Την ίδια ώρα το Γραφείο, στην τριμηνιαία έκθεσή του που δόθηκε την Παρασκευή στη δημοσιότητα, διαπιστώνει όσο πιο καθαρά γίνεται, ότι «η μεταρρύθμιση ενός παρωχημένου και αναποτελεσματικού κοινωνικού κράτους είναι επιτακτική».   

Χωρίς περιστροφές στο σχετικό κεφάλαιο, οι συντάκτες της Έκθεσης υπογραμμίζουν ευθέως: «Το ασφαλιστικό μας σύστημα δεν είναι βιώσιμο. Αυτή είναι μια σκληρή αλήθεια. Σήμερα απορροφά 11% του ΑΕΠ ενώ στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες κατά μέσον όρο 2,25% του ΑΕΠ. Το ποσοστό αναμένεται να μειωθεί οριακά μόνον τα επόμενα χρόνια».

Όπως τονίζουν, το ασφαλιστικό σύστημα πιέζεται από τη δημογραφική γήρανση και την υψηλή ανεργία. Επομένως, συμπεραίνουν,  «θα πρέπει να εξετασθεί σοβαρά πώς θα γίνει βιώσιμο. Στο μεταξύ άρχισε ο εκ νέου υπολογισμός 2,6 εκατομμυρίων κύριων συντάξεων, αυξάνεται το κόστος εξαγοράς πλασματικών ετών, γίνεται νέα περικοπή ΕΚΑΣ κ.α. Θα δούμε τι θα αποφέρουν για τη σταθερότητα του συστήματος».

Τι προτείνουν; «Μία σε βάθος οργανωμένη συζήτηση πρέπει να ξεκινήσει από τώρα για να μην αντιμετωπίζουμε τελευταία στιγμή τις καταστάσεις ως έκτακτες. Η πολιτική που αντιστέκεται σήμερα στις αναγκαίες για τη βιωσιμότητά του ασφαλιστικού συστήματος δομικές αλλαγές παραδίδει το σύστημα στις αγορές και στην τύχη».

Επείγουσα η αναμόρφωση του Κοινωνικού Κράτους

Το ελληνικό κράτος πρόνοιας, σύμφωνα με επαναλαμβανόμενη σύσταση του Γραφείου, χρειάζεται αναμόρφωση. Κύριο χαρακτηριστικό των κοινωνικών επιδομάτων, όπως παρατηρεί, είναι η έντονη πολυδιάσπασή τους σε πολλές διαφορετικές αλλά και αποσπασματικές κατηγορίες που προστατεύουν συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, αποκλείοντας άλλες (επιλεκτικότητα της κοινωνικής προστασίας). Επιπλέον τα αυστηρά κριτήρια επιλεξιμότητας δεν συνέβαλαν στην άμβλυνση της φτώχειας άλλα αντίθετα μεγέθυναν τα κενά στο δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας.

Από την άλλη πλευρά, σχολιάζουν οι συντάκτες της Έκθεσης, οι φορείς που αναλαμβάνουν την χορήγηση των επιδομάτων τις περισσότερες φορές δεν είναι οι πλέον αρμόδιοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η χορήγηση των πολυτεκνικών επιδομάτων από τον ΟΓΑ, των οικογενειακών επιδομάτων των μισθωτών από τον ΟΑΕΔ και τέλος η επιδότηση εργατικής εισφοράς χαμηλόμισθών από το ΙΚΑ.

Εν ολίγοις, το σύστημα κοινωνικής προστασίας στην Ελλάδα είναι πολύπλοκο, κατακερματισμένο και καθόλου στοχευμένο.

Οι προτάσεις του ΟΟΣΑ

Ήδη από το 2013, ο ΟΟΣΑ σε έκθεση του που αφορούσε την μεταρρύθμιση των προγραμμάτων κοινωνικής πρόνοιας τόνιζε την ανάγκη αναμόρφωσης των οικογενειακών επιδομάτων, την επέκταση του επιδόματος ανεργίας και της διάρκειας του βάσει εισοδηματικών κριτηρίων και την ενίσχυση των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης. Το ΔΝΤ από την πλευρά του υποστήριζε την κατάργηση ενός αριθμού επιδομάτων και την αντικατάσταση τους από το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η Ελλάδα δαπανά περισσότερο από το μέσο της ΕΕ για την κοινωνική προστασία αλλά καλύπτει μόνο όσους βρίσκονται στον επίσημο τομέα εργασίας. Οι δαπάνες κυρίως προσανατολίζονται στον πυλώνα των συντάξεων με ένα ποσοστό κάτω του 11% να αφορά μη ανταποδοτικά προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι δαπάνες της κοινωνικής προστασίας πλησίασαν τον μέσο όρο της ΕΕ. Μολαταύτα, δεν παρατηρήθηκε μείωση του ποσοστού της φτώχειας, γεγονός που δεν εξηγείται, διότι την περίοδο 1995-2008 η Ελλάδα χαρακτηριζόταν από βελτίωση του βιοτικού επίπεδου των πολιτών της και ταυτόχρονα από συνεχώς αυξανόμενη οικονομική μεγέθυνση.

Μπορεί όμως, να εξηγηθεί αρχικά από το κατακερματισμένο σύστημα προστασίας που αναφέραμε προηγουμένως και δευτερευόντως από το γεγονός ότι το μεγαλύτερο κομμάτι των μεταβιβάσεων αφορούσε τις συντάξεις.

Η έκθεση της παγκόσμιας τράπεζας τονίζει ότι η ενοποίηση των επιδομάτων, η υλοποίηση του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος-άποψη που βρίσκει σύμφωνο και τον Γιάννη Στουρνάρα από πλευράς ΤτΕ, αλλά και ο εξορθολογισμός των κακώς σχεδιασμένων πολιτικών, δύνανται να αυξήσουν το μερίδιο που αφορά τα φτωχά στρώματα από 18% σε 54%.

Αυτό κατά το Γραφείο, θα έχει σαν απόρροια να μειωθεί κατά 2% η φτώχεια ανά άτομο, μειώνοντας παράλληλα και την παγίδα φτώχειας. Η Ελλάδα, όπως έχει αναφέρει και στο παρελθόν το ΓΚΠΒ είναι η τελευταία ευρωπαϊκή χώρα που δεν εφαρμόζει πολιτικές ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.

Ο εξορθολογισμός των επιδομάτων θα επιτρέψει δημοσιονομικά περιθώρια για την αποτελεσματική υλοποίηση του επιδόματος κοινωνικής αλληλεγγύης που ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2016.

Τρία είναι τα βασικά κριτήρια:

1. Κύριος στόχος των προγραμμάτων θα πρέπει να είναι όσοι πραγματικά έχουν ανάγκη, άρα απαιτείται σωστή αναγνώριση της ανάγκης.

2. Η παροχή επιδομάτων θα πρέπει να ικανοποιεί το κριτήριο της ισότητας παρόμοιων κοινωνικών ομάδων. Για παράδειγμα όλα τα άτομα με αναπηρία θα πρέπει να έχουν την ίδια πρόσβαση σε επιδόματα και υπηρεσίες.

3. Απαιτούνται λίγα και μεγάλα προγράμματα διαμορφωμένα με τέτοιο τρόπο που να ικανοποιούν τους στόχους τους με διαφάνεια και αποτελεσματικότητα. Η ύπαρξη πληθώρας επιδομάτων δημιουργεί συνθήκες εξαπάτησης και διαφθοράς.

Γ.Χ.