Ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Οι Ρώσοι ολιγάρχες εξαγόρασαν ισχυρές εταιρείες από τους παλιούς (δυτικούς) ιδιοκτήτες που πιέζονταν από τα γεγονότα του πολέμου και ήθελαν να εγκαταλείψουν εσπευσμένα την Ρωσία. Αυτές οι εξαγορές έγιναν με σκληρό νόμισμα (USD ή Euro) και σε φθηνές τιμές και ίσως με αμφίβολης συναλλακτικής νομιμότητας μεθόδους. Όμως μετά την προαναφερόμενη απόφαση της E. Nabiullina, δηλαδή του Κρεμλίνου, οι νέοι ιδιοκτήτες (δηλαδή οι Ρώσοι ολιγάρχες) υποχρεώνονταν να πουλήσουν ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των εταιρειών εισπράττοντας το τίμημα της πώλησης σε ρούβλια, ένα πληθωριστικό νόμισμα που εκείνη την εποχή είχε ελάχιστη διεθνή συναλλακτική αξία. Γίνεται λοιπόν κατανοητό γιατί οι Ρώσοι ολιγάρχες αντέδρασαν τόσο βίαια στην απόφαση της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας.
Εκείνη την περίοδο και μετά την αποτυχημένη ανταρσία της ομάδας Wagner σχεδόν όλα τα διεθνή και εγχώρια ΜΜΕ πρόβλεπαν ριζικές αλλαγές στην ανώτατη ρωσική στρατιωτική διοίκηση. Όλοι αυτοί θεωρούσαν ότι τα αίτια της ανταρσίας εντοπίζονταν στις ένοπλες δυνάμεις και την πορεία του πολέμου. Εμείς τότε διαφωνήσαμε. Τοποθετηθήκαμε δημόσια στο εν λόγω άρθρο ότι οι οποιεσδήποτε αλλαγές στην ρωσική στρατιωτική ηγεσία ήταν δευτερεύουσας σημασίας (γι’ αυτό και τελικά δεν έγιναν). Για την στήλη αυτό που είχε κομβική και καθοριστική σημασία ήταν είτε η παραμονή είτε η αποχώρηση της E. Nabiullina από την ηγεσία της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας άρα και η συνέχιση η αναθεώρηση της πολιτικής που αναφέραμε παραπάνω.
Επανήλθαμε σε αυτό το θέμα λίγο αργότερα (24 Ιουλίου-Οι πράκτορες Ζιγκ-Ζαγκ και η ρωσική μάχη με έλλειμα και τον πληθωρισμό) για να επισημάνουμε ότι η παραπάνω απόφαση της E. Nabiullina έγινε αποδεκτή από τον Ρώσο Υπουργό Οικονομικών Anton Siluanov δύο μήνες μετά στις 14-17 Ιουλίου, δηλαδή με αρκετή καθυστέρηση. Μία εβδομάδα μετά (21 Ιουλίου) η ρωσική Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε την πρώτη μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, δηλαδή μετά από 16 μήνες, αύξηση επιτοκίων από 7,5% σε 8.5%. Ήταν φανερό ότι έστω και καθυστερημένα είχε επέλθει συμβιβασμός στο εσωτερικό της ρωσικής πολιτικό-οικονομικής ελίτ. Αφενός το Κρεμλίνο δεσμεύονταν ότι θα στήριζε με σκληρή νομισματική πολιτική την συναλλαγματική ισοτιμία Δολάριο (USD)/ Ρούβλι (RUB) που αμέσως μετά την αύξηση των επιτοκίων διαμορφώθηκε στο 90 (1 δολάριο=90 ρούβλια) αφετέρου η Ρωσική ολιγαρχία αποδέχονταν να πουλήσει σε ρούβλια ένα σημαντικό μέρος από τα πολύτιμα εταιρικά περιουσιακά στοιχεία που είχε αγοράσει με δολάρια.
Τα ρωσικά επιτόκια
Έκτοτε δεν επανήρθαμε σε αυτό το θέμα παρ’ ότι οι νομισματικές εξελίξεις στην Ρωσία θα δικαιολογούσαν κάτι τέτοιο. Γιατί το λέμε αυτό; Η κεντρική τράπεζα δηλώνει ήδη ότι είναι έτοιμη για νέα αύξηση των επιτοκίων παρ’ ότι από τα τέλη Οκτωβρίου τα επιτόκια της τράπεζας έχουν φθάσει μετά από αλλεπάλληλες αυξήσεις στο 15 % (από 8.5% που τα αφήσαμε το καλοκαίρι). Όμως η ισοτιμία USD/RUB συνεχίζει να είναι 90 (1 δολάριο = 90 ρούβλια) δηλαδή παραμένει εκεί που την αφήσαμε το καλοκαίρι, ήτοι η συμφωνία Κρεμλίνου-Ρωσικής Ολιγαρχίας συνεχίζει να ισχύει με εγγυητή την E. Nabiullina που ελέγχει τα επιτόκια αλλά και αποφασίζει ποιες εταιρείες θα εισαχθούν στο χρηματιστήριο και φυσικά σε ποια τιμή.
Όμως τις τελευταίες ημέρες συνέβη ένα καθοριστικό οικονομικό γεγονός στην Ρωσία. Ο Ivan Chebeskov (Διευθυντής του τμήματος οικονομικής πολιτικής της Ρωσίας, θέση ιδιαίτερα σημαντική για την δημοσιονομική πολιτική της χώρας) ανακοίνωσε ότι προετοιμάζεται προεδρικό διάταγμα που θα νομοθετεί το «υπερδικαίωμα προτίμησης» δηλαδή το δικαίωμα του Κρεμλίνου να αγοράζει τις μετοχές εταιρειών που βρίσκονται και δραστηριοποιούνται στην Ρωσία αλλά ανήκουν σε ξένους ιδιοκτήτες χωρίς αυτοί να έχουν δικαίωμα να αρνηθούν καθορίζοντας μία απαγορευτική τιμή πώλησης. Δηλαδή σε απλά Ελληνικά ο V.Putin αποφασίζει ποιες ξένες εταιρείες θα αγοράσει και σε ποια τιμή. Κρατικοποίηση η Εθνικοποίηση ελάχιστη σημασία έχει. Αυτό που έχει σημασία είναι το ρωσικό κράτος θα αποκτήσει μεγάλο όγκο μετοχών που όπως ανακοίνωσε ο I. Chebeskov θα διαθέσει στην συνέχεια και με τρέχουσες τιμές αγοράς στο χρηματιστήριο. Είναι φανερό ότι με αυτά τα έσοδα ο V. Putin σκοπεύει να χρηματοδοτήσει τον πολεμικό προϋπολογισμό. Όπως έχουμε πει οι αριθμοί δεν λένε ποτέ ψέματα. Η ρωσική οικονομία το 2022 συρρικνώθηκε (ύφεση) κατά 2,1%.Η καθοδική πορεία συνεχίστηκε και το α΄ τρίμηνο του 2023 με ύφεση 2,2 %. Όμως ξαφνικά το β’ τρίμηνο 2023 η κατάσταση αντιστράφηκε εντυπωσιακά αφού η οικονομία αναπτύχθηκε με 4,9%. Ποιο έκτακτο γεγονός είχε συμβεί;. Όπως είδαμε, το Κρεμλίνο «άπλωσε το χέρι», με την γνωστή απόφαση της E. Nabiullina, στις ξένες επενδύσεις που πέρασαν σε ρωσικά χέρια. Έτσι βρέθηκαν τα πρώτα κεφάλαια για να πάρει ανάσα η ρωσική οικονομία και να συνεχισθεί ο πόλεμος.
Γι’ αυτό και ακριβώς και μετά το πρώτο επιτυχημένο test, ο V.Putin συνεχίζει με μεγαλύτερη πλέον ορμή και αποφασιστικότητα. Κρατικοποιεί πλέον σε πρώτη φάση τις μεγάλες ξένες εταιρείες που παραμένουν στην χώρα και στην συνέχεια εισάγει τις μετοχές τους στο χρηματιστήριο (δηλαδή τις πουλάει στη Ρωσική ολιγαρχία). Ο πόλεμος χρειάζεται μεγάλα κεφάλαια που θα κινήσουν την πολεμική βιομηχανία που με την σειρά της θα προσφέρει απασχόληση, ανάπτυξη και κέρδη. Κεφάλαια που όπως δείχνουν τα τελευταία γεγονότα το Κρεμλίνο σχεδιάζει να τα βρει στα 150 δισ. USD των ξένων επενδύσεων στην Ρωσία.
Όσο όλα αυτά συμβαίνουν στην Ρωσία στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού τι γίνεται;. Τα τελευταία τρία χρόνια 2021-2023 (Προεδρία J. Biden) ο συνολικός (συμπεριλαμβάνονται και ειδικές πιστώσεις) αμυντικός προϋπολογισμός των ΗΠΑ αυξήθηκε από 778 δισ. USD που ήταν το 2020 στα 800 δισ. USD το 2021 για να ανέβει στα 877 δισ. USD το 2022 και να φθάσει το 2023 στο ποσό ρεκόρ του 1 τρις USD. Συνολική αύξηση των στρατιωτικών δαπανών τα τρία τελευταία χρόνια και σε σύγκριση με το 2020 (τελευταίο έτος της Προεδρίας D. Trump) περίπου 340 δισ. USD.
Το «ιστορικό επίτευγμα» της αμερικανικής οικονομίας
Για όποιον δεν κατάλαβε: Σε μία δύσκολη οικονομική συγκυρία που χαρακτηρίζονταν από νομισματικές πολιτικές αύξησης επιτοκίων και ποσοτικής σύσφιγξης (QT), η αμερικανική οικονομία δεν συρρικνώθηκε, δηλαδή δεν μπήκε στην ύφεση όπως περίμεναν όλοι οι αναλυτές και η Wall Street, αντίθετα συνέχισε να αναπτύσσεται με ρυθμούς 5,7%(2021)-2,1%(2022)-1,7%(2023) ενώ παράλληλα και η ανεργία δεν αυξήθηκε. Πως συντελέστηκε αυτό το όντως ιστορικό επίτευγμα; Η πιο πειστική απάντηση πρέπει να αναζητηθεί, στις επί πλέον αμυντικές δαπάνες της τελευταίας 3-ετίας που όπως είδαμε φθάνουν τα 340 δισ. USD, δεν τα λες και λίγα. Αντίθετα πρόκειται για ένα ποσό αρκετά υψηλό και επαρκές για να τεθεί σε υπέρ-λειτουργία η παραγωγική αλυσίδα της αμερικάνικης πολεμικής βιομηχανίας.
Τα παραπάνω δεν είναι θεωρητικές θέσεις η θεωρίες συνομωσίας. Οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Ρωσίας βρίσκονται σε αναπτυξιακή τροχιά γιατί όπως αποδεικνύουν οι αριθμοί υπάρχουν ακόμα διαθέσιμα και επαρκή κεφάλαια για την χρηματοδότηση της πολεμικής βιομηχανίας. Το πρόβλημα είναι για πόσο ακόμα θα υπάρχουν διαθέσιμα και επαρκή κεφάλαια και τι θα συμβεί όταν τελειώσουν η ανατραπούν οι ηγεσίες που ευνοούν αυτή την πολιτική (πχ ήττα J. Biden και εκλογή D. Trump στην Προεδρία των ΗΠΑ).
Στο σημείο αυτό αξίζει τον κόπο να κάνουμε την παρακάτω διευκρίνηση που μάλλον δίνει και την απάντηση. Σύμφωνα με τα επίσημα δημόσια στοιχεία της Ε.Ε. Η βοήθεια των ΗΠΑ στην Ουκρανία για το χρονικό διάστημα Φεβρουάριος 2022-Μάιος 2023 αναλύονταν σε 43 δισ. Euro στρατιωτική βοήθεια, 24 δισ. Euro οικονομική βοήθεια και 4 δισ. Euro ανθρωπιστική βοήθεια, ήτοι συνολικά 71 δισ. Euro (περίπου) ήταν η βοήθεια που έδωσαν οι ΗΠΑ στην Ουκρανία. Την ίδια χρονική περίοδο η Ε.Ε έστειλε στην Ουκρανία 28 δισ. Euro στρατιωτική βοήθεια, 33 δισ. Euro οικονομική βοήθεια και 8 δισ. Euro ανθρωπιστική βοήθεια. Δηλαδή η Ε.Ε έδωσε συνολικά 69 δισ. Euro βοήθεια στην Ουκρανία.
Συμπέρασμα
Όπως δείχνουν τα παραπάνω στοιχεία είναι προφανώς λανθασμένη η περιρρέουσα άποψη ότι οι ΗΠΑ είναι ο βασικός και κύριος υποστηρικτής της Ουκρανίας που θα κινδυνεύσει με κατάρρευση αν διακοπεί η μειωθεί για κάποιο λόγο η παροχή της αμερικανικής βοήθειας. Όπως αποδεικνύουν οι αριθμοί η βοήθεια από τις ΗΠΑ είναι περίπου ίση με την Ευρωπαϊκή. Απλά μέχρι τώρα οι Ευρωπαίοι δεν είχαν αντιληφθεί την αναπτυξιακή δυναμική της πολεμικής βιομηχανίας. Όμως, ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιο. Ήδη η Γερμανία ανακοίνωσε διπλασιασμό (από 8 δισ. Euro σε 16 δισ. Euro) της στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία. Να είστε σίγουροι ότι πολύ γρήγορα η Γερμανική οικονομία θα ανακάμψει αφήνοντας πίσω της το φάντασμα της ύφεσης. Υπάρχει αμφιβολία ότι εάν οι ΗΠΑ παραχωρήσουν «χώρο» σε θέματα στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία θα σπεύσουν αμέσως να τον καλύψουν άλλες ευρωπαϊκές χώρες αυξάνοντας την στρατιωτική βοήθεια που ήδη στέλνουν στην Ουκρανία. Όποιος έχει διαφορετική άποψη, δεκτά στοιχήματα. Απλά για τους δύσπιστους, την προηγούμενη εβδομάδα η Ουκρανία ανακοίνωσε ότι άρχισε να αγοράζει πολεμικά τυφέκια από την Γαλλία.
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης συγκυρίας είναι η εξάπλωση της βαρβαρότητας του πολέμου. Γι’ αυτό και στο προηγούμενο άρθρο μας χρησιμοποιήσαμε την γνωστή ρήση του Α. Γκράμσι «Η εποχή των τεράτων» για να την ονομάσουμε.
Ο Α. Γκράμσι πίστευε βαθιά στην σύνδεση ηθικής και πολιτικής και απέρριπτε κάθετα την αμοραλιστική προσέγγιση της πολιτικής. Ήταν δηλαδή εκ διαμέτρου αντίθετος με τον Δημοσθένη που από την περίοδο 351-341 πχ όταν εκφωνούσε τους περίφημους φιλιππικούς λόγους περιέγραψε τόσο εύστοχα αλλά και τόσο κυνικά την σημερινή «εποχή των τεράτων» λέγοντας «Δει δη χρημάτων, ω Άνδρες Αθηναίοι, και άνευ τούτων ουδέν εστί γενέσθαι των δεόντων»