει ανάκαμψη. Η E.E σχετικά εύκολα αντικατέστησε τις ρωσικές ενεργειακές προμήθειες από άλλες πηγές και είναι φανερό ότι η πολεμική περιπέτεια προκαλεί μεγάλα προβλήματα στην Ρωσική οικονομία. Συνεπώς το ρούβλι είναι πλέον και πέρα από κάθε αμφισβήτηση ένα αδύναμο νόμισμα που αντικειμενικά δεν μπορεί να στηρίξει το νέο νόμισμα των BRICS.
Η Κίνα κλονίζεται
Την ίδια ώρα στην Κίνα τα πράγματα δεν πάνε καλά. Τα είπαμε πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν αλλά και μόλις πριν λίγες ημέρες στο προηγούμενο άρθρο μας (14 Αυγούστου 2023. Το αντίστροφο Σύνδρομο της Κίνας). Πριν αλέκτωρ φωνήσαι τρις ήρθαν τα πραγματικά γεγονότα να επαληθεύσουν τις απόψεις μας. Σίγουρα η κατάρρευση της Country Garden Holding (κολοσσιαία εταιρεία real estate) και της επενδυτικής Zhongrong International Trust δεν απειλούν με χρεοκοπία την Κίνα αλλά είναι απόλυτα ενδεικτικές των μεγάλων συστημικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κινέζικη οικονομία. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος σοφός για να αντιληφθεί ότι η Κινέζικη ηγεσία θα προτιμήσει να λύσει τα τρέχοντα και πιεστικά προβλήματα και όχι να ανοίξει καινούργια μέτωπα στον πιο κρίσιμο πεδίο, το συναλλαγματικό από το οποίο όπως προαναφέραμε εξαρτώνται κατά πολύ οι τόσο πολύτιμες εξαγωγές της χώρας.
Όλα τα παραπάνω απλά συμβαίνουν αυτή την περίοδο, ήταν όμως βέβαιο εδώ και πολύ καιρό ότι η κρίση στην οικονομία της Ρωσίας και της Κίνας βρίσκονταν προ των πυλών. Γι’ αυτό και βαθμιαία εδραιώνονταν η βεβαιότητα ότι στην 15η σύνοδο των BRICS (που θα αρχίσει στις 22 Αυγούστου στο Ντέρμπαν της Νοτίου Αφρικής) το ζήτημα του κοινού νομίσματος των BRICS θα παραπέμπονταν στις καλένδες.
Πρόβλεψη που τελικά έως τώρα επιβεβαιώνεται από τις δηλώσεις του Anil Sooklal, επίσημου εκπροσώπου της Νοτίου Αφρικής στους BRICS, που παρουσιάζοντας την θεματολογία της συνόδου δήλωσε ότι «Οι συνομιλίες θα επικεντρωθούν, μεταξύ άλλων στην δημιουργία ενός κοινού συστήματος πληρωμών, ενώ είναι πιθανό να συγκροτηθεί μια τεχνική επιτροπή ώστε να ξεκινήσουν οι συζητήσεις για ένα πιθανό κοινό νόμισμα» συνέχισε δε «Οι BRICS δεν απαιτούν αποδολαριοποίηση. Το δολάριο θα συνεχίσει να είναι παγκόσμιο νόμισμα, αυτή είναι η πραγματικότητα». Σε απλά Ελληνικά «Οι BRICS θα συζητούν σε μία τεχνικη (και όχι πολιτική άρα με δικαιώμα απόφασης) επιτροπή για το κοινό νομισματικό τους μέλλον, προς το παρόν όμως θα συνεχίσουν να συναλλάσσονται με δολάρια και ενίοτε μεταξύ τους με εθνικό νόμισμα».
Από την αρχή αυτής της συζήτησης για το νόμισμα των BRICS η στήλη είχε διατυπώσει την πρόβλεψη ότι οι προσπάθειες θα κατέληγαν σε αποτυχία. Τα γεγονότα επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη της στήλης και διαψεύδουν όσους ετοιμάζονταν να παίξουν Monopoly με δολάρια, euro, λίρες και γιεν.